STAN PRAWNY NA 19 STYCZNIA 2021 Zmiany w postępowaniu dyscyplinarnym jako rezultat nowelizacji Karty nauczyciela Opracował: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Ustawa z dnia 19 listopada 2020 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 4). Prace nad nowelizacją Karty nauczyciela (dalej KN) w zakresie postępowania dyscyplinarnego nauczycieli rozpoczęły się jeszcze w 2020 r. W ich rezultacie od 19 stycznia 2021 r. wchodzą w życie nowe regulacje w tym zakresie. Celem nowelizacji jest udoskonalenie postępowania w zakresie informowania o popełnieniu przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Dłuższy termin na zawiadomienie rzecznika dyscyplinarnego Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 75 ust. 2a KN w przypadku popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka dyrektor, a w przypadku popełnienia takiego czynu przez dyrektora – organ prowadzący placówkę, zawiadamia rzecznika dyscyplinarnego nie później niż w ciągu trzech dni roboczych od dnia powzięcia wiadomości o popełnieniu czynu. Obowiązek ten wszedł w życie 1 września 2019 r. i pierwotnie miał na celu zwiększenie ochrony praw dziecka w szkołach i placówkach systemu oświaty. Duże problemy budziła jednak długość terminu, w trakcie którego dyrektor powinien był powiadomić rzecznika dyscyplinarnego o popełnieniu czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Dotychczas był on na tyle krótki, że dyrektor nie miał realnej możliwości na kompleksowe zapoznanie się z okolicznościami danej sprawy. Z tego względu omawiana nowelizacja wprowadza wydłużenie do 14 dni czasu na zawiadomienie rzecznika dyscyplinarnego o podejrzeniu popełnienia przez nauczyciela czynu naruszającego prawa i dobro dziecka, a także doprecyzowuje, że o podejrzeniu popełnienia takiego czynu nie zawiadamia się rzecznika dyscyplinarnego, jeżeli okoliczności bezspornie wskazują, że nie doszło do popełnienia takiego czynu. Dotychczas dyrektor nie miał wyboru i obligatoryjnie musiał powiadamiać rzecznika o wspomnianym podejrzeniu. Termin na złożenie wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego Obowiązujące do 18 stycznia 2021 r. przepisy (art. 85o ust. 1 KN) wskazywały, że postępowanie dyscyplinarne nie mogło zostać wszczęte po upływie trzech miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN, oraz po upływie trzech lat od popełnienia tego czynu. Jednakże w sytuacji, gdy czyn naruszał prawa i dobro dziecka, postępowanie dyscyplinarne mogło być wszczęte także po upływie trzech miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela. W rezultacie postępowanie to mogło zostać wszczęte w okresie do trzech lat od popełnienia czynu, niezależnie od powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu tego czynu. Stawiało to nauczycieli w stanie długotrwałej niepewności co do ich sytuacji zawodowej, a także mogło prowadzić do wielu nadużyć. Omawiana nowelizacja KN zakłada: • określenie maksymalnego terminu na złożenie przez rzecznika dyscyplinarnego wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (wniosek taki składany będzie nie później niż w ciągu trzech miesięcy od wszczęcia postępowania wyjaśniającego); w sytuacji, gdy nauczyciel, którego dotyczy postępowanie wyjaśniające, z powodu nieobecności w pracy nie będzie miał możliwości złożenia wyjaśnień, bieg terminu, o którym mowa powyżej, będzie ulegał zawieszeniu do dnia jego stawienia się do pracy – jest to zmiana w zakresie art. 85 ust. 3 KN, poprzez dodanie art. 85 ust. 3a KN, • doprecyzowanie, że postępowanie dyscyplinarne nie może być wszczęte po upływie pięciu miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu (z wyłączeniem czynów stanowiących przestępstwo), oraz uchylenie przepisu, zgodnie z którym, jeżeli czyn narusza prawa i dobro dziecka, postępowanie dyscyplinarne może być wszczęte także po upływie trzech miesięcy od dnia powzięcia przez organ, przy którym działa komisja dyscyplinarna pierwszej instancji, wiadomości o popełnieniu czynu uchybiającego godności zawodu nauczyciela lub obowiązkom, o których mowa w art. 6 KN – jest to zmiana w zakresie art. 85o ust. 1 KN, poprzez uchylenie art. 85o ust. 7 KN, • skrócenie z trzech lat do dwóch lat okresu od popełnienia czynu, po upływie którego nie może być wszczęte postępowanie dyscyplinarne (z wyłączeniem czynów stanowiących przestępstwo). Nowe zasady zawieszania nauczyciela w pełnieniu obowiązków Przepis art. 85t ust. 1 KN wskazuje, że dyrektor może zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący poradnię – nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora, przeciwko któremu wszczęto postępowanie karne lub złożono wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, jeżeli ze względu na powagę i wiarygodność wysuniętych zarzutów celowe jest odsunięcie nauczyciela od wykonywania obowiązków w placówce. W sprawach niecierpiących zwłoki nauczyciel i nauczyciel pełniący funkcję dyrektora mogą być zawieszeni przed złożeniem wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego. Jednak w przypadku, gdy wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczyły czynu naruszającego prawa i dobro dziecka, dyrektor musiał dotychczas obligatoryjnie zawiesić w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący poradnię – nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora. Od decyzji tej odpowiednio nauczycielowi albo nauczycielowi pełniącemu funkcję dyrektora przysługiwało odwołanie do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji, w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji, za pośrednictwem odpowiednio dyrektora placówki albo organu prowadzącego poradnię. Następnie komisja dyscyplinarna pierwszej instancji wydawała postanowienie o utrzymaniu w mocy lub uchyleniu decyzji o zawieszeniu w pełnieniu obowiązków (art. 85t ust. 7 KN). Uchylenie było możliwe zwłaszcza w sprawach, w których rzecznik wnosił o wymierzenie kary nagany z ostrzeżeniem i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe było odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora od wykonywania obowiązków w poradni. Podsumowanie Opisane powyżej rozwiązanie było niekorzystne dla nauczycieli, zwłaszcza w sprawach, w których okoliczności bezspornie wskazywały, że nie doszło do popełnienia czynu naruszającego prawa i dobro dziecka. Najpierw dochodziło bowiem do obligatoryjnego zawieszenia w pełnieniu obowiązków, które mogło zostać uchylone dopiero po wniesieniu przez nauczyciela odwołania do komisji dyscyplinarnej pierwszej instancji. Z tego właśnie względu omawiana nowelizacja wprowadziła zmianę, w wyniku której dyrektor będzie zawieszał w pełnieniu obowiązków nauczyciela, a organ prowadzący placówkę – nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora, jeżeli wszczęte postępowanie karne lub złożony wniosek o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego dotyczyć będzie czynu naruszającego prawa i dobro dziecka, chyba że we wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego rzecznik dyscyplinarny będzie wnosił o orzeczenie kary dyscyplinarnej nagany z ostrzeżeniem, i jednocześnie ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów niecelowe będzie odsunięcie odpowiednio nauczyciela albo nauczyciela pełniącego funkcję dyrektora od wykonywania obowiązków.