STAN PRAWNY NA 26 STYCZNIA 2021 Opóźnienie w przyznaniu stopnia awansu zawodowego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listopada 2020 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Prawo do awansu zawodowego jest jednym z najważniejszych uprawnień przysługujących pedagogom, a uregulowanym w Ustawie z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela. Awans zawodowy ma wpływ na wynagrodzenie nauczyciela, bowiem Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy, uzależnia wysokość pensji pedagoga nie tylko od poziomu jego wykształcenia, ale również od posiadanego przez niego stopnia awansu zawodowego. Wyższe stopnie awansu zawodowego umożliwiają zajmowanie funkcji niedostępnych dla nauczyciela kontraktowego czy stażysty. Zgodnie z art. 9c ust. 4 Karty nauczyciela wyłącznie nauczyciel mianowany i dyplomowany może zajmować stanowisko opiekuna stażu. Wysoki stopień awansu zawodowego jest również najważniejszym z kryteriów potrzebnych do zajmowania stanowiska dyrektora publicznej, samorządowej szkoły, zgodnie z § 1 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce. Art. 10 ust. 5 Karty nauczyciela wskazuje, iż wyłącznie z nauczycielem mianowanym i dyplomowanym można nawiązać stosunek pracy na podstawie mianowania, które charakteryzuje się zwiększoną ochroną nauczyciela w porównaniu do umowy o pracę, która to ochrona przejawia się choćby w tym, że nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania można zwolnić wyłącznie w kilku przypadkach, wyraźnie wymienionych w Karcie nauczyciela. Postępowanie Czynności związane z awansem zawodowym zostały ściśle sformalizowane i kończy je wydanie pozytywnej lub negatywnej decyzji w sprawie jego przyznania. Jak w każdym postępowaniu administracyjnym zdarzają się opóźnienia w nadaniu tytułu, które spowodowane są przepisami. Karta nauczyciela oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli wymagają bowiem nie tylko przeprowadzenia szeregu etapów procedury nadawania stopnia awansu, ale również współpracy wielu organów w jej trakcie. Wielowymiarowość tego procesu widoczna jest m.in. w art. 9g ust. 2 Karty nauczyciela, która określa skład komisji egzaminacyjnej dla nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego i powoływanej przez organ prowadzący. Do członków komisji należeć powinni: • przedstawiciel organu prowadzącego szkołę, jako jej przewodniczący, • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, • dyrektor, • dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Z kolei w przypadku komisji kwalifikacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego, powoływanej przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, wchodzą: • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny; • dyrektor, z wyjątkiem przypadku gdy o awans ubiega się właśnie dyrektor; • trzej eksperci z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania. Przyczyny opóźnień Organ powołujący komisję musi zadbać, by znalazł się w niej przedstawiciel innego podmiotu, jak np. oddelegowani eksperci, co z kolei może być źródłem problemów przy ustalaniu terminu przeprowadzenia posiedzenia. Ponadto mogą się również pojawić inne praktyczne problemy, jak przykładowo podjęcie prac przez organ, który jest w sprawie niewłaściwy. Komisję egzaminacyjną dla nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący. Może się jednak zdarzyć, że od momentu złożenia przez nauczyciela wniosku o podjęcie postępowania egzaminacyjnego, do momentu zebrania się komisji, organ prowadzący, który ją powołał, stanie się jednak niewłaściwy w sprawie. Wynika to natomiast z konstrukcji art. 9b ust. 3 i 3a Karty nauczyciela: • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do dnia 30 czerwca danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do dnia 31 sierpnia danego roku, • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do dnia 31 października danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do dnia 31 grudnia danego roku. Szczególnie istotny jest drugi z opisywanych przypadków, gdy nauczyciel składa wniosek o podjęcie postępowania do 31 października danego roku. Otóż czynności związane z odbyciem stażu przez nauczyciela mogą się zakończyć wcześniej niż w październiku, a