STAN PRAWNY NA 5 STYCZNIA 2020 Egzamin ósmoklasisty i egzamin maturalny – nowe wymogi Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego (Dz.U. z 2016 r. poz. 2223 ze zm.). 16 grudnia 2020 r. Minister Edukacji i Nauki podpisał nowelizację do Rozporządzenia z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, która określa zasady egzaminu maturalnego i egzaminu ósmoklasisty. Wymagania zostały zawężone w stosunku do katalogu zawartego w podstawie programowej kształcenia ogólnego, który był podstawą przeprowadzania egzaminów w latach ubiegłych. Tegoroczne zmiany są konsekwencją trwającego stanu epidemii oraz prowadzonej nauki zdalnej. Egzaminy powinny być zatem prostsze, a to z powodu trudności w realizowaniu podstawy programowej z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Zmiany formalne Egzamin maturalny, podobnie jak w 2020 r., przeprowadzany będzie wyłącznie w części pisemnej. Wyjątkowo do części ustnej egzaminu maturalnego będą mogli przystąpić absolwenci, którzy: • aplikują na uczelnię zagraniczną i w postępowaniu rekrutacyjnym są zobowiązani przedstawić wynik z części ustnej egzaminu maturalnego z języka polskiego, języka mniejszości narodowej, mniejszości etnicznej, języka regionalnego lub języka obcego nowożytnego albo • są zobowiązani do przystąpienia do części ustnej egzaminu maturalnego z języka obcego nowożytnego w celu zrealizowania postanowień umowy międzynarodowej. W Rozporządzeniu przyjęto, że zespoły przedmiotowe do przeprowadzenia części ustnej egzaminu maturalnego będą powoływane przez przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego w danej szkole tylko w sytuacji, gdy uczniowie lub absolwenci zgłoszą potrzebę przystąpienia do tego egzaminu. Absolwenci nie będą również mieli obowiązku przystąpienia do co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego. Rozporządzenie daje także możliwość zmiany już złożonej deklaracji przystąpienia do egzaminu maturalnego. Uczniowie i absolwenci, którzy składają deklarację przystąpienia do egzaminu maturalnego do dyrektora szkoły, do której uczęszczają lub którą ukończyli, mogą wprowadzić zmiany w deklaracji do 7 lutego 2021 r. Natomiast absolwenci, którzy składają deklarację do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej oraz ci, którzy składają deklarację do dyrektora szkoły macierzystej, ale wnioskują o możliwość przystąpienia do egzaminu maturalnego w innej szkole – do 15 stycznia 2021 r. Ponadto w roku szkolnym 2020/2021 absolwenci zdają egzamin maturalny i uzyskują świadectwo dojrzałości, jeżeli otrzymali z każdego przedmiotu obowiązkowego w części pisemnej co najmniej 30 proc. punktów możliwych do uzyskania. Natomiast ci absolwenci, którzy w poprzednich latach zdali egzamin maturalny ze wszystkich przedmiotów obowiązkowych w części pisemnej, ale nie uzyskali świadectwa dojrzałości, bo nie zdali egzaminu maturalnego z przedmiotu lub przedmiotów obowiązkowych w części ustnej albo nie przystąpili do co najmniej jednego przedmiotu dodatkowego lub egzamin z tego przedmiotu został im unieważniony, w 2021 r. mogą złożyć w terminie do 31 maja 2021 r. do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej wniosek o wydanie świadectwa dojrzałości, pod warunkiem, że w bieżącym roku szkolnym nie deklarują przystąpienia do części pisemnej egzaminu maturalnego z przedmiotu dodatkowego lub przedmiotów dodatkowych albo do części ustnej egzaminu. W związku ze zmianami zasad przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego w projekcie Rozporządzenia dodatkowo wyłączono ze stosowania w 2021 r. przepisy Ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 grudnia 2016 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu gimnazjalnego i egzaminu maturalnego dotyczące: • przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty i egzaminu maturalnego na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego, • ponownego przystępowania do egzaminu maturalnego zgodnie z przepisami obowiązującymi w roku, w