STAN PRAWNY NA 2 MARCA 2021 Uprawnienia osób zaszczepionych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób za-kaźnych u ludzi (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1845 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1398 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 21 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 2316 ze zm.), • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 726/2004 z dnia 31 marca 2004 r. ustanawiające unijne procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczni-czych stosowanych u ludzi i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające Europejską Agencję Leków (Dz.Urz. UE.L. z 2004 r. Nr 136 poz. 1), • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks graniczny Schengen) (Dz.Urz. UE.L. z 2016 r. Nr 77 poz. 1), • Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobo-wych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE.L. z 2016 r. Nr 119 poz. 1). Za dopuszczenie do obrotu szczepionek pandemicznych, zgodnie z wymogiem Rozporządze-nia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 726/2004 z dnia 31 marca 2004 r. ustanawia-jącego unijne procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające Europejską Agencję Leków, odpowiada Komisja Eu-ropejska, po uzyskaniu pozytywnej rekomendacji Komitetu ds. Produktów Leczniczych Sto-sowanych u Ludzi (The Committee for Medicinal Products for Human Use – CHMP), działa-jącego w ramach Europejskiej Agencji Leków (European Medicines Agency – EMA). W rekomendacjach Komitetów Doradczych ds. Szczepień w Wielkiej Brytanii, Kanadzie oraz Stanach Zjednoczonych wskazano, że: • przebycie COVID-19 nie jest przeciwwskazaniem do szczepień przeciw COVID-19, • kwalifikacja do szczepienia przeciw COVID-19 nie wymaga wcześniejszej oceny po-ziomu przeciwciał przeciw SARS-CoV-2; dodatni wynik poziomu przeciwciał nie sta-nowi przeciwwskazania do szczepień przeciw COVID-19, • nie zaleca się szczepienia w trakcie leczenia immunosupresyjnego z uwagi na to, że nie prowadzono badań klinicznych w tej grupie pacjentów, • nie zaleca się szczepienia w okresie ciąży i karmienia piersią z uwagi na to, że nie prowadzono badań klinicznych w tej grupie pacjentów. Zgodnie z założeniami Narodowego Programu Szczepień przyjęcie szczepienia oznacza uzy-skanie tzw. statusu osoby zaszczepionej: „(...) przyjęcie szczepionki będzie potwierdzone przez specjalny system, który będzie umożliwiał weryfikację zaszczepienia (m.in. kod QR, który pozwoli szybko potwierdzić odbyte szczepienie). Radykalnie ogranicza ono możliwość za-chorowania i transmisji wirusa SARS-CoV-2. W związku z tym osoby zaszczepione będą mogły bez dodatkowych testów korzystać z usług zdrowotnych w publicznej służbie zdrowia, a także nie będą uwzględniane w limitach dotyczących spotkań towarzyskich. Nie będzie tak-że potrzeby odbywania kwarantanny przez zaszczepionych w wypadku kontaktu z osobą za-każoną koronawirusem. Rząd po zatwierdzeniu charakterystyk produktów leczniczych szcze-pionek we współpracy z Radą Medyczną rozważy możliwość wprowadzenia kolejnych roz-wiązań zwalniających z zasad bezpieczeństwa dla osób zaszczepionych i opublikuje je w formie rozporządzenia”. Były to oczywiście dopiero wstępne założenia wskazujące korzyści, jakie uzyskają osoby za-szczepione. Obecnie jednak pojawiły się pierwsze regulacje faktycznie wprowadzające w ży-cie te założenia. Obostrzenia, które nie dotyczą osób zaszczepionych W pierwszej kolejności należy tu przytoczyć treść § 2 ust. 2 Rozporządzenia RM z dnia 21 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Zgodnie z tą regulacją osoba przekraczająca granicę Rzeczypospolitej Polskiej w celu udania się do swojego miejsca zamieszkania lub pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest zobowiązana: • przekazać funkcjonariuszowi Straży Granicznej informację o: o adresie miejsca zamieszkania lub pobytu, w którym będzie odbywać obowiązkową kwarantannę, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 34 ust. 5 Ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, o numerze telefonu do bezpośredniego kontaktu z tą osobą; • odbyć, po przekroczeniu granicy państwowej, obowiązkową