STAN PRAWNY NA 15 STYCZNIA 2021 Opóźnienie w przyznaniu stopnia awansu zawodowego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wy-nagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 416 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz in-ne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzy-skiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200). Korzyści wynikające z awansu Prawo do awansu zawodowego jest jednym z najważniejszych uregulowanych w Karcie nau-czyciela uprawnień, które przysługują pedagogom. Awans zawodowy ma wpływ na wysokość wynagrodzenia nauczyciela, co wynika z Rozporządzenia MENiS z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy, które uzależnia wysokość wynagrodzenia nauczyciela nie tyl-ko od poziomu jego wykształcenia, ale również od posiadanego przez niego stopnia awansu zawodowego. Wyższe stopnie awansu umożliwiają zajmowanie funkcji niedostępnych dla nauczycieli kon-traktowych i stażystów. Zgodnie z art. 9c ust. 4 KN wyłącznie nauczyciele mianowany i dy-plomowany mogą zajmować stanowisko opiekuna stażu w przedszkolach samorządowych, a ponadto stopnie te dają możliwość zajmowania stanowiska dyrektora publicznego przed-szkola (§ 1 Rozporządzenia MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim po-winna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce). Ponadto art. 10 ust. 5 KN mówi, że stosunek pracy na podstawie mianowania można nawią-zać wyłącznie z nauczycielami mianowanym i dyplomowanym. Charakteryzuje się on zwięk-szoną ochroną nauczyciela w porównaniu z umową o pracę, co przejawia się choćby w tym, że nauczyciela zatrudnionego na podstawie mianowania można zwolnić wyłącznie w kilku przypadkach, wyraźnie wskazanych w KN. Uregulowany w tym akcie system zdobywania kolejnych stopni awansu zawodowego został pomyślany w taki sposób, aby motywować nau-czycieli do ciągłego rozwoju. Decyzja o nadaniu stopnia Postępowanie w sprawie awansu zawodowego zostało więc ściśle sformalizowane i kończy je wydanie decyzji w sprawie nadania bądź odmowy nadania stopnia awansu zawodowego. Po-jawia się jednak pytanie: jakie konsekwencje dla nauczyciela mogą powstać w razie ewentu-alnych opóźnień w prowadzonym postępowaniu awansowym? Jak w każdym postępowaniu administracyjnym opóźnienia takie są możliwe, bowiem KN oraz Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli wyma-gają nie tylko przeprowadzenia szeregu etapów procedury nadawania stopnia awansu, ale również współpracy wielu organów w czasie trwania tej procedury. Według art. 9g ust. 2 KN w skład komisji egzaminacyjnej dla nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego, powoływanej przez organ prowadzący przedszkole, wchodzą: • przedstawiciel organu prowadzącego przedszkole jako jej przewodniczący, • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, • dyrektor przedszkola, • dwaj eksperci z listy ekspertów ustalonej przez ministra właściwego ds. oświaty i wy-chowania. Z kolei w przypadku komisji kwalifikacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o stopień nau-czyciela dyplomowanego, powoływanej przez organ sprawujący nadzór pedagogiczny, w jej skład wchodzą: • przedstawiciel organu sprawującego nadzór pedagogiczny, • dyrektor przedszkola, z wyjątkiem przypadku, gdy o awans ubiega się właśnie dyrek-tor, • trzej eksperci z listy ekspertów prowadzonej przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania. W obu przypadkach organ powołujący komisję musi zadbać o udział w niej przedstawiciela innych podmiotów, takich jak organ prowadzący czy eksperci. To z kolei może być źródłem problemów przy ustalaniu terminu przeprowadzenia posiedzenia komisji. Ponadto mogą się również pojawić inne problemy natury praktycznej, jak np. podjęcie prac przez organ, który jest w sprawie niewłaściwy. Możliwe komplikacje Komisję egzaminacyjną dla nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela mianowanego powołuje organ prowadzący. Może się jednak zdarzyć, że od momentu złożenia przez nau-czyciela wniosku o podjęcie postępowania egzaminacyjnego do momentu zebrania się komisji organ prowadzący, który ją powołał, stanie się jednak niewłaściwy w sprawie. Wynika to z konstrukcji art. 9b ust. 3 i 3a KN. Zgodnie z tymi przepisami: • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifika-cyjnego lub egzaminacyjnego do 30 czerwca danego roku, właściwy organ wydaje de-cyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 sierpnia danego roku, • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifika-cyjnego lub egzaminacyjnego do 31 października danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 