STAN PRAWNY NA 15 STYCZNIA 2021 Darowizny na rzecz szkół Opracowała: Wioletta Kędziora, inspektor ds. ekonomiczno-finansowych Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu w Urzędzie Miasta Kołobrzeg, sprawuje nadzór finansowy nad placówkami oświatowymi. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej (Dz.U. z 2020 r. poz. 1334 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1813 ze zm.), • Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t.j. Dz.U. 2020 r. poz. 1406 ze zm.), • Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 czerwca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz.U. z 2020 r. poz. 527 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej z 4 grudnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych (Dz.U. z 2020 r. poz. 2188), • Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 106 ze zm.), • Ustawa z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1086 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426 ze zm.). Konsekwencje podatkowe otrzymania darowizny zależą od tego kto jest jej beneficjentem. Jeśli darowiznę otrzymuje osoba fizyczna, nabycie to podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, w pozostałych przypadkach nabycie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych albo podatkiem dochodowym od osób prawnych. Zasady przyjmowania darowizn przez szkołę Zasady prowadzenia szkół określa Prawo oświatowe. Stosownie do art. 8 ust. 1 i ust. 2 szkoła i placówka może być publiczna albo niepubliczna. Szkoła i placówka, z zastrzeżeniem ust. 4-13, może być zakładana i prowadzona przez: • jednostkę samorządu terytorialnego, • inną osobę prawną, • osobę fizyczną. Jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić tylko szkoły i placówki publiczne (art. 8 ust. 3 ww. Ustawy). W zależności od formy organizacyjnej obdarowanej szkoły lub innej placówki darowizna powinna być rozliczana według przepisów: Ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (dalej: Ustawa o podatku od spadków i darowizn): • Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (dalej: Ustawa o CIT), lub • Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej: Ustawa o PIT). Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2 Ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy. Obowiązek odprowadzenia podatku od spadków i darowizn ciąży na obdarowanym będącym osobą fizyczną (art. 5 Ustawy o podatku od spadków i darowizn). W takiej sytuacji podatnik jest zobowiązany złożyć zeznanie podatkowe na formularzu SD-3 (zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych), w terminie miesiąca od dnia powstania obowiązku podatkowego. Do zeznania podatkowego dołącza się dokumenty mające wpływ na określenie podstawy opodatkowania (art. 17a ust. 1 Ustawy o podatku od spadków i darowizn). Dodatkowo obowiązek złożenia zeznania ciąży na podatniku podatku od spadku i darowizny dopiero po przekroczeniu kwoty wolnej od podatku. Obowiązek składania zeznań podatkowych nie dotyczy sytuacji, w których podatek jest pobierany przez płatnika (darowizna zawarta w formie aktu notarialnego) art. 17a ust. 2 Ustawy o podatku od spadków i darowizn). Złożenie zeznania SD-3 wszczyna postępowanie podatkowe w sprawie ustalenia wysokości podatku od spadków i darowizn, które kończy się wydaniem decyzji podatkowej. Podatek należy uiścić w terminie 14 dni od dnia doręczenia decyzji podatnikowi. Ważne! Szkoła może przyjąć darowiznę na ogólnych zasadach, tj. w formie pieniężnej, na rachunek bankowy lub rzeczowej, na podstawie dokumentu potwierdzającego wartość darowizny i oświadczenie obdarowanego o jej przyjęciu. Szkoła o statusie jednostki publicznej jest zwolniona podmiotowo z podatku