kwarantannę trwającą 10 dni, licząc od dnia następującego po przekroczeniu tej granicy. Według ust. 18 przywołanej regulacji obowiązek odbycia kwarantanny dotyczy także osób przekraczających granicę państwową, stanowiącą granicę wewnętrzną w rozumieniu art. 2 pkt 1 Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/399 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie unijnego kodeksu zasad regulujących przepływ osób przez granice (kodeks gra-niczny Schengen). Osoby przekraczające granicę państwa oraz granicę Schengen mają więc obowiązek odbycia obowiązkowej kwarantanny. Tu jednak pojawia się nowa regulacja § 3 ust. 2 pkt 14 Rozpo-rządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii – obowiązku odbycia kwarantanny, o którym mowa w § 2 ust. 2 i 18, nie stosuje się w przypadku przekraczania granicy Rzeczypospolitej Polskiej przez osoby, którym wystawiono zaświadczenie o wykonaniu szczepienia ochronnego przeciwko COVID-19 szczepionką, która została dopuszczona do obrotu w Unii Europejskiej. Nabycie statusu osoby zaszczepionej zwalnia z kwarantanny, a status ten jest potwierdzany zaświad-czeniem o wykonaniu szczepienia, czyli dokumentem, który w Narodowym Programie Szczepień został określony jako paszport osoby zaszczepionej. Kolejną wartą uwagi regulacją jest § 4 ust. 6 ww. Rozporządzenia, stosownie do którego oso-ba prowadząca wspólne gospodarstwo domowe z osobą, u której stwierdzono zakażenie wiru-sem SARS-CoV-2 lub z nią zamieszkująca, od dnia uzyskania przez osobę, u której stwier-dzono zakażenie wirusem SARS-CoV-2, pozytywnego wyniku testu diagnostycznego w kie-runku SARS-CoV-2, jest zobowiązana poddać się kwarantannie trwającej do upływu siedmiu dni od dnia zakończenia izolacji osoby, z którą prowadzi wspólne gospodarstwo domowe lub zamieszkuje. Jest to kolejny obowiązek w zakresie kwarantanny, tym razem obejmujący osoby zamieszku-jące z osobą zarażoną koronawirusem. Tu także, według ust. 7, obowiązek poddania się kwa-rantannie nie dotyczy osób zaszczepionych przeciwko COVID-19. Zgodnie z art. 34 ust. 2 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi osoby, które były narażone na chorobę zakaźną lub pozostawały w styczności ze źró-dłem biologicznego czynnika chorobotwórczego, a nie wykazują objawów chorobowych, podlegają obowiązkowej kwarantannie lub nadzorowi epidemiologicznemu, jeżeli tak posta-nowią organy inspekcji sanitarnej, przez okres nie dłuższy niż 21 dni, licząc od dnia następu-jącego po ostatnim dniu odpowiednio narażenia albo styczności. Wymóg poddania się kwarantannie, stosownie do treści § 8 ww. Rozporządzenia, również nie dotyczy osób zaszczepionych: obowiązku odbycia kwarantanny, o której mowa w art. 34 ust. 2 Ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi, nie stosuje się wobec osoby, która zakończyła hospitalizację, odbywanie izolacji lub izolacji w warunkach domowych, z powodu stwierdzenia zakażenia wirusem SARS-CoV-2, a także osoby za-szczepionej przeciwko COVID-19. Rehabilitacja lecznicza Zgodnie z § 13 ust. 1 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii do odwołania ustanawia się cza-sowe ograniczenie wykonywania działalności leczniczej polegające na zaprzestaniu realizo-wanej w trybie stacjonarnym rehabilitacji leczniczej, w tym rehabilitacji w ramach turnusów rehabilitacyjnych realizowanych w ramach zamówień udzielanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Wyjątkiem od przywołanego zakazu zostały objęte przypadki, w których zaprzestanie lub nie-rozpoczęcie rehabilitacji grożą poważnym pogorszeniem stanu zdrowia pacjenta, a także przypadki świadczeń udzielanych za pośrednictwem systemów teleinformatycznych lub sys-temów łączności, w tym obejmujących kardiologiczną telerehabilitację hybrydową, świadczeń stacjonarnych udzielanych pacjentom w ramach ciągłości i kontynuacji leczenia, prze-niesionych bezpośrednio z ośrodka leczenia ostrej fazy choroby, a także osób zaszczepionych przeciwko COVID-19. Osoby zaszczepione mają prawo do rehabilitacji leczniczej na równi z innymi przywołanymi wyjątkami. Przyjęcie do zakładu leczniczego i pozostałe świadczenia zdrowotne Według § 16 Rozporządzenia warunkiem przyjęcia do: 1) zakładu opiekuńczo-leczniczego, 