STAN PRAWNY NA 5 LUTEGO 2021 Sprawozdanie z realizacji planu nadzoru po I półroczu Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1551), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2198). Dyrektor poradni jest zobligowany do przedstawiania radzie pedagogicznej wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacji o działalności poradni. Wskazane w Ustawie Prawo oświatowe (dalej: upo) zadania dyrektora obejmują m.in.: obowiązek przedstawiania radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku, ogólnych wniosków wynikających ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacji o działalności poradni. Ponadto zapisy upo regulują również jednoznacznie prerogatywy rady pedagogicznej w zakresie wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego, w tym wyników ewaluacji. Do kompetencji stanowiących rady pedagogicznej (art. 70 ust. 1 pkt 6 upo) należy ustalanie sposobu wykorzystania wyników nadzoru pedagogicznego w celu doskonalenia pracy placówki. Ten zapis zobowiązuje radę pedagogiczną do podjęcia uchwały stanowiącej np. o sposobie wykorzystania wniosków z ewaluacji wewnętrznej, kontroli i wspomagania do doskonalenia pracy poradni. Zadania dyrektora związane z prowadzeniem nadzoru pedagogicznego Zgodnie § 22 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie nadzoru pedagogicznego dyrektor placówki we współpracy z innymi nauczycielami, zajmującymi stanowiska kierownicze, w ramach sprawowanego nadzoru pedagogicznego: • przeprowadza ewaluację wewnętrzną i wykorzystuje jej wyniki do doskonalenia jakości pracy placówki, • kontroluje przestrzeganie przez nauczycieli przepisów prawa dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej placówki, • wspomaga nauczycieli w realizacji ich zadań, w szczególności przez: o diagnozę pracy placówki; o planowanie działań rozwojowych, w tym motywowanie nauczycieli do doskonalenia zawodowego; o prowadzenie działań rozwojowych, w tym organizowanie szkoleń i narad; • monitoruje pracę placówki. 1. Ewaluacja Należy pamiętać, że ewaluacja to proces gromadzenia, analizowania i komunikowania informacji na temat wartości działań podejmowanych przez placówkę. Jej wyniki są wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji związanych z zapewnieniem wysokiej jakości organizacji procesów kształcenia, wychowania i opieki w poradni. Ustalając przedmiot ewaluacji, czyli problem do zbadania, określamy jednocześnie cel zbierania konkretnych informacji. 2. Kontrola Drugim filarem sprawowanego przez dyrektora placówki nadzoru jest kontrola. Polega ona na sprawdzaniu przestrzegania przez nauczycieli przepisów prawa, dotyczących działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej placówki (nadzór legalnościowy). Przy realizacji tego zadania dyrektor będzie mógł posłużyć się narzędziami przygotowanymi przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny. Dyrektor może zatem wykorzystać dostępne narzędzia do prowadzonych w placówce kontroli i przygotować się do nich, wykorzystując priorytety ustalone przez wspomniane organy. W ramach swoich kompetencji dyrektor może również powiązać tematykę prowadzonych przez siebie kontroli z potrzebami poradni, uzależniając ich zakres od potrzeb, jakie sam dostrzega lub jakie są efektem poprzednich kontroli. Dyrektor placówki prowadzi kontrolę zgodnie ze sposobem przyjętym w planie nadzoru i nie ma obowiązku zawiadamiania nauczycieli o zamiarze przeprowadzenia planowanej kontroli i jej tematyce. 3. Wspomaganie nauczycieli Kolejnym obszarem sprawowanego przez dyrektora nadzoru pedagogicznego jest wspomaganie nauczycieli, w szczególności przez organizowanie szkoleń i narad. Planowanie w tym zakresie powinno uwzględniać również szkolenia, dotyczące wprowadzanych zmian, tak aby nauczyciele byli dobrze zorientowani w aktualnym stanie prawnym. Monitorowanie Ważnym zadaniem dyrektora związanym ze sprawowaniem nadzoru pedagogicznego jest monitorowanie, przez które rozumie się działania prowadzone w placówce, obejmujące zbieranie i analizę informacji o działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej poradni. W celu pełnej realizacji zadań, dyrektor placówki w szczególności obserwuje prowadzone przez nauczycieli zajęcia oraz inne formy i czynności wynikające z działalności statutowej. Ważne! W Rozporządzeniu w sprawie nadzoru pedagogicznego nie pojawia się pojęcie: „hospitacja”. Należy jednak zwrócić uwagę, że hospitacja jest jedną z form prowadzenia obserwacji, tak więc można ją stosować w zakresie uznanym przez dyrektora poradni za właściwy. Rozporządzenie faktycznie rozszerzyło uprawnienia dyrektora – może on bowiem prowadzić obserwacje w każdej wybranej przez siebie formie, np. obserwację zajęć czy spotkań nauczyciela z rodzicami. Więcej informacji o ewaluacji wewnętrznej Dyrektor powołuje zespół ewaluacyjny – wspólnie z nauczycielami określa tematykę ewaluacji i zatwierdza jej projekt, jak i narzędzia ewaluacji opracowane przez zespół, nadzoruje jej przebieg, prowadzi obserwację działań, przygotowuje raport z ewaluacji oraz podejmuje określone działania w celu podniesienia jakości pracy placówki. Ewaluację wewnętrzną przeprowadza się w odniesieniu do zagadnień (wymagań) uznanych w placówce za istotne w jej działalności. Wymagania nie obejmują wszystkich możliwych zagadnień związanych z obowiązkami