STAN PRAWNY NA 12 LUTEGO 2021 Jak przygotować się do konkursu na dyrektora? Opracowała i zaktualizowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej, ekspert ds. awansu zawodowego oraz edukator ośrodka doskonalenia nauczycieli, laureatka Ogólnopolskiego Programu „Twórczy nauczyciel – Twórcza Edukacja” Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2019 r. poz.1661), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1587 ze zm.). Podejmując decyzję o przystąpieniu do konkursu na dyrektora szkoły lub placówki, kandydat musi zdawać sobie sprawę z odpowiedzialności, jaką chce na siebie przyjąć. To nie tylko sprawna organizacja szkołą, ale przede wszystkim praca z ludźmi mającymi różnorodne potrzeby i problemy, a także zapewnienie im bezpieczeństwa, właściwych warunków pracy i nauki. Współczesny dyrektor musi być również mediatorem i negocjatorem – te bowiem funkcje coraz częściej nabierają szczególnego znaczenia w rozwiązywaniu konfliktów na linii nauczyciel–uczeń–rodzic. Poza wieloma obowiązkami i zadaniami, dyrektor musi zmierzyć się z koniecznością podejmowania decyzji, od trafności których zależą atmosfera w szkole i wzajemne, zdrowe relacje międzyludzkie. Jakie zatem kompetencje kluczowe powinna posiadać osoba pełniąca funkcję dyrektora? Wskazać tu należałoby przede wszystkim myślenie strategiczne, czyli myślenie o przyszłości szkoły, z jednoczesnym monitorowaniem tego, co dzieje się tu i teraz. Niezwykle ważne są także łatwość w nawiązywaniu kontaktów i umiejętność pracy w zespole oraz kompetencje pozwalające na sprawne zarządzanie i motywowanie pracowników do ciągłego doskonalenia własnego warsztatu. Kandydat na dyrektora musi mieć świadomość, że niejednokrotnie przyjdzie mu się zmierzyć z trudnymi sytuacjami. Wtedy niezbędna może okazać się umiejętność negocjacji. Nauczyciele i pracownicy szkoły oczekują od zarządzającego placówką kompetencji i znajomości prawa oświatowego oraz prawa pracy. Nie chodzi o to, by dyrektor znał na pamięć wszystkie przepisy, ale by wiedział, gdzie ma ich szukać i kiedy stosować. Wiąże się to też z kolejnymi ważnymi cechami – kreatywnością i otwartością na zmiany. Jeśli jednak osoba będąca na tym stanowisku jest pasjonatem tego, co robi, nie powinien mieć trudności w przekonaniu innych, że zmiana przyniesie wiele korzyści całej społeczności szkolnej. Uświadamiając sobie własne kompetencje oraz dyspozycje i umiejętności, można rozpocząć przygotowania do konkursu na stanowisko dyrektora. Kandydat przede wszystkim powinien znać swoje przyszłe obowiązki, które wynikają z przepisów prawa oświatowego. Jak wskazuje art. 68 upo., dyrektor szkoły lub placówki w szczególności: • kieruje działalnością szkoły lub placówki oraz reprezentuje ją na zewnątrz, • sprawuje nadzór pedagogiczny (z wyjątkiem osoby niebędącej nauczycielem), • sprawuje opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne, • realizuje uchwały rady szkoły lub placówki oraz rady pedagogicznej, podjęte w ramach ich kompetencji stanowiących, • dysponuje środkami określonymi w planie finansowym szkoły lub placówki zaopiniowanym przez radę szkoły lub placówki i ponosi odpowiedzialność za ich prawidłowe wykorzystanie, a także może organizować administracyjną, finansową i gospodarczą obsługę szkoły, • wykonuje zadania związane z zapewnieniem bezpieczeństwa uczniom i nauczycielom w czasie zajęć organizowanych przez szkołę, • wykonuje inne zadania wynikające z przepisów szczególnych, • współdziała ze szkołami wyższymi w organizacji praktyk pedagogicznych, • stwarza warunki do działania w szkole: wolontariuszy, stowarzyszeń i innych organizacji, w szczególności organizacji harcerskich, których celem statutowym jest działalność wychowawcza lub rozszerzanie i wzbogacanie form działalności dydaktycznej, wychowawczej, opiekuńczej i innowacyjnej szkoły • odpowiada za realizację zaleceń wynikających z orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego ucznia, • współpracuje z pielęgniarką albo higienistką szkolną, lekarzem i lekarzem dentystą, sprawującymi profilaktyczną opiekę zdrowotną nad dziećmi i młodzieżą, • może, w drodze decyzji, skreślić ucznia z listy uczniów w przypadkach określonych w statucie szkoły; przepis ten nie dotyczy ucznia objętego obowiązkiem szkolnym, • wdraża odpowiednie środki techniczne i organizacyjne zapewniające zgodność przetwarzania danych osobowych przez szkołę lub placówkę z przepisami o ochronie danych osobowych. Poza tym dyrektor decyduje w sprawach: • zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników szkoły, • przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom, • występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników. Dyrektor szkoły w wykonywaniu swoich zadań współpracuje z radą szkoły, radą pedagogiczną, rodzicami, samorządem uczniowskim. Wszystkie wymienione obowiązki i uprawnienia dyrektora nie przysługują osobom pełniącym funkcje kierownicze w jednooddziałowych przedszkolach oraz kierownikom szkół podstawowych filialnych, podporządkowanych organizacyjnie innej szkole. Uprawnienia te przysługują odpowiednio organowi prowadzącemu przedszkole lub dyrektorowi szkoły, któremu szkoła filialna jest organizacyjnie podporządkowana. Jakie wymagania musi spełnić kandydat na stanowisko dyrektora? Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora […] kandydat na dyrektora powinien: • posiadać wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magistra, magistra inżyniera lub równorzędne oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w danym przedszkolu, szkole lub placówce, • ukończyć studia pierwszego stopnia, drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, • posiadać co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego, • uzyskać co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w okresie ostatnich pięciu lat pracy lub pozytywną ocenę dorobku zawodowego w okresie ostatniego roku albo – w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat pracy na uczelni, • spełniać warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym. Osoba ubiegająca się o stanowisko dyrektora powinna mieć pełną zdolność do czynności prawnych i korzystać w pełni z praw publicznych. Kandydat nie powinien: • być prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną oraz nie powinno toczyć się przeciwko niemu postępowanie dyscyplinarne, • być skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe. Poza tym nie powinno toczyć się przeciwko niemu postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego. Kandydat nie powinien być także karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi. Nauczyciel ubiegający się o stanowisko dyrektora musi przygotować dokumentację, o której mowa w Rozporządzeniu w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora […]. Do tej dokumentacji należą: • uzasadnienie przystąpienia do konkursu oraz koncepcja funkcjonowania i rozwoju publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub publicznej placówki, • życiorys z opisem przebiegu pracy zawodowej, zawierający w szczególności informację o stażu pracy pedagogicznej – w przypadku nauczyciela albo – stażu pracy dydaktycznej – w przypadku nauczyciela akademickiego, albo – stażu pracy, w tym stażu pracy na stanowisku kierowniczym – w przypadku osoby niebędącej nauczycielem, • oświadczenie zawierające następujące dane osobowe kandydata: imię (imiona) i nazwisko, datę i miejsce urodzenia, obywatelstwo, miejsce zamieszkania (adres do korespondencji), • poświadczone przez kandydata – za zgodność z oryginałem – kopie dokumentów potwierdzających posiadanie wymaganego stażu pracy, świadectwa pracy, zaświadczenia o zatrudnieniu lub inne dokumenty potwierdzające okres zatrudnienia, • poświadczone przez kandydata – za zgodność z oryginałem – kopie dokumentów potwierdzające posiadanie wymaganego wykształcenia, w tym dyplom ukończenia studiów wyższych lub świadectwo ukończenia studiów podyplomowych z zakresu zarządzania albo świadectwo ukończenia kursu kwalifikacyjnego z zakresu zarządzania oświatą, • poświadczona przez kandydata – za zgodność z oryginałem – kopia zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym, • oświadczenie, że przeciwko kandydatowi nie toczy się postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub postępowanie dyscyplinarne, • oświadczenie, że kandydat nie był skazany prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, • oświadczenie, że kandydat nie był karany zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, • oświadczenie o dopełnieniu obowiązku o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów w przypadku kandydata na dyrektora publicznej szkoły urodzonego przed 1 sierpnia 1972 r., • poświadczona przez kandydata – za zgodność z oryginałem – kopia aktu nadania stopnia nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego, • poświadczona przez kandydata – za zgodność z oryginałem – kopia karty oceny pracy lub oceny dorobku zawodowego, • oświadczenie, że kandydat nie był prawomocnie ukarany karą dyscyplinarną, • oświadczenie, że kandydat ma pełną zdolność do czynności prawnych i korzysta z pełni praw