na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 3 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, jako samorządowa jednostka budżetowa. W takiej sytuacji otrzymana darowizna jest nieopodatkowana. W przypadku szkoły o statusie placówki niepublicznej (z wyjątkiem spółki) dochód z tego tytułu jest wolny od podatku na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 Ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, w części przeznaczonej na realizację celów statutowych placówki. Analogicznie, dochód otrzymany przez osobę fizyczną z tytułu prowadzenia szkoły w rozumieniu przepisów o systemie oświaty podlega zwolnieniu od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 36 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Darowizny otrzymane przez osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej nie są opodatkowane tym podatkiem. Jakie obowiązki podatkowe ma obdarowany, a jakie darczyńca? Konsekwencje otrzymania darowizny przez szkołę w podatkach dochodowych są podobne w obu ustawach podatkowych. Stosownie do Ustawy o CIT, jak i Ustawy o PIT, darowizna stanowi dla szkoły przychód. W obu aktach prawnych znajdują się regulacje, dopuszczające zwolnienie z opodatkowania tego typu przychodu. Stosownie do art. 17 ust. 1 pkt 4 Ustawy o CIT, wolne od podatku są m.in. dochody podatników, których celem statutowym jest działalność oświatowa, w części przeznaczonej na te cele. Także zapisy Ustawy o PIT informują, że darowizna może podlegać zwolnieniu z podatku – na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 36 Ustawy o PIT. Przepis ten stanowi o zwolnieniu z podatku dochodów uzyskiwanych z tytułu prowadzenia szkół w rozumieniu przepisów o systemie oświaty, w części wydatkowanej na cele szkoły w roku podatkowym lub w roku po nim następującym. Obdarowany podlegający przepisom Ustawy o CIT ma obowiązek przekazać urzędowi skarbowemu informację o otrzymanych darowiznach oraz udostępnić ją do publicznej wiadomości (np. w internecie lub w prasie) i zawiadomić o tym właściwego naczelnika urzędu skarbowego. Powyższe kwestie zostały szczegółowo uregulowane w art. 18 ust. 1e, ust. 1ea, ust. 1eb i ust. 1f Ustawy o CIT. Darczyńcy mogą odliczyć od dochodu wartość darowizn przekazanych na cele wymienione odpowiednio w art. 26 ust. 1 pkt 9 Ustawy o PIT i art. 18 ust. 1 Ustawy o CIT. Na mocy art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. a Ustawy o PIT, odliczeniu podlegają darowizny przekazane na cele określone w art. 4 Ustawy o działalności pożytku publicznego, organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 tej ustawy lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących w innym niż Rzeczpospolita Polska państwie członkowskim Unii Europejskiej lub innym państwie należącym do Europejskiego Obszaru Gospodarczego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, realizującym te cele, z zastrzeżeniem ust. 6e. Przepis art. 26 ust. 1 pkt 9 lit. d Ustawy o PIT uprawnia do odliczenia darowizn przekazanych na cele kształcenia zawodowego publicznym szkołom prowadzącym kształcenie zawodowe, o których mowa w art. 4 pkt 28a Prawa oświatowego, oraz publicznym placówkom i centrom, o których mowa w art. 2 pkt 4 tej ustawy. Odliczenie stosuje się w przypadku gdy przedmiotem darowizny są materiały dydaktyczne lub środki trwałe, z wyjątkiem materiałów dydaktycznych lub środków trwałych, które nie są kompletne, zdatne do użytku lub są starsze niż 12 lat (art. 26 ust. 6ea Ustawy o PIT). Prawo do odliczenia darowizny przysługuje podatnikom osiągającym przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 26 ust. 6eb Ustawy o PIT). Łączna kwota odliczeń z tytułów określonych w art. 26 ust. 1 pkt 9 