Jak przez zabawę wzmacniać więź z bliskimi? Kilka pomysłów na udane ferie – cz. II Opracowała: Alicja Mironiuk, nauczyciel, animator, oligofrenopedagog i wykładowca. Łącząc różne doświadczenia zawodowe, poszukuje twórczych metod w pracy z dziećmi i dorosłymi w odniesieniu do alternatywnych koncepcji pedagogicznych, idei zrównoważonego rozwoju oraz kultury popularnej Okres pandemii to czas, w którym z bliskimi albo spędzaliśmy cały czas (np. podczas kwarantanny), albo nie widzieliśmy się z nimi bardzo długo. Za nami święta spędzone w gronie najbliższych. Choć niejednokrotnie rozłąka pomaga zrozumieć wartość naszych relacji, to jednak dla dziecka jest trudnym doświadczeniem. Są rodziny, w których nic się nie zmieniło, są też takie, w których dziecko nie widziało dziadków przez kilka miesięcy. Zwłaszcza w przypadku dzieci przedszkolnych może to spowodować osłabienie więzi rodzinnych. Jak pomóc dziecku pamiętać o „dalekich” bliskich? Jak wykorzystać czas izolacji na lepsze poznanie się (także w gronie najbliższej rodziny), wprowadzić dziecko w meandry relacji rodzinnych i pomóc im kolekcjonować wspomnienia? Wehikuł czasu na papierze Materiały: • rodzinne zdjęcia. Opis: Żyjemy w czasach zdominowanych przez obrazy. Jesteśmy jednak przyzwyczajeni do robienia „szybkich”, często nieprzemyślanych zdjęć. Warto pokazać dzieciom trochę inny wymiar fotografii, tej papierowej, pozowanej i traktowanej poważnie. Wskazówki: Oglądanie zdjęć może być niezwykłe, a zabawy z wykorzystaniem rodzinnego archiwum mogą polegać np. na: • układaniu zdjęć od najstarszych do najnowszych (na podstawie cech samego zdjęcia, wyglądu ludzi, zarówno w kontekście wieku, jak i mody, wyglądu otaczających przedmiotów), • poszukiwaniu wybranych bliskich (np. babci, dziadka) na fotografiach, • segregowaniu zdjęć na podstawie wydarzeń rodzinnych (np. zdjęcia urodzinowe) lub pór roku, wyjazdów wakacyjnych, • poszukiwaniu przedmiotów ze zdjęć w otoczeniu dziecka (np. w domu nadal znajduje się wazon, książka, lampka ze zdjęcia), • odświeżeniu zdjęcia – zrobieniu zdjęcia z tymi samymi osobami i przedmiotami po latach, • dokończeniu zdjęcia: dziecko odrysowuje kształt zdjęcia na większej kartce, a następnie dorysowuje to, czego nie udało się sfotografować – mogą to być osoby, sprzęty, zwierzęta, elementy wystroju wnętrz, • oglądaniu zdjęcia i opowiadaniu, co mogły mówić osoby na zdjęciu, jakie dźwięki mogły słyszeć (np. szum wiatru, szczekanie psa, muzykę z radia), jakie zapachy mogły czuć itd. Bezterminowa promocja Materiały: • brystol, nożyczki, kolorowy papier, kredki, pisaki. Opis: Zwykle kojarzymy kupony lub vouchery z komercyjnymi usługami i promocjami. Czas spędzany z bliskimi nie podlega takiej wycenie, a ponieważ jest „za darmo” – zdarza się, że nie cenimy go tak, jak powinniśmy. O wielkiej wartości czasu spędzonego w rodzinnym gronie mogą przypomnieć nam specjalne kupony. Aby je przygotować, prosimy dziecko, by przypominało sobie/wymyśliło aktywności, które lubi wykonywać z dziadkami, rodzeństwem, rodzicami. Na podstawie tej listy dziecko przygotowuje kupony (ozdabia paski brystolu), np. na partyjkę gry planszowej, wspólne czytanie książki, spacer po parku, przejażdżkę rowerową, przygotowanie figurek z masy solnej. Wskazówki: Jedna kartka to jedna aktywność. Po wykonaniu kilku kuponów można połączyć je w książeczkę. Przed wykonaniem kuponów dorośli i dzieci ustalają zasady ich realizowania, np. nie są one formą żądania (nie chodzi o zabawę „tu i teraz”, niezależnie od okoliczności), nie mogą być także bagatelizowane (powinny być zrealizowane w danym dniu). Wykorzystanie kuponu (wyrwanie go z książeczki i wręczenie osobie, która ma go zrealizować) pozwala na wyrażenie swoich potrzeb w zabawowej, mniej bezpośredniej formie. Kupony mogą dotyczyć nie tylko aktywności, które dziecko chciałoby „zamówić” u bliskich. Taka książeczka z kuponami może być prezentem dla innych i wiązać się nie tylko ze wspólnym spędzaniem czasu wolnego, ale i wypełnianiem obowiązków domowych oraz drobnych prac na rzecz bliskich. Dziecko może być zarówno beneficjentem książeczki z