Jak nauczyć się bycia liderem? Opracowała: Kinga Bartkowiak, absolwentka etnologii, copywriterka, blogerka. Miłośniczka zdrowego stylu życia, jogi i medytacji Przywództwo często kojarzy się z historycznymi bitwami albo polityką, podczas gdy liderów spotykać możemy na każdym kroku – w jednostkach systemu oświaty, korporacjach czy małych firmach. Umiejętność organizowania pracy, wyznaczania zadań i panowania nad całym zespołem we współczesnym świecie jest na wagę złota. Na szczęście bycia dobrym oraz sprawnym przywódcą można się nauczyć. Podpowiadamy, jakie zdolności i cechy w sobie rozwijać, aby stać się liderem. Od wielu lat między psychologami i specjalistami do spraw kadr toczone są dyskusje, czy liderem się rodzimy, czy stajemy. Mówi się o urodzonych przywódcach, ale i o osobach, które wskutek swojego doświadczenia i przeżyć, wyrosły na prawdziwych liderów społeczności. Nie ma wątpliwości, że każdy z nas rodzi się z biologicznym rusztowaniem osobowości, jakim jest temperament. To on w pewien sposób wyznacza nam późniejsze interakcje ze środowiskiem lub to, jak będziemy przetwarzać stymulację i ile będziemy jej potrzebować. Niemniej jednak oddziaływania zewnętrzne, doświadczenia rodzinne oraz doświadczenia specyficzne dla jednostki sprawiają, że w toku rozwoju jesteśmy w stanie nabywać nowe umiejętności – również te związane z byciem liderem. Jeśli zależy nam, by się nim stać, zacznijmy szukać swoich mocnych stron powiązanych z przywództwem i rozwijajmy je. To skuteczny sposób nauki i wykorzystywania własnego potencjału. Poniżej znajdują się cechy dobrego lidera, nad którymi warto pracować. Empatia poznawcza i aktywne słuchanie Błędnie liderów postrzega się jako osoby bardzo stanowcze, surowe i władcze. Tak naprawdę dobry lider w pierwszej kolejności powinien umieć wsłuchiwać się w problemy swoich pracowników. Niezwykle przydatna jest umiejętność empatii poznawczej, czyli spoglądanie na świat czyimiś oczami. Dzięki temu można łatwiej zrozumieć, z czym zmaga się pracownik, jak można mu pomóc, jakie ma oczekiwania. Poprawia się komunikacja między liderem a podwładnymi. Pracownicy bowiem nie tylko oczekują od lidera, że będzie potrafił zorganizować pracę czy przejąć ster w kryzysowych sytuacjach. Potrzebują również zrozumienia. Jeśli czujemy, że empatia nie jest naszą mocną stroną, możemy zacząć ćwiczyć techniki aktywnego słuchania. To trudna umiejętność, którą niewielu z nas wynosi z domu. Aktywne słuchanie polega na nastawieniu na odbiorcę. Słuchajmy nie tylko po to, by móc podzielić się swoim doświadczeniem. Słuchajmy, by zrozumieć swojego interlokutora, dostrzec jego problemy, zbudować z nim most komunikacji. Koncentrujmy się na tym, co rozmówca chce przekazać, a nie na tym, co chcemy odpowiedzieć. Otwartość na różne punkty widzenia Lider musi zdawać sobie sprawę, że w różnorodności grupy tkwi jej siła. Każdy z członków ma swoje pomysły, patrzy przez pryzmat swoich doświadczeń i intuicji, ale także wnosi do zespołu swój talent. Warto, by przywódca zauważał zalety każdej osoby, zobaczył w niej potencjał i mimo różnic, umiał wykorzystać jej pomysły. Lider, który nie jest elastyczny, trzyma się tylko swojego zdania i nie bierze pod uwagę, jak dużą wartością potrafi być interdyscyplinarność, nie stworzy zgranego, dobrze pracującego zespołu. Aby ćwiczyć otwartość, można spróbować przy kolejnym projekcie zaangażować wszystkich członków zespołu, wykorzystując to, co mogą wnieść. Nie wszystkie osoby są śmiałe i bardzo kreatywne, nie wszystkie świetnie radzą sobie z programami komputerowymi i nie wszystkie potrafią nawiązywać dobre relacje z innymi ludźmi. Warto jednak znaleźć w każdym członku zespołu jego mocne