ww. Ustawy nie może przekroczyć w roku podatkowym kwoty stanowiącej 6 proc. dochodu (art. 26 ust. 5 Ustawy o PIT). Z odliczenia mogą korzystać osoby fizyczne rozliczające się według skali podatkowej, na zasadach ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, a także – w przypadku darowizny na cele kształcenia zawodowego – tzw. podatkiem liniowym. Podatnicy podatku dochodowego od osób prawnych, którzy przekażą darowiznę na ww. cele, mogą odliczyć kwotę do wysokości 10 proc. dochodu (łącznie z tytułu wszystkich darowizn podlegających odliczeniu). Odliczenie następuje na podstawie i na zasadach określonych w art. 18 Ustawy o CIT. Warunkiem skorzystania z odliczenia jest udokumentowanie przekazanej darowizny: • dowodem wpłaty na rachunek bankowy – w przypadku darowizny pieniężnej, • dokumentem, z którego wynikają dane identyfikujące darczyńcę oraz wartość przekazanej darowizny (Ustawa o CIT nie wymienia pierwszego z ww. elementów) wraz z oświadczeniem obdarowanego o jej przyjęciu – w przypadku darowizny rzeczowej (art. 18 ust. 1c Ustawy o CIT i art. 26 ust. 7 Ustawy o PIT). Podatnicy korzystający z odliczenia darowizn mają obowiązek wykazać w zeznaniu rocznym kwotę przekazanej darowizny, kwotę dokonanego odliczenia oraz dane pozwalające na identyfikację obdarowanego (art. 18 ust. 1g Ustawy o CIT i art. 26 ust. 6b Ustawy o PIT). Wszystkie darowizny podlegają opodatkowaniu VAT po stronie darczyńcy, jeżeli jest on podatnikiem tego podatku i przysługiwało mu prawo do odliczenia w całości lub w części podatku naliczonego z tytułu nabycia (importu lub wytworzenia) towaru będącego przedmiotem darowizny (art. 7 ust. 2 pkt 2 Ustawy o podatku od towarów i usług, dalej: Ustawa o VAT). Np. przedsiębiorca przekazujący szkole towary, których dostawa jest przedmiotem jego działalności, będzie musiał opodatkować darowiznę, ponieważ przysługiwało mu prawo do odliczenia podatku z tytułu zakupów (np. fabryka czekolady przekazująca do szkoły swoje produkty musi opodatkować darowiznę, ponieważ przysługiwało jej prawo do odliczenia podatku naliczonego przy zakupie surowców do wyprodukowania tej czekolady). Jeżeli jednak ten sam przedsiębiorca kupi towar przeznaczony na darowiznę, a ten zakup nie ma związku z jego działalnością (np. fabryka czekolady kupuje dla szkoły telewizor albo wyposażenie sali gimnastycznej), to nie przysługuje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego, a w konsekwencji darowizna nie będzie opodatkowana. Podstawę opodatkowania stanowi cena nabycia towarów lub towarów podobnych, a gdy nie ma ceny nabycia – koszt wytworzenia, określone w momencie dostawy tych towarów, czyli w tym przypadku dokonania darowizny (art. 29a ust. 2 Ustawy o VAT). Zwolnione z VAT są jedynie darowizny produktów spożywczych, z wyjątkiem napojów alkoholowych, przekazywane na rzecz organizacji pożytku publicznego w rozumieniu Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (art. 43 ust. 1 pkt 16 Ustawy o VAT). Ponadto zwolnione jest udzielanie licencji w odniesieniu do programu komputerowego bez pobrania należności na rzecz placówek oświatowych (art. 43 ust. 1 pkt 13). Ważne! Z uwagi na obowiązujący stan epidemii w związku z zakażeniami wirusem SARS-CoV-2, czasowo obniżona została stawka podatku od towarów i usług do wysokości 0% w szczególności w odniesieniu do dostaw wyrobów medycznych, produktów leczniczych, środków ochrony indywidualnej oraz komputerów przenośnych (laptopy i tablety), przy zachowaniu warunków wskazanych w stosownym rozporządzeniu. Kwestie te reguluje Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 25 marca 2020 r. w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych. Stawka opodatkowania dla darowizn towarów