STAN PRAWNY NA 22 STYCZNIA Szczepienia nauczycieli Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.). Na stronie Ministerstwa Zdrowia udostępniony został dokument dotyczący narodowego pro-gramu szczepień przeciw COVID-19, na który składają się cztery etapy. Nauczyciele – obok pensjonariuszy domów pomocy społecznej, zakładów opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych miejsc stacjonarnego pobytu, osób powyżej 60. roku życia w kolejności od najstarszych, a także służb mundurowych – zostali objęci szczepieniem w ramach etapu pierwszego . Rejestracja w tej grupie rozpoczęła się 15 stycznia. Chęć zaszczepienia można zgłosić na stronie https://szczepimysie.pacjent.gov.pl, wypełniając elektroniczny formularz. Dzięki temu zgłoszeniu na wskazany w nim adres mailowy przesłane zostanie e-skierowanie do szczepie-nia. Obecnie początek szczepień dla nauczycieli zaplanowano na 25 stycznia, ale termin ten będzie zależał od realizacji dostaw szczepionek. Do wypełnienia formularza niezbędne jest podanie imienia i nazwiska, numeru PESEL, adresu mailowego, kodu pocztowego i – opcjo-nalnie – numeru telefonu. Osoby, które wysłały formularz, otrzymują zwrotne e-maile w ciągu 24 godzin. Termin po-twierdzenia zgłoszenia nie ma wpływu na kolejność dostarczania e-skierowania. Pojawia się jednak pytanie: skąd wiadomo, że dana osoba uprawniona jest do zaszczepienia w ramach pierwszego etapu, np. jako nauczyciel, jeśli do wypełnienia formularza niezbędne jest podanie jedynie wskazanych wyżej danych? Otóż zgodnie z informacjami udzielonymi przez Mini-sterstwo Zdrowia przedstawiciele grup zawodowych uprawnionych do szczepienia będą zgła-szani przez pracodawców . Wydaje się jednak, że obecnie zgłoszenia do szczepienia może dokonać również sam nauczyciel. Jak wskazuje program szczepień, za dopuszczenie do obrotu szczepionek pandemicznych, zgodnie z wymogiem obligatoryjnego zastosowania przepisów Rozporządzenia (WE) nr 726/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 31 marca 2004 r., odpowiada Komisja Europejska, po uzyskaniu pozytywnej rekomendacji Komitetu ds. Produktów Leczniczych Stosowanych u Ludzi. Polska kontraktuje zakup szczepionek w ramach unijnego porozumienia o ustanowieniu wspólnego mechanizmu zakupów szczepionek z wyprzedzeniem. Procedura szczepienia Żeby szczepionka była skuteczna, konieczne jest przyjęcie dwóch dawek. Pełna ochrona po-jawia się po siedmiu dniach od podania drugiej dawki. Wykonanie szczepienia ochronnego przeciw COVID-19 będzie poprzedzone badaniem kwalifikacyjnym, aby zidentyfikować w ten sposób ewentualne przeciwwskazania oraz ograniczyć ryzyko wystąpienia błędów me-dycznych i niepożądanych odczynów poszczepiennych. Program zaleca wykorzystanie kwe-stionariusza, który będzie kluczowym elementem procesu kwalifikacji do szczepienia przeciw COVID-19. Ryzyko wystąpienia reakcji anafilaktycznej jest najwyższe w krótkim czasie po podaniu szczepionki, stąd też osoba zaszczepiona powinna przebywać 30 minut w poczekalni placów-ki, w której wykonano iniekcję. Według informacji podanych w programie: • przebycie COVID-19 nie jest przeciwwskazaniem do szczepień przeciw COVID-19, • kwalifikacja do szczepienia przeciw COVID-19 nie wymaga wcześniejszej oceny po-ziomu przeciwciał przeciw SARS-CoV-2 (dodatni wynik poziomu przeciwciał nie sta-nowi przeciwwskazania do szczepień przeciw COVID-19), • nie zaleca się szczepienia w trakcie leczenia immunosupresyjnego oraz w okresie ciąży i karmienia piersią z uwagi na to, że nie prowadzono badań klinicznych w tych grupach pacjentów. Status osoby zaszczepionej Przyjęcie szczepionki będzie potwierdzone przez specjalny system, który umożliwi weryfika-cję zaszczepienia (m.in. za pomocą kodu QR, który pozwoli na szybkie potwierdzenie odby-tego szczepienia). Radykalnie ogranicza ono możliwość zachorowania i transmisji wirusa SARS-CoV-2. W związku z tym osoby zaszczepione będą mogły bez dodatkowych testów korzystać z usług zdrowotnych w publicznej służbie zdrowia, a także nie będą uwzględniane w limitach dotyczących spotkań towarzyskich. Nie będzie też potrzeby odbywania kwaran-tanny przez