STAN PRAWNY NA 26 LUTEGO 2021 Pracownicze Plany Kapitałowe – analiza korzyści Opracował: Michał Łyszczarz, Prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 4 października 2018 r. o pracowniczych planach kapitałowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1342 ze zm.). Na stronie mojeppk.pl dostępny jest kalkulator PPK, który pozwala obliczyć, jakie środki pla-ny kapitałowe pozwolą zaoszczędzić do emerytury. Poniżej znalazła się analiza kilku wybra-nych symulacji, która pomoże zrozumieć zasady działania PPK i która spróbuje odpowiedzieć na pytanie, czy warto wybrać taką formę oszczędzania środków. Zgodnie z Ustawą o pracowniczych planach kapitałowych zarówno pracodawca, jak i pra-cownik ponoszą koszty tzw. wpłat podstawowych, mogą też z własnej inicjatywy gromadzić w PPK tzw. wpłaty dodatkowe, nieobligatoryjne. W przypadku pracodawcy wpłata podsta-wowa to 1,5 proc. wynagrodzenia pracownika, z kolei pracownik wpłaca na PPK procent swojego wynagrodzenia. Kwota wpłacana przez pracodawcę nie jest oczywiście odliczana od wynagrodzenia pracownika, zatem są to środki dodatkowe, które można inwestować tylko w PPK, a których pracownik nie uzyskałby w inny sposób niż poprzez oszczędzanie przy po-mocy tego nowego instrumentu. Ponadto w terminie 30 dni po zakończeniu kwartału minister właściwy ds. pracy przekazuje uczestnikowi PPK, za pośrednictwem PFR, wpłatę powitalną w kwocie równej 250 zł, w celu zaewidencjonowania jej na rachunku PPK uczestnika PPK. Uprawnienie do wpłaty powitalnej przysługuje uczestnikowi PPK, w imieniu i na rzecz którego zawarto umowę lub umowy o prowadzenie PPK i który przez co najmniej 3 pełne miesiące kalendarzowe jest uczestnikiem PPK, jeżeli w okresie uczestnictwa dokonano wpłat podstawowych finansowanych przez uczestnika za co najmniej 3 miesiące. Oprócz opłaty powitalnej uczestnikowi PPK przysługuje jeszcze dopłata roczna, jeżeli kwota wpłat podstawowych i dodatkowych finansowanych przez podmiot zatrudniający oraz uczestnika PPK w danym roku kalendarzowym jest równa co najmniej kwocie wpłat podsta-wowych należnych od kwoty stanowiącej 6-krotność minimalnego wynagrodzenia obowiązu-jącego w tym roku. Dopłata roczna wynosi 240 zł. Maksymalny limit wpłat i dopłat możliwych do dokonania na wszystkie rachunki PPK wynosi w danym roku kalendarzowym równowartość w złotych kwoty 50 000 dolarów amerykań-skich, według średniego kursu dolara amerykańskiego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski na ostatni dzień roboczy poprzedzający dzień 31 grudnia roku poprzedzającego dany rok kalendarzowy. Po przekroczeniu tego limitu dalsze wpłaty i dopłaty na rachunek PPK uczestnika PPK nie są dokonywane. Ile zaoszczędzimy do emerytury? Wypłata z PPK jest możliwa od 60. roku życia i zacznijmy obliczenia właśnie od założenia, że pracownik decyduje się na wypłatę w tym wieku i od tego momentu korzysta ze środków zgromadzonych w PPK. Oczywiście musimy przyjąć jeszcze kolejne założenia, które można potem swobodnie mody-fikować. Załóżmy zatem, że pracownik przystępuje do PPK w wieku lat 40, co da pełne 20 lat oszczędzania i zarabia w tym momencie 5 tys. zł brutto. Spójrzmy zatem na wyniki, jakie daje nam ten publicznie dostępny kalkulator. Zakładamy więc, że zarówno pracodawca, jak i pracownik ponoszą koszty tylko wpłat pod-stawowych, bez wpłat dodatkowych, a zgodnie z możliwościami, jakie daje Ustawa, 25 proc. zgromadzonych w PPK środków zostanie wypłaconych jednorazowo po osiągnięciu 60. roku życia, a pozostałe środki, również zgodnie z założeniami Ustawy, będą wypłacane przez 10 lat, czyli w 120 miesięcznych ratach. Uwaga! Przyjrzyjmy się założeniom podstawowym, jakie ów kalkulator przyjmuje. Zakładana roczna stopa zwrotu z inwestycji w okresie oszczędzania ma wynosić 3,5 proc., a zakładana roczna stopa zwrotu w okresie wypłat to 2,75 proc. Dodatkowo kalkulator zakłada roczny wzrost wynagrodzenia w wysokości 2,8 proc.! Nie należy też zapominać o kosztach zarządzania, które kalkulator zakłada na 0,5 proc. Przy takich założeniach suma zgromadzonych w PPK środków to 82 648 zł, w tym