strony, wysłuchać pomysłów i włączyć do działania. Przedsiębiorczość Dobry lider jest przedsiębiorczy – potrafi wyszukiwać okazje i korzystać z nich. Widzi, jakie pozytywne rezultaty może przynieść dany projekt, aktywnie dąży do celu. Wie też, że to na liderze spoczywa odpowiedzialność za decyzje. Nie boi się jej na siebie brać i nie szuka winnych. Z przedsiębiorczością wiąże się umiejętność radzenia sobie z ryzykiem – nie każdy projekt kończy się sukcesem. Przedsiębiorczości uczymy się przez całe życie. Już od najmłodszych lat rozwijamy ją chociażby poprzez wybory dodatków do pokoju czy rozporządzanie swoim kieszonkowym. Bycie liderem to dobry moment, by okazywać tę stronę swojej osobowości. Podejmowanie pewnych decyzji będzie w oczach zespołu odbierane jako znak, że można liderowi ufać. Często to właśnie lider będzie rozwiewać wątpliwości albo ostatecznie decydować między kilkoma rozwiązaniami. Troska o relacje w zespole Żaden zespół nie będzie pracował sprawnie, jeśli nie doświadczy wsparcia ze strony swojego lidera. Przywódca powinien zatroszczyć się o dobre relacje między członkami zespołu i być radarem potencjalnych konfliktów. Podwładni muszą również czuć, że mogą zwrócić się do siebie w sytuacji problematycznej. Dodatkowo dobry lider pozwala odnosić sukcesy członkom grupy. Docenia ich za indywidualny wkład, wyróżnia za wyjątkową pracę i daje odczuć, że bez nich osiągnięcia całego zespołu nie byłyby możliwe. Przywódca, choć reprezentuje grupę, nie jest jedynym ojcem jej sukcesu. Ważne! Docenianie swoich podwładnych sprawia, że pracują oni wydajniej. Pochwała jest silnym czynnikiem motywującym. Wyrażenie jej to forma nagrody, która niejednokrotnie rekompensuje chociażby brak premii. Każdy z nas lubi być doceniany za swoją pracę. Dzięki temu wzrasta satysfakcja i chęć do dalszego działania. Badania Instytutu Durkalskiego RMP Polska przeprowadzone wśród ponad 5000 pracowników liniowych w 2016 r. wykazały, że aż 86 proc. podwładnych najbardziej u przełożonych ceni umiejętność chwalenia. Te wyniki nie pozostawiają złudzeń – pracownicy chcą być chwaleni. Stawianie wysoko poprzeczki – innym i sobie Troska o relacje nie zastąpi jednak wymagań. Te muszą być dopasowane do stanowiska, umiejętności i możliwości pracownika, jednak jednocześnie warto, by w pełni wykorzystywały jego potencjał i zachęcały do rozwoju oraz nauki nowych rzeczy. Warto też formułować wymagania w taki sposób, by dla pracownika było jasne: co zrobić, jak oraz na kiedy. Komunikacja przy wydawaniu poleceń jest bardzo ważna. Jednocześnie pamiętajmy, by wymagać również od siebie. Lider, który inwestuje swój czasowy i ekonomiczny kapitał w rozwój, jest przykładem dla pracowników. Nastawienie na działanie Lider musi być aktywny, nie może czekać, aż ktoś inny przejmie kontrolę albo inicjatywę. Prokrastynacja, czyli irracjonalne odwlekanie realizacji zadań na później, jest wrogiem każdego przywódcy. Nastawiony na działanie i przejmujący ster lider jest potrzebny każdemu zespołowi. To widać zwłaszcza w czasie kryzysów i nagłych, nieprzewidzianych sytuacji. Aby lepiej radzić sobie z presją zadań i czasu, warto wypracować własne techniki organizacji i planowania. Dzięki temu łatwiej będzie pokonać chwile prokrastynowania oraz zarządzać personelem. Lider – charyzmatyczny czy pokorny? Jedna z pierwszych cech jaka przychodzi na myśl, kiedy mamy przed sobą obraz lidera, to charyzma. Od dekad przywódca kojarzy się z kimś, kto jest charyzmatyczny, czyli pewny siebie, odważny, potrafi dobrze się wypromować, pociąga za sobą tłumy. Coraz częściej mówi się jednak o tym, że dobry przywódca przede wszystkim powinien być skromny i pokorny. Takie podejście rozpoczęło