STAN PRAWNY NA 19 STYCZNIA 2021 Zmiana zasad ustalania dni wolnych od zajęć Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii (Dz.U. z 2020 r. poz. 491 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.). Listę dni wolnych od pracy zawiera Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy, stosownie do treści art. 1 tego aktu, są to odpowiednio: • 1 stycznia – Nowy Rok, • 6 stycznia – Święto Trzech Króli, • pierwszy dzień Wielkiej Nocy, • drugi dzień Wielkiej Nocy, • 1 maja – Święto Państwowe, • 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja, • pierwszy dzień Zielonych Świątek, • dzień Bożego Ciała, • 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny, • 1 listopada – Wszystkich Świętych, • 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości, • 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia, • 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia, • niedziele. Obecnie obowiązuje również art. 1a tej Ustawy, zgodnie z którym w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, dniem wolnym od pracy jest także dzień określony przez Prezesa Rady Ministrów, w drodze rozporządzenia. Przepis ten nie był co prawda dotychczas wykorzystywany, ale stan epidemii ogłoszony Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, wpłynął bardzo istotnie na zasady ustalania dni wolnych od pracy dla jednostek organizacyjnych systemu oświaty. Przede wszystkim należy zauważyć, iż w roku szkolnym 2020/2021 ustalono jeden termin ferii dla całego kraju, co stanowi istotny wyjątek od zasad przyjętych w § 3 Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego. Zgodnie z tą regulacją w szkołach: • zimowa przerwa świąteczna trwa od dnia 23 grudnia do dnia 31 grudnia lub od dnia 22 grudnia do dnia 31 grudnia, jeżeli dzień 22 grudnia wypada w poniedziałek, • ferie zimowe trwają dwa tygodnie w okresie od połowy stycznia do końca lutego; terminy rozpoczęcia i zakończenia ferii zimowych w szkołach na obszarze poszczególnych województw ogłasza – po zasięgnięciu opinii wojewodów i kuratorów oświaty – minister właściwy ds. oświaty i wychowania, nie później niż do końca czerwca każdego roku poprzedzającego o dwa lata rok, w którym będą trwały ferie zimowe, • wiosenna przerwa świąteczna rozpoczyna się w czwartek poprzedzający święta i kończy w najbliższy wtorek po świętach, • ferie letnie rozpoczynają się w dniu następującym po dniu zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych i kończą się z dniem 31 sierpnia. Dotychczas terminy rozpoczęcia ferii zimowych były ustalane indywidualnie dla każdego województwa w taki sposób, aby jak najmniej uczniów wyjeżdżało na wypoczynek zimowy w tym samym czasie. Obecnie, z uwagi na epidemię i ograniczenia w przemieszczaniu się, ustalono jeden termin ferii dla wszystkich województw, przepisami Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zgodnie z § 11gd tego aktu w roku szkolnym 2020/2021 ferie zimowe trwały na terenie całego kraju od dnia 4 stycznia 2021 r. do dnia 17 stycznia 2021 r. Dodatkowe dni wolne Oprócz dni ustawowo wolnych od pracy, dyrektor szkoły może ustalić dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, na podstawie § 5 Rozporządzenia w sprawie organizacji roku szkolnego. Zgodnie z tą regulacją dni te ustalane są po zasięgnięciu opinii rady rodziców i samorządu uczniowskiego a także rady szkoły, a w przypadku, gdy w danej jednostce rada szkoły nie została powołana – rady pedagogicznej. Liczba dodatkowych dni wolnych wynosi dla: • szkół podstawowych – do 8 dni, • liceów ogólnokształcących i techników – do 10 dni, • branżowych szkół I stopnia, branżowych szkół II stopnia, szkół policealnych i centrów kształcenia zawodowego – do 6 dni, • szkół specjalnych przysposabiających do pracy – do 4 dni. Dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych należy ustalić zgodnie z zasadami, które zostały określone w § 5 ust. 2 Rozporządzenia, a zatem: • w dni, w których w szkole lub placówce odbywa się odpowiednio egzamin ósmoklasisty, egzamin maturalny, egzamin zawodowy, • w dni świąt religijnych niebędących dniami ustawowo wolnymi od pracy, określone w przepisach o stosunku państwa do poszczególnych kościołów lub związków wyznaniowych, • w inne dni, jeżeli jest to uzasadnione organizacją pracy szkoły lub placówki lub potrzebami społeczności lokalnej. W szczególnie uzasadnionych przypadkach, niezależnie od dotychczas wymienionych dodatkowych dni wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, dyrektor