pracownik mo-że dokonać wypłaty jednorazowej w wysokości 20 662 zł. Najważniejszy zapewne parametr, czyli miesięcznie wypłacone środki, to 591 zł. Zmieńmy te parametry i przyjmijmy, że pracownik administracji i obsługi rozpoczyna pracę w wieku lat 23 i dostaje na start pensję w wysokości minimalnego obecnie wynagrodzenia, czyli 2800 zł brutto, i zamierza oszczędzać aż do osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego dla mężczyzn, czyli 65. roku życia. Bez zmiany pozostałych parametrów otrzymujemy zatem 193 968 zł zgromadzonych w PPK środków, a wysokość wypłaty jednorazowej wynosi 48 492 zł. To suma, która obecnie pozwala na zakup w promocyjnej cenie nowego lub prawie nowego samochodu w klasie B. Natomiast nie należy zapominać, że mówimy w tym wypadku o stanie obecnym, bowiem przy obecnych kosztach wynikających z inflacji za 42 lata suma ta oczywiście nie wystarczy na dokonanie takiego zakupu (zakładając, że taki środek transportu będzie jeszcze wtedy istniał). Istotniejszym parametrem jest więc suma miesięcznej wypłaty z PPK, która wynosi przy za-danych parametrach 1388 zł. Oczywiście nie jest to wysoka kwota, ale pamiętać należy, że rozpatrujemy przypadek pracownika administracji, który zaczyna swoje życie zawodowe od najniższego możliwego wynagrodzenia, a zakładany poziom wzrostu zarobków to 2,8 proc. rocznie. Można założyć, że w czasie życia zawodowego wysokość wynagrodzenia wzrośnie, a co za tym idzie – również wysokość wpłat na PPK. Co jednak istotne w tym samym przy-kładzie można uzyskać znaczny wzrost sumy miesięcznej wypłacanej z PPK, a to przy zało-żeniu, że pracownik zrezygnuje z jednorazowej wypłaty. W takim przypadku miesięczne wy-płaty będą wynosić już 1851 zł. Nadal wypłata w tym przykładzie następuje od 65. roku życia i zgodnie z założeniami Ustawy przez 10 lat, czyli w 120 miesięcznych ratach. Jak się przedstawia kalkulacja zysków w tym przykładzie? Otóż środki wypracowane przez pracownika to 52 546 zł, a dodatkowo przez przedszkole zostanie wpłacone na PPK pracow-nika 39 409 zł. Państwo dopłaci w formie dopłat rocznych i opłaty powitalnej 10 330 zł. Koszty zarządzania PPK wyniosą natomiast 15 621 zł. Teoretycznie zatem większość zaosz-czędzonej kwoty to nie suma odłożona przez samego pracownika, lecz bonus od pracodawcy i państwa. Wróćmy do pierwszego przykładu, czyli pracownika zarabiającego 5 tys. zł brutto obecnie, ale zmodyfikujmy pewne parametry. Obniżmy wiek do 35. roku życia i załóżmy, że odkładanie w PPK będzie następować do 65. roku życia, a pracownik nie pobierze wypłaty jednorazowej. W takim przypadku zgodnie z kalkulatorem suma zgromadzonych w PPK środków wyniesie 165 214 zł. Miesięczne wypłaty z PPK wyniosą 1576 zł. Pozostałe parametry przedstawiają się następująco: • środki wpłacone przez pracownika: 55 276 zł, • środki wpłacone przez pracodawcę: 41 457 zł, • środki dopłacone przez państwo: 7450 zł, • wypracowany zysk: 84 975 zł, • poniesione koszty zarządzania: 10 399 zł. Wątpliwości Wątpliwości muszą się pojawić, a pierwsza dotyczy zakładanej rocznej kwoty zwrotu z inwe-stycji w okresie oszczędzania. Przy podstawowych założeniach kalkulator zakłada tu 3,5 proc., co wydaje się założeniem bardzo optymistycznym. Uwaga! W internecie dostępne są notowania funduszy zdefiniowanej daty, czyli podstawy inwestowa-nia w PPK, gdzie można zauważyć, że znaczna część funduszy osiąga zyski na poziomie 1 proc., choć oczywiście są i takie, które jak najbardziej osiągają zakładany cel inwestycyjny. Przyjmując jednak ponownie przykład naszego pracownika oszczędzającego od 35. roku życia i obecnie osiągającego 5 tys. zł brutto dochodu, okazuje się, że przy ustaleniu w kalkulatorze rocznej stopy zwrotu z inwestycji na 1 proc. suma zgromadzonych środków wyniesie już jedynie 111 968 zł zamiast 165 214 zł, a miesięczna kwota do wypłaty spadnie o ok. 30 proc., do 1068 zł, nadal przy założeniu, że pracownik nie korzysta z jednorazowej wypłaty. To jest jednak konsekwencja struktury PPK zakładającej konieczność korzystania z dostępnych na rynku produktów inwestycyjnych, które obarczone są oczywiście