w efekcie nauczyciel może złożyć wniosek nawet na początku roku kalendarzowego. Taka sytuacja nie jest szczególnie wyjątkowa i wynika często z przedłużania stażu w związku z niezdolnością do pracy wskutek choroby, urlopem macierzyńskim czy ojcowskim itd. W takim wypadku nauczyciel może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego już w lipcu czy sierpniu, ale organ prowadzący nadal ma prawo wydania decyzji o nadaniu lub odmowie nadania stopnia awansu zawodowego do 31 grudnia danego roku. Problem pojawić się może natomiast wtedy, gdy nauczyciel, który złożył wniosek do organu prowadzącego w sierpniu, niespodziewanie zmienił miejsce pracy od września i to w taki sposób, że zmianie uległ również organ prowadzący. W takim wypadku okazuje się, że organ do którego złożono wniosek i który był właściwy do przeprowadzenia postępowania w sprawie nadania stopnia awansu, przestał być właściwy, bowiem w momencie zebrania komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej inny organ prowadzący powinien prowadzić jej prace. Co za tym idzie, organ do którego złożono wniosek powinien niezwłocznie przekazać dokument organowi właściwemu dla prowadzenia postępowania. W praktyce nie zawsze jednak organ prowadzący czy kurator odpowiednio szybko zorientuje się, że nauczyciel zmienił miejsce pracy i wniosek należy przesłać zgodnie z właściwością. Jeżeli stanie się to dopiero na etapie prac komisji, to wówczas okazuje się, że organ nadający stopień awansu zawodowego może nie zdążyć z wydaniem decyzji w sprawie awansu do końca roku kalendarzowego. Konsekwencje Nauczyciel nie powinien ponosić żadnych negatywnych konsekwencji wynikających z opóźnień w prowadzeniu postępowania. Przede wszystkim nie jest winą pedagoga, że organ stał się niewłaściwy do wydania decyzji w sprawie nadania mu stopnia awansu, a przepisy procedury administracyjnej wyraźnie przewidują, że w takim wypadku to organ powinien przesłać wniosek zgodnie z właściwością. Zasada braku negatywnych konsekwencji dla nauczyciela jest szczególnie istotna w kontekście treści art. 9d ust. 7 Karty nauczyciela, zgodnie z którym nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie 3 lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W razie niedotrzymania terminów złożenia wniosków nauczyciele ci są obowiązani do ponownego odbycia stażu w pełnym wymiarze. Należy podkreślić, że jeżeli z powodu opóźnienia w postępowaniu decyzja nie zostanie wydana do 31 grudnia danego roku, to nie skutkuje to koniecznością ponownego odbycia stażu. Nawet jeżeli nauczyciel złożył wniosek do organu, który stał się niewłaściwy, czy też był niewłaściwy od momentu złożenia wniosku, to zgodnie z zasadami procedury administracyjnej organ powinien w pierwszej kolejności zbadać, czy jest właściwy w sprawie i ewentualnie odesłać wniosek do organu właściwego. Ważne! Dla nauczyciela ważna jest data złożenia wniosku, choćby został on złożony do organu niewłaściwego, zatem jeżeli został przez nauczyciela zachowany termin, czyli przykładowo wniosek o nadanie stopnia nauczyciela mianowanego został złożony w roku (kalendarzowym) uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu, to oznacza, że nauczyciel dochował swoich obowiązków i wniosek jest ważny, nawet jeżeli decyzja nie zostanie wydana do 31 grudnia. Jedyną negatywną konsekwencją jest opóźnienie w wypłacie zwiększonego wynagrodzenia nauczycielowi. Jak wcześniej wspomniano, uzyskanie wyższego stopnia awansu oznacza nabycie prawa do wyższego wynagrodzenia zasadniczego. Przywołać tu należy art. 39 ust. 1a Karty nauczyciela, zgodnie z którym w przypadku uzyskania kolejnego stopnia awansu zawodowego w trybie art. 9b ust. 3a zmiana wysokości wynagrodzenia następuje 1 stycznia danego roku, następującego po roku kalendarzowym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu. Jeżeli zatem decyzja nie zostanie wydana do 31 grudnia, tylko już w styczniu roku kolejnego, wówczas nauczyciel w styczniowej jeszcze nie będzie miał uwzględnionego wyższego stopnia awansu zawodowego. Należy jednak podkreślić, że różnica wysokości wynagrodzenia nie powinna przepaść, zgodnie z wcześniej przywołaną zasadą, zaległą podwyżkę wynagrodzenia należy wyrównać w kolejnych miesiącach.