uwzględnionych w Rozporządzeniu będzie wynosiła 0%. Darowizny dla szkół w dobie COVID-19 Należy zauważyć, że art. 30 Ustawy z dnia 19 czerwca 2020 r. o dopłatach do oprocentowania kredytów bankowych udzielanych przedsiębiorcom dotkniętym skutkami COVID-19 oraz o uproszczonym postępowaniu o zatwierdzenie układu w związku z wystąpieniem COVID-19 (tzw. Tarcza 4.0), wprowadza do Ustawy o PIT dodatkowe regulacje w przedmiotowym zakresie. Stosownie do dodanego przepisu w art. 52x Ustawy o PIT od podstawy obliczenia podatku ustalonej według skali podatkowej lub na zasadach podatku liniowego 19%, w celu obliczenia podatku lub zaliczki, podatnik może odliczyć darowizny rzeczowe, których przedmiotem są komputery przenośne (laptopy lub tablety) przekazane od dnia 1 stycznia 2020 r. do dnia 30 września 2020 r.: • organom prowadzącym placówki oświatowe, • organizacjom, o których mowa w art. 3 ust. 2 i 3 Ustawy o działalności pożytku publicznego, prowadzącym działalność pożytku publicznego w sferze zadań publicznych, lub operatorowi OSE, o którym mowa w art. 4 Ustawy z dnia 27 października 2017 r. o Ogólnopolskiej Sieci Edukacyjnej przeznaczeniem na cele dalszego nieodpłatnego przekazania organom prowadzącym placówki oświatowe lub placówkom oświatowym. Odliczenie od podatku stosuje się w przypadku gdy przedmiotem darowizny są komputery kompletne, zdatne do użytku i wyprodukowane nie wcześniej niż 3 lata przed dniem ich przekazania. W przypadku darowizny przekazanej: • do dnia 30 kwietnia 2020 r. – odliczeniu od podatku podlega kwota odpowiadająca 200 proc. wartości darowizny, • w maju 2020 r. – odliczeniu od podatku podlega kwota odpowiadająca 150 proc. wartości darowizny, • od dnia 1 czerwca 2020 r. do dnia 30 września 2020 r. – odliczeniu od podatku podlega kwota odpowiadająca wartości darowizny. Jednocześnie, obdarowany nie zalicza wartości ww. darowizn do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej (art. 52za Ustawy o PIT). Analogiczne regulacje wprowadzono w odniesieniu do podatników podatku dochodowego od osób prawnych (art. 32 tzw. Tarczy 4.0) oraz ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych (art. 42 Tarczy 4.0) 0 proc. VAT dla darowizn sprzętu komputerowego dla szkół ponownie możliwe Rozporządzeniem Ministra Finansów, Funduszy i Polityki Regionalnej, ponownie wprowadza możliwość stosowania zerowej stawki podatku VAT m.in. dla darowizn laptopów i tabletów na rzecz różnych placówek oświatowych. Nowe przepisy mają zastosowanie od 1 września 2020 r. do dnia odwołania w Polsce stanu epidemii związanego z wirusem SARS-CoV-2. W Rozporządzeniu przewidziano możliwość czasowego stosowania stawki 0 proc. dla darowizn określonych towarów, w tym: laptopów i tabletów, jednostek centralnych komputerów, serwerów, monitorów, zestawów komputerów stacjonarnych, drukarek, skanerów, urządzeń komputerowych do pism Braille'a (dla osób niewidomych i niedowidzących), urządzeń do transmisji danych cyfrowych (w tym koncentratorów i switchy sieciowych, routerów i modemów). Możliwość zastosowania zerowej stawki VAT dotyczy darowizn na rzecz: • placówek oświatowych (szkół i przedszkoli publicznych i niepublicznych, szkół wyższych), organizacji humanitarnych, charytatywnych lub edukacyjnych oraz operatora OSE (w celu dalszego nieodpłatnego przekazania placówkom oświatowym), • ośrodków pomocy społecznej lub centrów usług społecznych (w celu dalszego nieodpłatnego przekazania placówkom oświatowym), • organów prowadzących szkołę lub placówkę (w celu dalszego nieodpłatnego przekazania prowadzonym placówkom oświatowym). Ważne! Podstawowym warunkiem zastosowania preferencji jest zawarcie między podatnikiem a obdarowanym pisemnej umowy darowizny