2) zakładu pielęgnacyjno-opiekuńczego jest negatywny wynik testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2 pacjenta z materiału pobranego w terminie nie wcześniejszym niż sześć dni przed terminem przyjęcia do zakładu. Przyjęcie do szpitala musi obecnie być poprzedzone badaniem na obecność koronawirusa. Jednak stosownie do ust. 3 tej regulacji wymóg nie dotyczy osób zaszczepionych przeciwko COVID-19, co oczywiście jest znacznym ułatwieniem dla osoby, która chce skorzystać z le-czenia, upraszcza bowiem znacząco całą procedurę przyjęć. Równie istotne uprawnienie dla osoby zaszczepionej wynika z § 18 Rozporządzenia. Osobie zaszczepionej udziela się świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicz-nych bez konieczności wykonania testu diagnostycznego w kierunku SARS-CoV-2. W prak-tyce świadczenia opieki zdrowotnej, ustalone na podstawie Ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, są dla osób za-szczepionych wykonywane bez dodatkowych warunków. Ograniczenia spotkań Regulacja § 28 ust. 11 pkt 2 Rozporządzenia w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii zakazuje organizowania zgro-madzeń, w tym imprez, spotkań i zebrań niezależnie od ich rodzaju, z wyłączeniem imprez i spotkań do pięciu osób, które odbywają się w lokalu lub budynku wskazanym jako adres miejsca zamieszkania lub pobytu osoby, która organizuje imprezę lub spotkanie – do limitu osób nie wlicza się osoby organizującej imprezę lub spotkanie oraz osób wspólnie z nią za-mieszkujących lub gospodarujących. Co istotne, ust. 12 wskazuje, że do wymienionej liczby osób nie wlicza się osób zaszczepio-nych przeciwko COVID-19. Limity dotyczą w praktyce wyłącznie osób niezaszczepionych. Uprawnienia pracownicze Obecnie status osoby zaszczepionej nie wpływa w żaden sposób na uprawnienia pracownicze nauczycieli przedszkola czy też osób zatrudnionych na stanowisku administracyjno-obsługowym. Wynika to z kilku istotnych zasad prawa pracy. W myśl art. 113 Kodeksu pracy jakakolwiek dyskryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas określony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna. Przepis ten formułuje ogólny zakaz dyskryminacji w za-trudnieniu i jakkolwiek nie wymienia faktu szczepienia lub jego braku jako czynnika będącego powodem dyskryminacji, to jednak również do szczepienia należy ten zakaz odnieść. Katalog przyczyn dyskryminacji wymieniony w tym przepisie jest otwarty i obejmuje czynniki wprost w nim niewymienione. Dodać do tego należy, że fakt szczepienia jest informacją szczególnej kategorii, dotyczącą zdrowia pracownika, a więc informacją, której przetwarzanie jest możliwe tylko w kilku przypadkach wskazanych w art 9 ust. 2 RODO. Wymienia on m.in. zgodę pracownika czy też konieczność wypełnienia przez pracodawcę obowiązków w dziedzinie prawa pracy. Tymcza-sem obecnie nie istnieje przepis szczególny dający pracodawcy prawo do uzyskiwania infor-macji na temat tego, czy pracownik ma status osoby zaszczepionej. Zgodnie z art. 221 k.p. pracodawca może od osoby ubiegającej się o zatrudnienie uzyskać następujące dane: • imię (imiona) i nazwisko, • datę urodzenia, • dane kontaktowe wskazane przez taką osobę, • wykształcenie, • kwalifikacje zawodowe, • przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Już po zatrudnieniu, a więc od pracownika, a nie od osoby dopiero ubiegającej się o zatrud-nienie, pracodawca może dodatkowo żądać danych osobowych obejmujących: • adres zamieszkania, • numer PESEL, a w przypadku jego braku – rodzaj i numer dokumentu potwierdzają-cego tożsamość, • inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy, • wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie, • numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagro-dzenia do rąk własnych. Wśród uzyskiwanych danych nie ma informacji dotyczących szczepień. W praktyce oznacza to, że status osoby zaszczepionej nie daje żadnych korzyści pracowniczych, ale również brak tego statusu nie oznacza pogorszenia pozycji pracownika. Nie wpływa na wysokość zatrud-nienia, pierwszeństwo w zwolnieniu czy pozycję w awansie zawodowym. W istocie jest to informacja, której obecnie pracodawca nie powinien przetwarzać.