zaszczepionych w wypadku kontaktu z osobą zakażoną. Miejscem realizacji szczepień będzie istniejąca sieć placówek medycznych w ramach pod-stawowej opieki zdrowotnej. Przewiduje się również organizowanie nowych mobilnych i sta-cjonarnych punktów szczepień spełniających wymagania organizacyjne i lokalowe przewi-dziane dla realizacji świadczeń medycznych. W ramach realizacji strategii szczepień mobil-nych przewiduje się szczepienie dokonywane przez zespół wyjazdowy w miejscu zamieszka-nia lub przebywania pacjenta. Czy przyjęcie szczepionki jest obowiązkowe? Przyjęcie szczepionki nie jest obowiązkowe. Jakkolwiek Narodowy Program Szczepień okre-śla wstępny harmonogram dostępności szczepionek dla całej populacji, nie oznacza to, że szczepieniom został przyznany rygor obowiązkowości. W tym zakresie w przepisach prawa powszechnie obowiązującego nic się nie zmieniło. Każdy nauczyciel samodzielnie decyduje o tym, czy zamierza się zaszczepić. Czy niezaszczepienie się wpłynie na wykonywanie pracy nauczyciela? Fakt nieprzyjęcia szczepionki nie powinien w żaden sposób rzutować na pracę nauczyciela. Należy tu odwołać się do treści art. 113 Kodeksu pracy, zgodnie z którym jakakolwiek dys-kryminacja w zatrudnieniu, bezpośrednia lub pośrednia, w szczególności ze względu na płeć, wiek, niepełnosprawność, rasę, religię, narodowość, przekonania polityczne, przynależność związkową, pochodzenie etniczne, wyznanie, orientację seksualną, zatrudnienie na czas okre-ślony lub nieokreślony, zatrudnienie w pełnym lub w niepełnym wymiarze czasu pracy – jest niedopuszczalna. Przepis ten zawiera katalog przyczyn dyskryminacji, niemniej pamiętać należy, że z uwagi na użyte przez ustawodawcę określenie „w szczególności” katalog ten nie może zostać uznany za zamknięty. Oznacza to, że obejmuje również inne okoliczności, a więc zakaz dyskryminacji musi odnosić się też do kwestii szczepienia. Z powodu braku ustawowego obowiązku za-szczepienia przeciw koronawirusowi poddanie się szczepieniu jest wynikiem osobistego przekonania (lub jego braku) danego nauczyciela do tej procedury, a zatem brak szczepienia nie może być przyczyną różnic w traktowaniu nauczycieli w zakładzie pracy. Odmowa szcze-pienia nie może być np. powodem odsunięcia od pracy dydaktycznej. Czy brak szczepienia może być podstawą do niezatrudnienia nauczyciela? Zgodnie z art. 221 k.p. pracodawca może od osoby ubiegającej się o zatrudnienie uzyskać na-stępujące dane: • imię (imiona) i nazwisko, • datę urodzenia, • dane kontaktowe wskazane przez taką osobę, • wykształcenie, • kwalifikacje zawodowe, • przebieg dotychczasowego zatrudnienia. Już po zatrudnieniu, a więc od pracownika, pracodawca może dodatkowo żądać danych oso-bowych obejmujących: • adres zamieszkania, • numer PESEL, a w przypadku jego braku – rodzaj i numer dokumentu potwierdzają-cego tożsamość, • inne dane osobowe pracownika, a także dane osobowe dzieci pracownika i innych członków jego najbliższej rodziny, jeżeli podanie takich danych jest konieczne ze względu na korzystanie przez pracownika ze szczególnych uprawnień przewidzianych w prawie pracy, • wykształcenie i przebieg dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli nie istniała podstawa do ich żądania od osoby ubiegającej się o zatrudnienie, • numer rachunku płatniczego, jeżeli pracownik nie złożył wniosku o wypłatę wynagro-dzenia do rąk własnych. Wśród uzyskiwanych danych nie ma informacji dotyczącej szczepień. Oznacza to, że nie może ona zostać pobrana od osoby ubiegającej się o zatrudnienie, a tym samym nie może mieć też wpływu na przebieg rekrutacji. Reasumując, zarówno osoba ubiegająca się o zatrudnienie, jak i pracownik pedagogiczny, którzy odmówili szczepień, nie mogą z tego tytułu ponosić żadnych negatywnych konse-kwencji. Można również dodać, że w przypadku, gdy to dyrektor szkoły, przedszkola czy pla-cówki organizuje szczepienie, pracownik niepedagogiczny i nauczyciel nie muszą się na nie zgodzić i takiego braku zgody nie można traktować jako naruszenia obowiązków pracowni-czych. Wykluczone są występowanie o karę dyscyplinarną lub nakładanie na nauczycieli kar porządkowych.