publicznych. Komisję konkursową w celu przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora powołuje organ prowadzący szkołę. Zgodnie z art. 63 ust. 14 upo. konkurs przeprowadza komisja konkursowa w składzie: • po trzech przedstawicieli: o organu prowadzącego, o organu sprawującego nadzór pedagogiczny; • po dwóch przedstawicieli: o rady pedagogicznej, o rady rodziców • po jednym przedstawicielu związków zawodowych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, wyłonionym spośród członków ich jednostek organizacyjnych albo jednostek organizacyjnych organizacji związkowych wchodzących w skład reprezentatywnych organizacji związkowych zrzeszających nauczycieli, obejmujących swoim zakresem działania szkołę lub placówkę, w której konkurs się odbywa. Na podstawie art. 63 ust. 21 upo. stanowisko dyrektora szkoły lub placówki powierza się na pięć lat szkolnych. W uzasadnionych przypadkach można powierzyć to stanowisko na krótszy okres, trwający jednak min. rok szkolny. Zgodnie z art. 63 ust. 12 upo. jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w wyniku konkursu nie wyłoni się kandydata, organ prowadzący powierza to stanowisko ustalonemu, w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, kandydatowi, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej. Jak przygotować się do konkursu? Przystępując do konkursu, należy spełnić wymagania formalne, jakie wynikają z przepisów prawa oświatowego. Ważne jest przygotowanie uzasadnienia przystąpienia do konkursu oraz koncepcji funkcjonowania i rozwoju szkoły lub placówki, którą kandydat zamierza zarządzać. Uzasadnienie musi być konkretne, rzeczowe, przejrzyste. Powinno też zawierać argumenty przemawiające za zasadnością wyboru danej osoby na dyrektora. Nie ma żadnych wymagań formalnych co do kształtu i formy koncepcji, którą przedstawia komisji konkursowej kandydat na dyrektora. Zasadne wydaje się jednak, by w jej treści znalazły się: • mocne i słabe strony szkoły (analiza SWOT), • aktualny stan szkoły – krótka diagnoza, • dotychczasowe osiągnięcia szkoły (jeśli kandydat ponownie ubiega się o stanowisko dyrektora), • własna wizja szkoły • kierunki rozwoju szkoły – propozycje dla dyrektora, • koncepcja nadzoru pedagogicznego służąca podniesieniu jakości pracy szkoły, • plan zmian w infrastrukturze. Tworząc koncepcję, kandydat na dyrektora musi znać szkołę. Ważne jest, by potrafił wskazać jej mocne i słabe strony, dotychczasowe osiągnięcia. Może wskazać własną wizję szkoły, czyli to, do czego chce dążyć. Proponowane pomysły na polepszenie warunków nauki i pracy powinny być realne, ponieważ po wygranym konkursie należałoby je wprowadzić w życie. Przygotowanie do konkursu, obok uzasadnienia przystąpienia do konkursu i koncepcji, dotyczy także: • znajomości wymagań, jakie stawiają szkołom przepisy prawa, • znajomości kompetencji kluczowych i podstawy programowej, • stosowania przepisów dotyczących finansowania szkół, funkcjonowania np. pomocy psychologiczno-pedagogicznej, • znajomości zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego oraz kierunków polityki oświatowej państwa na dany rok szkolny. Przystępując do konkursu, należy zwrócić uwagę na sposób prezentacji – może to być np. prezentacja multimedialna, pomocna w sytuacji stresowej. Nie oznacza to jednak, że kandydat musi skorzystać z takiej możliwości. Czasami przedstawienie koncepcji przed komisją bez pomocy laptopa i rzutnika może być na tyle ciekawą opowieścią, że prezentacja multimedialna jest zbędna. Kandydat powinien mówić wyraźnie, może też – dla własnego komfortu – korzystać z konspektu/notatek. Komisja zadaje pytania związane z koncepcją. Istnieje prawdopodobieństwo, że wykazanie się wiedzą z zakresu prawa oświatowego przez kandydata (podanie ustaw, rozporządzeń, dokumentów prawa wewnątrzszkolnego) nie będzie wymagało zadawania pytań w tym zakresie przez komisję konkursową. Podobnie może być w przypadku innych obszarów pracy dyrektora – jeśli kandydat np. opisze szczegółowo zasady współpracy z rodzicami, wówczas nie będzie konieczne postawienie pytania dotyczącego tej kwestii. Oczywiście nie znaczy to, że pytania komisji nie mogą dotyczyć wyżej opisanej problematyki. Im więcej jednak zaprezentujemy, tym mniej prawdopodobne jest pojawienie się pytań o sprawy, które ujęto w prezentacji czy koncepcji pracy szkoły. Pamiętajmy jednak, że zdarzają się przypadki, w których komisja wyznacza czas na prezentację i ważne jest, by go nie przekroczyć. Dzień przed konkursem należy dobrze odpocząć i postarać się nabrać dystansu do ewentualnych wyników.