ryzykiem inwestycyjnym. Można tu zresztą wskazać, że pojawiają się głosy wskazujące na jednak zdecydowanie małą wysokość gromadzonych w PPK środków. Jak zauważa Jarosław Sadowski, główny analityk Expandera (źródło: tvn24.pl), kobieta, która przystąpi do PPK w wieku 35 lat i która zarabia 3000 zł netto (4,2 tys. brutto – red.), zgromadzi w tym programie ok. 105 000 zł (przy pod-stawowych składkach). Mężczyzna w takim samym wieku i z takim samym dochodem odłoży natomiast 147 000 zł (dzięki o 5 lat dłuższej pracy). Jednocześnie prognozy dotyczące stopy zastąpienia, czyli relacji emerytury do ostatniej pensji, wskazują, że będzie to ok. 20–30 proc. „Żeby mieć emeryturę w takiej wysokości jak pensja, to będąca obecnie w wieku 35 lat ko-bieta, zarabiająca obecnie 3000 zł, do 60. roku życia powinna zebrać 969 000 zł. To aż dzie-więciokrotnie więcej niż kwota, jaką zgromadzi w PPK, płacąc podstawowe składki. Mężczy-zna w wieku 35 lat do 65. roku życia powinien zgromadzić 488 000 zł. Potrzebuje więc trzy-krotnie więcej niż odłoży w PPK” – wylicza główny analityk Expandera. Innymi słowy kwota, jaką daje się zaoszczędzić w PPK, nie rozwiązuje problemu braku środ-ków na emeryturze, zwłaszcza w sytuacji utraty wartości nabywczej pieniądza. Na taki argu-ment można jednak przedstawić stosunkowo prostą ripostę – oszczędzanie w PPK daje jednak większe środki niż w przypadku, gdyby pracownik próbował swoje pieniądze inwestować samodzielnie przy użyciu dokładnie takich samych instrumentów finansowych, jak dostępne dla funduszy zdefiniowanej daty, bowiem nie należy zapominać, że w przeciwieństwie do in-nych metod oszczędzania na emeryturę PPK daje jednak dodatkowe profity w postaci wpłat pracodawcy i państwa, które też dają realne oszczędności. Warto zauważyć, że dostępne obecnie Indywidualne Konto Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE) oferuje ulgę podatkową w PIT, IKE – zwolnienie z podatku od zysków kapitałowych, ale tylko PPK oferuje wspomniane dopłaty, czyli środki, których nie dostarcza sam pracownik. W tym miejscu można przytoczyć kolejną symulację, dostępną na stronie businessinsi-der.com.pl, która dotyczy wypłat po 35 latach oszczędzania. Symulacja zakłada, że pracownik ma dziś 30 lat, zarabia 4 tys. zł brutto miesięcznie, rocznie wpłaca na swoje konto PPK 960 zł i dodatkowo odprowadza 130 zł podatku od części wpła-canej przez pracodawcę. Po ukończeniu 65. roku życia kwota zebrana na koncie powinna wy-nieść ok. 178 tysięcy, które można wypłacić bez podatku, jeśli okres wypłaty będzie nie krót-szy niż 10 lat, a 25 proc. tej kwoty można będzie wypłacić jednorazowo. Kwota ta odpowiada ok. 180 proc. ostatnich rocznych dochodów. Gdyby tę samą kwotę (960 zł + 130 zł) zainwe-stować na koncie IKZE, to zebrany kapitał wyniesie ponad 110 tys. zł, a dodatkowo wypłaty z konta IKZE będą obciążone 10 proc. podatkiem ryczałtowym – w konsekwencji kwota, którą należy porównywać z wynikiem PPK, to ponad 99 tys. zł. Gorzej jeszcze wypada konto IKE, które daje nam w ciągu 35 lat systematycznego oszczędzania tylko 94 tys. zł w pełni wolne od podatku od zysków kapitałowych. Czy zatem warto? Można oczywiście dokonywać rozmaitych analiz i symulacji. Te przyto-czone to jedne z wielu przykładów dostępnych publicznie. Nie ulega natomiast wątpliwości, że tylko PPK oferuje bonusy w postaci wpłat pracodawcy i dopłat z budżetu. Dlaczego zatem większość uprawnionych decyduje się na rezygnację z PPK? Oczywiście z przyczyn histo-rycznych i tego, jak „potraktowano” OFE i co się na przestrzeni lat wydarzyło z pieniędzmi w nich zgromadzonymi. Niezależnie od tego, jak korzystne wyniki mogą dać przykładowe wyliczenia zysków z PPK, większość pracowników pamięta, jak kończyły się dotychczasowe programy oszczędzania na emeryturę i woli samodzielnie dysponować swoimi środkami. Treść Ustawy o PPK jest oczywiście odmienna od regulacji dotyczących OFE i wydaje się dużo lepiej zabezpieczać własność oszczędzających, ale jednak to OFE w zdecydowanym stopniu nadal wpływa i zapewne jeszcze długo będzie wpływać na decyzję o gromadzeniu środków w PPK.