placówki wobec uczniów i rodziców, ale wskazują zadania strategiczne i priorytetowe, wybrane w taki sposób, aby pomagały planować i organizować pracę poradni. Każda placówka powinna dobierać metody i sposoby działania tak, aby umożliwiały one osiągnięcie stanu ujętego w wymaganiach, ale też, by odzwierciedlały jej specyfikę. Wymagania dotyczące realizacji niezbędnych działań w celu tworzenia optymalnych warunków realizacji działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej oraz innej działalności statutowej zostały określone w Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek. Zostały one sformułowane w sposób ogólny, pozwalający na wytyczenie kierunków działania, jednocześnie umożliwiający prowadzenie działalności zgodnie z lokalnymi potrzebami i możliwościami placówki. Spełnianie wymagań jest obowiązkiem poradni, a sposób, w jaki są realizowane poszczególne wymagania, zależy od ich autonomicznych decyzji. Spełnianie przez placówki wymagań jest badane w trybie nadzoru pedagogicznego w formie ewaluacji. W obowiązującym Rozporządzeniu w sprawie wymagań wobec szkół i placówek zrezygnowano z podziału charakterystyk wymagań na poziomy: podstawowy i wysoki, zapisując niezbędne działania szkół i placówek w jednej spójnej charakterystyce każdego z wymagań. Warto zauważyć, że wymagania nie mają charakteru ocennego. Nie ma określonej obowiązkowej liczby wymagań poddawanych ewaluacji w danym roku szkolnym. Ewaluacja może obejmować jedno wymaganie, kilka wymagań lub działań spoza wymagań określonych w Rozporządzeniu – wszystko zależy od potrzeb i możliwości poradni. Aktualnie mamy pięć wymagań: 1. Procesy edukacyjne są zorganizowane w sposób sprzyjający rozwojowi osób, instytucji i organizacji korzystających z oferty placówki. 2. Placówka zaspokaja potrzeby osób, instytucji i organizacji korzystających z oferty placówki. 3. Placówka współpracuje ze środowiskiem lokalnym na rzecz wzajemnego rozwoju. 4. Placówka w planowaniu pracy uwzględnia wnioski z analizy badań zewnętrznych i wewnętrznych. 5. Zarządzanie placówką służy jej rozwojowi. Sprawozdanie Dyrektor placówki publicznej w terminie do 31 sierpnia przedstawia wyniki i wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego na zebraniu rady pedagogicznej, a w przypadku placówki, w której nie tworzy się rady pedagogicznej – na zebraniu z udziałem nauczycieli i osób niebędących nauczycielami, które realizują zadania statutowe placówki. Zwyczajowo przyjętą formą przedstawiania radzie pedagogicznej informacji z działalności placówki wniosków z nadzoru pedagogicznego jest właśnie sprawozdanie. Dyrektor może dowolnie określić formę i sposób przedstawiania radzie pedagogicznej informacji ze sprawowanego nadzoru. Należy pamiętać, że na podstawie art. 69 ust. 7 upo dyrektor placówki przedstawia radzie pedagogicznej, nie rzadziej niż dwa razy w roku szkolnym, ogólne wnioski wynikające ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego oraz informacje o działalności placówki. Wynika z tego, że dyrektor musi raz w roku przedstawić ogólne wnioski ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego (najczęściej w styczniu/lutym) oraz przed końcem roku szkolnego musi przedstawić pełne wyniki i wnioski ze sprawowanego wewnętrznego nadzoru pedagogicznego. Przygotowując sprawozdanie, należy odnieść się do stopnia realizacji planu nadzoru pedagogicznego. Sprawozdanie ze sprawowanego nadzoru to nie tylko dokument informujący o wykonaniu planu, ale przede wszystkim odpowiedź, na ile poradnia realizuje swoją misję, czyli skutecznie udziela dzieciom, młodzieży, ich rodzicom i nauczycielom rzetelnej pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Sprawozdanie powinno uwzględniać wszystkie formy nadzoru, tj. ewaluację, kontrolę, monitorowanie i wspomaganie. Wnioski powinny mieć formę zaleceń stosowania prawa oświatowego i wewnętrznego w placówce. Analiza efektów wspomagania wskazuje zazwyczaj na potrzebę kontynuowania lub zmiany dotychczasowych sposobów wspomagania nauczycieli. Najistotniejsze są oczywiście wnioski z ewaluacji, ponieważ to one decydują o jakościowym rozwoju placówki. Sprawozdanie to jest realizowaniem zadania dyrektora w zakresie wykonywania nadzoru pedagogicznego nad nauczycielami, a więc powinno zawierać jednoznaczne wskazania (zalecenia, wnioski i uwagi) w zakresie prawidłowości realizowanych przez nauczycieli zadań edukacyjnych. Drugim istotnym elementem jest obowiązek współdziałania z nauczycielami, a w szczególności z radą pedagogiczną. Dyrektor przedstawia więc radzie pedagogicznej sprawozdanie, które powinno wskazywać na wykonanie (lub nie) zadań zaplanowanych na dany rok. Podsumowanie Przedstawienie wyników i wniosków ze sprawowanego nadzoru pedagogicznego ma charakter nie tylko formalnoprawny, ale przede wszystkim jakościowy. Dlatego najlepiej zaplanować debatę nad wnioskami ze sprawozdania w formie warsztatowej, podczas której nauczyciele (razem z dyrektorem) będą planować rozwój poradni. Podczas spotkania dyrektor wspólnie z nauczycielami może porównać wyniki i wnioski z ewaluacji z funkcjonującą w poradni koncepcją jej pracy oraz wymaganiami państwa wobec szkół i placówek. Precyzyjne określenie spełniania przez placówkę wewnętrznych i zewnętrznych kryteriów sukcesu pozwoli na przygotowanie rekomendacji do pracy w kolejnym roku szkolnym.