się od badań psychologa Roberta Hogana, który w latach 80. ubiegłego wieku opracował testy osobowości pod kątem przywództwa. Stwierdził, że dobremu liderowi dużo bardziej potrzebna jest pokorna postawa niż charyzma. Tę drugą utożsamiał z arogancją i teatralnością, które nie pomagają budować zaufania i zgrania zespołu. Co daje liderowi pokora? Osoba pokorna jest skromna, potrafi przyznawać się do błędów, dostrzega pomysły i punkty widzenia innych. Nie potrzebuje również być cały czas w centrum uwagi, potrafi dzielić się sukcesem z innymi członkami zespołu. Rozumie również wartość nauki i podnoszenia swoich kwalifikacji. Nie spoczywa na laurach, a pracuje z myślą o wspólnym dobru, nie tylko o własnych korzyściach. Nie oznacza to, że lider nie potrzebujemy chartyzmy w ogóle. Ważne! Dobry przywódca powinien być na tyle pewny siebie i swojej skuteczności, by móc samodzielnie podejmować (niejednokrotnie trudne) decyzje. Musi także rozumieć ludzi i umieć tworzyć z nimi dobre relacje. Odrobina charyzmy się w tym przydaje. Ważne, żeby lider nie był arogancki i przekonany o własnej nieomylności. Dyrektor poradni jako lider Być może dyrektorzy nie postrzegają siebie jako menadżerów, kierowników albo liderów, jednak to oni zarządzają personelem i podejmują najważniejsze decyzje dotyczące poradni. W ramach przestrzeni, którą pozostawia prawo, dyrektor nadaje ton placówce, kreuje jej tożsamość. Bycie dyrektorem różni się od bycia menadżerem w korporacji. Obie te funkcje łączą się z przywództwem, jednak dyrektor jest liderem społecznym, ciążą na nim inne obowiązki. Dyrektor powinien cechować się dobrymi kompetencjami psychologicznymi i społecznymi. Jest liderem nie tylko dla nauczycieli, ale również dla uczniów. Musi łączyć interesy pracowników, dzieci oraz ich rodziców, co czasami wymaga wypracowywania konsensusów. Dobrze, aby dyrektor był odporny na stres, miał swoje techniki planowania, potrafił uważnie słuchać i był otwarty na różnorodność. Dodatkowo ważna jest silna wewnętrzna motywacja – pielęgnowanie poczucia misji i pasji jest pomocne w trakcie całej dyrektorskiej kariery. Ważne! Jednymi z najważniejszych zadań dyrektora jako lidera społecznego są wykorzystywanie potencjału środowiska i tworzenie dobrych relacji ze współpracownikami, wychowankami i rodzicami. Nauczyciele powinni czuć, że dyrektor jest zdeterminowany i pełen inicjatywy, a także, że można zwrócić się do niego ze swoimi propozycjami. Podsumowanie Otwartość i elastyczność dyrektora może skutkować ciekawymi projektami, rozwijającymi placówkę i tworzącymi jej dobry wizerunek. Respekt jest oczywiście również potrzebny, ale jednocześnie lider placówki powinien zadbać o to, by ludzie mu ufali. Henry Ford powiedział kiedyś, że: „Jeżeli istnieje jakiś jeden sekret sukcesu, to jest to umiejętność przyjmowania cudzego punktu widzenia i patrzenia z tej perspektywy z równą łatwością, jak z własnej”. To bardzo ważne słowa w kontekście bycia przywódcą. Nie charyzma, nie nadmierna pewność siebie i nie doskonałe umiejętności zarządzania ludźmi sprawiają, że ktoś staje się dobrym liderem. Przywódcę charakteryzuje przede wszystkim zrozumienie innych ludzi – przyjęcie ich punktów widzenia, dostrzeżenie ich problemów i przeszkód, docenienie pomysłów i nietypowych spostrzeżeń. Lider, który to potrafi, stworzy dobrze funkcjonujący, głodny wspólnej pracy i sukcesu zespół. Bibliografia: • M. Jarmołowicz, 10 rzeczy, których musisz się nauczyć, by być dobrym liderem, https://blog.absolvent.pl/10-rzeczy-by-byc-dobrym-liderem/ (dostęp: 21.01.2021). • M. Stachura, Jak być liderem w pracy?, https://zwierciadlo.pl/zwierciadlo-poleca/jak-byc-liderem-w-pracy (dostęp: 21.01.2021).