szkoły lub placówki, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki, a w przypadku jednostki, w której rada nie została powołana, rady pedagogicznej, rady rodziców i samorządu uczniowskiego, może, za zgodą organu prowadzącego, ustalić inne dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych pod warunkiem zrealizowania zajęć przypadających na te dni w wyznaczone soboty. Te zasady ustalania dni wolnych od zajęć obowiązują w każdym roku szkolnym. Ponieważ jednak ustalenie jednego terminu ferii zimowych dla wszystkich województw nastąpiło dopiero 30 listopada 2020 r., a więc praktycznie na miesiąc przed ich rozpoczęciem, to konieczne stało się również umożliwienie dyrektorom dokonywania zmian w już ustalonych dodatkowych dniach wolnych. Rozporządzenie w sprawie organizacji roku szkolnego wskazuje w § 5 ust. 3 i nast., że dyrektor szkoły lub placówki, w terminie do dnia 30 września, informuje nauczycieli, uczniów oraz ich rodziców o ustalonych w danym roku szkolnym dodatkowych dniach wolnych od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Jedynie w przypadku gdy ustalenie dni wolnych dotyczy szkół, w których odbywa się egzamin zawodowy można dni te ustalić po 30 września, jednak i wówczas informacja o terminach ustalonych dni wolnych musi zostać przekazana przez dyrektora do 30 grudnia. Przedstawienie jednego terminu ferii dopiero po 30 listopada 2020 r. mogło w niektórych szkołach powodować, że termin ten kolidowałby z już ustalonymi dodatkowymi dniami wolnymi od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. W efekcie przyjęto regulację szczególną pozwalającą na zmianę już ustalonych dodatkowych dni wolnych. Podkreślić należy, że dotychczas taka operacja nie była formalnie możliwa. § 11ge w Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 wskazuje, iż w roku szkolnym 2020/2021 dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych, o których mowa w Rozporządzeniu w sprawie organizacji roku szkolnego ustalone przez dyrektora szkoły lub placówki mogą być zmienione przez dyrektora szkoły lub placówki, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej. W praktyce dyrektor może w dowolnym czasie zmienić ustalony termin dni wolnych, a do tego rada pedagogiczna nie może w żaden sposób zmienić wyboru dyrektora, jeżeli nie będzie on chciał zaakceptować stanowiska rady. Co prawda przytoczona regulacja wymaga uzyskania opinii rady pedagogicznej, ale obowiązek jej uzyskania stanowi jedynie warunek formalny, którego spełnienie przesądza o ważności decyzji dyrektora. Opinia rady musi zatem zostać uzyskana, ale nie jest dla dyrektora wiążąca, zatem nawet jeżeli rada zaproponuje inny termin dni wolnych, niż wskazał dyrektor, to i tak ostatecznie to dyrektor zadecyduje, czy weźmie pod uwagę opinię rady i zmieni swoją propozycję, czy też nie. Dodać należy, że oczywiście opinia rady powinna zostać wyrażona w drodze uchwały. Zajęcia w dni wolne Ustalone w ten sposób dodatkowe dni wolne od zajęć dydaktyczno-wychowawczych nie są dniami wolnymi od pracy dla nauczycieli czy pracowników niepedagogicznych, ponieważ zgodnie z § 6 Rozporządzenia w sprawie organizacji roku szkolnego w dni te szkoła ma obowiązek zorganizowania zajęć wychowawczo-opiekuńczych. Placówka ma również obowiązek informowania rodziców (prawnych opiekunów) o możliwości udziału uczniów w zajęciach wychowawczo-opiekuńczych organizowanych w dni wolne od zajęć. Oznacza to, że jakkolwiek jednostki oświatowe w dodatkowe dni wolne ustalone przez dyrektora nie prowadzą zajęć dydaktycznych, to jednak muszą organizować opiekę dla wszystkich chętnych uczniów. Co istotne, przez „wszystkich” należy tu rozumieć również jednego ucznia – zatem chociaż wydaje się nieekonomiczne organizowanie pracy szkoły tylko dla jednej chętnej osoby, to taki obowiązek istnieje i należy zapewnić opiekę również dla tylko jednego ucznia. Konieczność zorganizowania opieki nie oznacza jednak, że w szkole muszą być obecni wszyscy nauczyciele, jacy w danym dniu by pracowali, gdyby ten dzień nie był wolny od zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Uczniów w szkole w czasie dni wolnych będzie zdecydowanie mniej, zatem wystarczy dostosować do ich liczby liczbę pedagogów. Najprościej to zrobić, zbierając deklaracje obecności – ci rodzice, którzy nie będą mogli zorganizować opieki we własnym zakresie, mogą posłać dziecko do szkoły, a szkoła musi zapewnić takiemu uczniowi opiekę.