grudnia danego roku. Szczególnie istotny jest drugi z opisywanych przypadków, gdy nauczyciel składa wniosek o podjęcie postępowania do 31 października danego roku. Otóż czynności związane z odby-ciem stażu przez nauczyciela mogą się zakończyć wcześniej niż w październiku, a w efekcie nauczyciel może złożyć wniosek nawet na początku roku kalendarzowego. Taka sytuacja nie jest szczególnie wyjątkowa i wynika często z przedłużania stażu w związku z niezdolnością do pracy wskutek choroby, urlopem macierzyńskim czy ojcowskim itd. W takim wypadku nauczyciel może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyj-nego już w lipcu czy sierpniu, ale organ prowadzący nadal ma prawo wydania decyzji o na-daniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego do 31 grudnia danego roku. Problem może pojawić się wówczas, gdy nauczyciel, który złożył wniosek do organu prowa-dzącego w sierpniu, od września niespodziewanie zmienił miejsce pracy i to w taki sposób, że zmianie uległ również organ prowadzący. W tej sytuacji organ, do którego złożono wniosek i który był właściwy do przeprowadzenia postępowania w sprawie nadania stopnia awansu, przestaje być właściwy, ponieważ w momencie zebrania komisji kwalifikacyjnej lub egzami-nacyjnej inny organ prowadzący powinien prowadzić jej prace. Organ, do którego złożono wniosek, powinien przekazać ów wniosek organowi właściwemu dla prowadzenia postępo-wania i powinien to uczynić niezwłocznie. Jednak w praktyce nie zawsze organ prowadzący czy kurator odpowiednio szybko zorientują się, że nauczyciel zmienił miejsce pracy i że wniosek należy przesłać zgodnie z właściwością. Jeżeli stanie się to dopiero na etapie prac komisji, to wówczas organ nadający stopień awansu zawodowego może nie zdążyć z wydaniem decyzji w sprawie awansu do końca roku kalenda-rzowego. Konsekwencje opóźnień Podstawowa zasada, jaką należy przyjąć, mówi, że nauczyciel nie powinien ponosić żadnych negatywnych konsekwencji wynikających z opóźnień w prowadzeniu postępowania. Przede wszystkim nie jest winą nauczyciela, że organ stał się niewłaściwy do wydania decyzji w sprawie nadania stopnia awansu, a przepisy procedury administracyjnej wyraźnie przewi-dują, że w takim wypadku organ powinien przesłać wniosek zgodnie z właściwością. Zasada braku negatywnych konsekwencji dla nauczyciela jest szczególnie istotna w kontek-ście treści art. 9d ust. 7 KN, zgodnie z którym nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyj-nego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie trzech lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. W razie nie-dotrzymania terminów złożenia wniosków nauczyciele ci są zobowiązani do ponownego od-bycia stażu w pełnym wymiarze. Należy podkreślić, że jeżeli z powodu opóźnienia w postępowaniu decyzja nie zostanie wy-dana do 31 grudnia danego roku, to nie skutkuje to koniecznością ponownego odbycia stażu. Nawet jeżeli nauczyciel złożył wniosek do organu, który stał się niewłaściwy lub też był nie-właściwy od momentu złożenia wniosku, to zgodnie z zasadami procedury administracyjnej organ powinien w pierwszej kolejności zbadać, czy jest właściwy w sprawie i ewentualnie odesłać wniosek do organu właściwego. Dla nauczyciela ważna jest data złożenia wniosku, choćby nawet został on złożony do organu niewłaściwego. Jeżeli termin został przez nauczy-ciela zachowany, czyli np. wniosek o nadanie stopnia nauczyciela mianowanego został złożo-ny w roku (kalendarzowym) uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres sta-żu, to oznacza to, że nauczyciel dochował swoich obowiązków i wniosek jest ważny, nawet jeżeli decyzja nie zostanie wydana do 31 grudnia. W efekcie jedyną negatywną konsekwencją jest opóźnienie w wypłacie zwiększonego wyna-grodzenia nauczycielowi. Jak wcześniej wspomniano, uzyskanie wyższego stopnia awansu oznacza nabycie prawa do wyższego wynagrodzenia zasadniczego. Przywołać tu należy art. 39 ust. 1a KN, zgodnie z którym w przypadku uzyskania kolejnego stopnia awansu zawo-dowego w trybie art. 9b ust. 3a zmiana wysokości wynagrodzenia następuje 1 stycznia danego roku, następującego po roku kalendarzowym, w którym nauczyciel uzyskał wyższy stopień awansu. Jeżeli decyzja nie zostanie wydana do 31 grudnia, tylko w styczniu roku kolejnego, wówczas nauczyciel nie będzie miał uwzględnionego w styczniowym wynagrodzeniu wyż-szego stopnia awansu zawodowego. Należy podkreślić, że zgodnie z przywołaną wcześniej zasadą różnica wysokości wynagrodzenia nie powinna przepaść. W takim wypadku zaległą podwyżkę wynagrodzenia trzeba wyrównać w kolejnych miesiącach.