STAN PRAWNY NA 12 PAŹDZIERNIKA 2023

Koszty związane z prowadzeniem długotrwałego leczenia bądź rehabilitacji mogą niekiedy przekroczyć wysokość środków finansowych, którymi dysponuje nauczyciel, lub wysokość świadczeń przysługujących mu z ubezpieczenia zdrowotnego. W takich sytuacjach do skutecznego zakończenia leczenia mogą okazać się potrzebne dodatkowe środki finansowe. Przepisy przewidują możliwość przyznania takich środków pieniężnych w postaci zapomogi zdrowotnej, dostępnej w ramach organizowanych przez organy prowadzące funduszy zdrowotnych, bądź zapomogi losowej przyznawanej z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.

Zapomogi zdrowotne

Podstawa organizowania funduszy zdrowotnych

Podstawę prawną organizowania przez organy prowadzące funduszy zdrowotnych stanowi art. 72 ust. 1 Karty nauczyciela, w myśl którego organy te muszą przeznaczyć corocznie w budżetach odpowiednie środki finansowe na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej. Ich obowiązkiem jest też określenie rodzajów świadczeń przyznawanych w ramach tej pomocy oraz warunków jej przyznawania.

W efekcie organy ustalają w formie uchwały, będącej aktem prawa miejscowego, regulaminy określające zasady przyznawania środków finansowych z przeznaczeniem na pomoc zdrowotną dla nauczycieli korzystających z opieki zdrowotnej. Uchwały te stanowią następnie podstawę prawną określenia regulaminów przyznawania pomocy zdrowotnej w formie zapomogi, obowiązujących w poszczególnych placówkach prowadzonych przez dany organ prowadzący.

Osoby uprawnione

Zakres podmiotowy osób uprawnionych do otrzymania zapomogi zdrowotnej został określony w art. 72 KN, który mówi, że do grupy osób uprawnionych należą nauczyciele, czyli cały personel pedagogiczny zatrudniany w przedszkolach, szkołach i placówkach oświatowych, prowadzonych przez dany organ prowadzący. Ponadto art. 91b ust. 1 KN wskazuje m.in., że przepisy uprawniające do uzyskania zapomogi zdrowotnej znajdą zastosowanie wyłącznie w przypadku nauczycieli zatrudnionych co najmniej w połowie obowiązującego wymiaru zajęć. Wyjątek od tego ograniczenia został przewidziany w art. 22 ust. 3 KN. Dotyczy on sytuacji, w której nauczyciel zatrudniony jest w kilku placówkach i w żadnej z nich nie ma 1/2 etatu, ale biorąc pod uwagę łączny wymiar jego zajęć ze wszystkich placówek, w których jest zatrudniony, osiąga ten wymiar, zyskując tym samym prawo do zapomogi zdrowotnej.

Możliwość otrzymania zapomogi zdrowotnej mają także nauczyciele emeryci. Bez znaczenia jest tu sposób, w jaki przeszli na emeryturę, prawo do zapomogi mają więc:

• nauczyciele, którzy przeszli na emeryturę na podstawie art. 88 KN (nauczycielska emerytura bez względu na wiek),
• nauczyciele, którzy przeszli na emeryturę na podstawie art. 29 w zw. z art. 46 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (emerytura z obniżonego wieku emerytalnego),
• nauczyciele, którzy przeszli na emeryturę na podstawie przepisów ogólnych, po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego.

Prawo do zapomogi zdrowotnej obejmuje też nauczycieli, którzy pobierają świadczenie przedemerytalne w postaci nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, i wreszcie nauczycieli, którzy przeszli na rentę, przy czym nie ma znaczenia rodzaj renty – może to być np. renta rodzinna czy renta z tytułu niezdolności do pracy.

Zasady przyznawania

Przepisy prawa nie przewidują jednego sposobu udzielania zapomogi zdrowotnej. Zasady te ustalane są każdorazowo przez organy prowadzące w uchwałach, a następnie wprowadzane w regulaminach przyznawania pomocy zdrowotnej w danej placówce. Ponadto bardzo ogólne brzmienie art. 72 KN daje organom prowadzącym dużą swobodę przy ich ustalaniu. Można zauważyć jednak pewne elementy wspólne w uchwałach podejmowanych przez samorządy. Precyzują one zwykle formę udzielanej pomocy (bezzwrotna zapomoga pieniężna), a także określają sytuacje, w których nauczyciel może się o nią starać. Przykładowe przesłanki uzasadniające możliwość starania się o zapomogę zdrowotną to:

• proces leczniczy z powodu przewlekłej lub ciężkiej choroby, w tym leczenie szpitalne wynoszące np. ponad 14 dni,
• przeprowadzanie leczenia z powodu przewlekłej choroby związanej z wykonywaniem zawodu nauczyciela bądź ogólnie przeprowadzanie długotrwałego leczenia specjalistycznego,
• konieczność poniesienia kosztów zakupu protez, sprzętu rehabilitacyjnego bądź niezbędnej aparatury medycznej.

Wysokość zapomogi przyznawanej nauczycielom ustala się w uchwałach organów prowadzących na bardzo różne sposoby. Pozostaje ona oczywiście w ścisłym związku z wysokością środków, które organ prowadzący zdecyduje się przeznaczyć na stworzenie funduszu (w Karcie nauczyciela mowa jest jedynie o tym, że środki te powinny być w „odpowiedniej” wysokości). Organ prowadzący może np. zdecydować się, że będzie się udzielać zapomogi zdrowotnej w wysokości maksymalnie 50 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia obowiązującego w dniu jej przyznania. Często w regulaminach przyznawania zapomogi pozostawia się jednak możliwość przyznania wyższej zapomogi w szczególnie uzasadnionych przypadkach (wyjątkowo wysokie koszty leczenia bądź zakupu leków) – wówczas zapomoga może wynieść np. nie więcej niż 75 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. Zasadą bywa również zapis, zgodnie z którym jeden nauczyciel może otrzymać w danym roku tylko jedną zapomogę, z ewentualnym uwzględnieniem możliwości przyznania zapomogi uzupełniającej w wyjątkowych sytuacjach. 

Procedura przyznawania

Przepisy Karty nauczyciela