STAN PRAWNY NA 19 STYCZNIA 2021 Postępowanie dyscyplinarne wobec nauczycieli – nowelizacja przepisów Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo--płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Ustawa z dnia 19 listopada 2020 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 4). Z końcem czerwca 2020 r. rozpoczęły się prace nad nowelizacją Karty nauczyciela w zakresie postępowania dyscyplinarnego wobec nauczycieli. W ich rezultacie 19 stycznia 2021 r. wcho-dzą w życie zmiany, których głównym celem jest udoskonalenie postępowania w zakresie in-formowania o popełnieniu przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Dłuższy termin na zawiadomienie rzecznika dyscyplinarnego Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 75 ust. 2a KN w przypadku popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka dyrektor przedszkola, a w przypadku popełnienia takiego czynu przez dyrektora przedszkola – organ prowadzący przedszkole, za-wiadamiał rzecznika dyscyplinarnego nie później niż w ciągu trzech dni roboczych od dnia powzięcia wiadomości o popełnieniu czynu. Obowiązek ten wszedł w życie 1 września 2019 r. i pierwotnie miał na celu zwiększenie ochrony praw dziecka w placówkach systemu oświaty. Spore wątpliwości budziła jednak dłu-gość terminu, w trakcie którego dyrektor przedszkola powinien był powiadomić rzecznika dyscyplinarnego o popełnieniu czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Był on na tyle krótki, że dyrektor nie miał realnej możliwości na kompleksowe zapoznanie się z okoliczno-ściami danej sprawy. Z tego względu nowelizacja wprowadziła wydłużenie do 14 dni czasu na zawiadomienie rzecznika dyscyplinarnego o podejrzeniu popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka, a także doprecyzowała, że o podejrzeniu popełnienia takiego czynu nie zawiadamia się rzecznika dyscyplinarnego, jeżeli okoliczności bezspornie wskazują, że nie doszło do popełnienia takiego czynu. Dotychczas dyrektor nie miał w tej kwestii wyboru i obligatoryjnie musiał powiadamiać rzecznika o podejrzeniu popełnienia takiego czynu w każdym przypadku. Wskazanie terminu na złożenie wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego Obowiązujące do 18 stycznia 2021 r. przepisy (art. 85o ust. 1 KN) wskazywały, że postępo-wanie dyscyplinarne nie mogło zostać wszczęte po upływie trzech miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN, oraz po upływie trzech lat od popełnienia tego czynu. Przepisy te nie dotyczyły jednak sytuacji, w której czyn naruszał prawa i dobro dziecka, w związku z czym postępowanie dyscyplinarne mogło zostać wszczęte także po upływie trzech miesięcy, a dalej – w okresie do trzech lat od popełnienia czynu, niezależnie od po-wzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomo-ści o popełnieniu tego czynu. Stawiało to nauczycieli w stanie długotrwałej niepewności co do ich sytuacji zawodowej, a także mogło prowadzić do wielu nadużyć. Z tego względu no-welizacja KN zakłada: • określenie maksymalnego terminu na złożenie przez rzecznika dyscyplinarnego wnio-sku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (wniosek taki składa się nie później niż w ciągu trzech miesięcy od wszczęcia postępowania wyjaśniającego); jeżeli nauczyciel, którego dotyczy postępowanie wyjaśniające, z powodu nieobecności w pracy nie będzie miał możliwości złożenia wyjaśnień, bieg terminu, o którym mowa powyżej, będzie ulegał zawieszeniu do dnia jego stawienia się do pracy (zmiana w zakresie art. 85 ust. 3 KN, dodanie art. 85 ust. 3a KN), • doprecyzowanie, że postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie pięciu miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscypli-narna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu (z wyłączeniem czynów stanowiących przestępstwo), oraz uchylenie przepisu, zgodnie z którym jeżeli czyn narusza prawa i dobro dziecka, postępowanie dyscyplinarne może być wszczęte także po upływie trzech miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN (zmiana w zakresie art. 85o ust. 1 KN, uchylenie art. 85o ust. 7 KN), • skrócenie z trzech do dwóch lat okresu od popełnienia czynu, po upływie którego nie może być wszczęte postępowanie dyscyplinarne (z wyłączeniem czynów stanowiących przestępstwo). Nowe zasady zawieszania nauczyciela w pełnieniu obowiązków Przepis art. 85t ust. 1 KN wskazuje, że dyrektor przedszkola może zawiesić w pełnieniu obo-wiązków nauczyciela, a organ prowadzący przedszkole – nauczyciela pełniącego funkcję dy-rektora, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w przedszkolu. W sprawach niecierpiących zwłoki nauczyciel i nauczyciel pełniący funkcję dyrektora przed-szkola mogą być zawieszeni przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscypli-narnego. Jednak w przypadku, gdy wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczyły czynu naruszającego prawa i dobro dziecka, dyrek-tor przedszkola musiał obligatoryjnie zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący przedszkole – nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora przedszkola. Od decyzji tej odpowiednio nauczycielowi albo nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora przysługi-wało odwołanie do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji, w terminie 14 dni od dnia do-ręczenia decyzji, za pośrednictwem odpowiednio dyrektora przedszkola albo organu prowa-dzącego przedszkole. Następnie komisja dyscyplinarna pierwszej instancji wydawała postanowienie o utrzymaniu w mocy lub uchyleniu decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków (art. 85t ust. 7 KN). Uchylenie było możliwe zwłaszcza w sprawach, w których rzecznik wnosił o wymierzenie kary nagany z ostrzeżeniem i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe było odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora przedszkola od wykonywania obowiązków. Rozwiązanie to było niekorzystne dla nauczycieli, zwłaszcza w sprawach, w których okolicz-ności bezspornie wskazywały, że nie doszło do popełnienia czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Dochodziło bowiem do obligatoryjnego zawieszenia w pełnieniu obowiązków, które mogło zostać uchylone dopiero po wniesieniu przez nauczyciela odwołania do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji. Z tego względu omawiana nowelizacja wprowadziła zmianę, w wyniku której dyrektor przed-szkola będzie zawieszał w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący przed-szkole – nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora, jeżeli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczyć będą czynu naruszają-cego prawa i dobro dziecka, chyba że we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego rzecznik dyscyplinarny będzie wnosił o orzeczenie kary dyscyplinarnej nagany z ostrzeżeniem i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe będzie odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora od wykonywania obowiązków w przedszkolu.