kuponami, jak i jej adresatem (wtedy dorośli „zamawiają” wybrane aktywności u dziecka). Pamiętnik w słoiku Materiały: • duży słoik lub puszka. Opis: Choć dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym najszybciej się uczą, dopiero ok. 6. lub 7. roku życia zaczynają intencjonalnie zapamiętywać wybrane fakty (pamięć dowolna), wcześniej uczą się i zapamiętują niejako „przy okazji” (pamięć mimowolna). Jak pomóc dzieciom zorganizować wybrane wydarzenia tak, aby o nich pamiętały? Wskazówki: Warto wykorzystać naturalne dla dzieci sposoby: zbieranie przedmiotów i rysowanie. Dorosły przygotowuje puszkę lub słoik dla dziecka. Codziennie o ustalonej porze (np. przed pójściem spać) dziecko zastanawia się, jakie było najważniejsze wydarzenie mijającego dnia i rysuje je na kartoniku, który składa i wkłada do puszki/słoika. Oprócz rysunków mogą to być drobne przedmioty (np. patyk ze spaceru, naklejka z przedszkola), które są dla dziecka ważne. Po tygodniu takich „zapisów” dziecko może wylosować jeden z przedmiotów, by wrócić do miłego wydarzenia z całego tygodnia. Dorosły może prowadzić własny pamiętnik w słoiku, a wspólne prowadzenie „zapisków” staje się wtedy okazją do podsumowania dnia i rozmowy z dzieckiem. Zebrane wspomnienia pomogą dziecku opowiedzieć o swoich doświadczeniach bliskim w czasie spotkania po okresie rozłąki lub w trakcie spotkania online. O kim mówię? Materiały: zdjęcia członków rodziny lub ich portrety namalowane przez dziecko. Opis: Ta zabawa to spersonalizowana forma popularnej gry towarzyskiej. Rozkładamy zdjęcia lub rysunki członków rodziny, upewniając się, że dziecko pamięta ich imiona i rozumie stopień pokrewieństwa. Wskazówki: Pierwszy gracz wzrokowo wybiera jedną z osób przedstawionych na zdjęciach. Zabawę można poprowadzić na kilka sposobów: • drugi gracz zadaje pytania, na które można odpowiadać tylko „tak” lub „nie”, • drugi gracz rzuca kostką, a pierwszy gracz podaje tyle faktów o wybranej osobie, ile oczek wskazuje kostka, • w zabawie można opisywać wygląd wybranej osoby (dzieci młodsze, 4–5-letnie) lub zachowanie, hobby, nawyki (dzieci 6–7-letnie). Zadaniem drugiego gracza jest odgadnąć, którego członka rodziny wybrał gracz pierwszy. Grę można prowadzić w większym gronie, nawet czterech, pięciu osób. W grze dzieci mogą zarówno utrwalać, jak i rozwijać wiedzę o członkach rodziny. Tradycyjnie lub nowocześnie Opis: Zbliżający się Dzień Babci i Dzień Dziadka będą inne niż w poprzednich latach. W zeszłym roku było to ostatnie święto obchodzone w przedszkolu w tradycyjny sposób, w tym roku w większości niemożliwe do przygotowania ze względu na pandemię. Warto jednak zastanowić się, jak zorganizować miłą niespodziankę dla babci i dziadka zwłaszcza teraz, w czasie izolacji i zagrożenia zdrowia, których szczególnie doświadczają osoby starsze. Najlepszym sposobem jest przygotowanie niespodzianki online, lecz w tym przypadku wiele zależy od kompetencji cyfrowych odbiorców (ich wieku, dostępu do sprzętu i internetu, doświadczeń z nowoczesnymi mediami). Jednakże nawet niskie kompetencje cyfrowe seniora nie powinny być wymówką, by odpuścić obchody Dnia Babci i Dnia Dziadka. Wskazówki: Dobrym rozwiązaniem jest przygotowanie paczki-niespodzianki, którą można zostawić na wycieraczce lub krótkiego występu (np. piosenki) zaprezentowanego pod oknami domu babci/dziadka. Jeżeli izolujący się seniorzy mieszkają w odległości uniemożliwiającej „spotkanie” na żywo, warto odświeżyć praktykę pisania listów i kartek. Taki prezent może uzupełnić rozmowa telefoniczna z niespodzianką w formie wierszyka lub piosenki. W obecnej sytuacji najwięcej możliwości daje spotkanie online. Jeżeli dziadkowie obsługują pocztę lub komunikator, taki multimedialny prezent może polegać na przesłaniu wirtualnej, samodzielnie przygotowanej kartki, krótkiej prezentacji z życzeniami (z pomocą aplikacji bardzo intuicyjnych w obsłudze, np. w Canvie lub Genial.ly), nagrania audio lub wideo. Odbiór takiego prezentu wymaga wyłącznie kilku kliknięć. Co więcej, multimedialne prezenty można wielokrotnie odtwarzać i są dostępne nawet w smartfonie.