którym absolwent przystępował do tego egzaminu po raz pierwszy, • zakresu egzaminu maturalnego, • warunków, jakie muszą być spełnione, aby w 2021 r. absolwent zdał egzamin maturalny, • wyniku ustalonego przez dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej w przypadku unieważnienia egzaminu maturalnego z jednego przedmiotu dodatkowego, • terminu ogłaszania zmian w informatorze o odpowiednio egzaminie ósmoklasisty i egzaminie maturalnym, • składania deklaracji przystąpienia do egzaminu maturalnego do dyrektora okręgowej komisji egzaminacyjnej. Zmiany praktyczne Rozporządzenie zawiera dwa załączniki – załącznik nr 1 zawierający wymagania egzaminacyjne na egzamin ósmoklasisty obowiązujące w 2021 r. oraz załącznik nr 2 zawierający wymagania egzaminacyjne na egzamin maturalny obowiązujące w 2021 r. Przykładowo lista lektur obowiązkowych na egzaminie ósmoklasisty z języka polskiego obejmuje dziewięć pozycji: • Charles Dickens, Opowieść wigilijna, • Aleksander Fredro, Zemsta, • Jan Kochanowski, wybór fraszek i trenów, w tym Tren VII i Tren VIII, • Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, • Adam Mickiewicz, Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady część II, Pan Tadeusz (całość), • Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę, • Henryk Sienkiewicz, Quo vadis, Latarnik, • Juliusz Słowacki, Balladyna, • wiersze wybranych poetów. Z listy lektur obowiązkowych wykreślono Tędy i owędy Melchiora Wańkowicza. Ponadto w przypadku matematyki ograniczono wymagania dotyczące działań na pierwiastkach oraz stereometrii (brył przestrzennych), a z języka angielskiego, z listy środków gramatycznych wykreślono czas past perfect oraz mowę zależną. Z kolei w przypadku egzaminu maturalnego z matematyki na poziomie podstawowym ograniczono wymagania dotyczące funkcji i graniastosłupów, w całości zredukowano wymagania związane z zagadnieniami brył obrotowych i ostrosłupów (z IV etapu edukacyjnego). Z geografii na poziomie rozszerzonym usunięto niektóre treści o charakterze faktograficznym oraz tematy, które są trudne do omówienia podczas nauki zdalnej, np. część zagadnień z zakresu przeszłości geologicznej Ziemi, charakterystykę reżimów rzecznych w Polsce, zmiany funkcji obszarów wiejskich na świecie, zróżnicowanie językowe ludności świata. Zmiany techniczne Czas trwania egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego będzie wynosić 120 minut. Za rozwiązanie wszystkich zadań poprawnie uczeń może uzyskać maksymalnie 45 pkt, czyli o 5 pkt mniej niż w latach ubiegłych, w tym: • część 1: czytanie ze zrozumieniem, argumentowanie, znajomość i rozumienie utworów literackich, interpretacja tekstów kultury, znajomość zasad i posługiwanie się poprawną polszczyzną – 25 pkt (ok. 20 zadań opartych na 2 tekstach; ok. 50 proc. zadań otwartych), • część 2: wypracowanie – 20 pkt. Czas trwania egzaminu ósmoklasisty z matematyki będzie wynosić 100 minut. Za poprawne rozwiązanie zadań można uzyskać maksymalnie 25 pkt (5 pkt mniej niż w latach ubiegłych), w tym: 15 pkt za zadania zamknięte i 10 pkt za zadania otwarte. Ograniczona została również liczba zadań otwartych – z 6 do 4. Egzamin z języka obcego nowożytnego trwać będzie 90 minut. Za wszystkie rozwiązane zadania można uzyskać maksymalnie 55 pkt, czyli o 5 pkt mniej niż w latach ubiegłych, w tym: 34 pkt za zadania zamknięte i 21 pkt za zadania otwarte. Zmniejszono liczbę zadań otwartych sprawdzających umiejętność rozumienia ze słuchu, umiejętność reagowania i znajomość środków językowych oraz zadań zamkniętych sprawdzających rozumienie tekstów pisanych i znajomość środków językowych. W przypadku matury czas trwania egzaminu z języka polskiego będzie wynosić 170 minut. Za bezbłędne rozwiązanie wszystkich zadań będzie można uzyskać maksymalnie 70 pkt, w tym: • część 1: czytanie ze zrozumieniem, argumentowanie, znajomość zasad i posługiwanie się poprawną polszczyzną – 20 pkt (ok. 12–15 zadań – głównie otwartych, opartych na dwóch tekstach), • część 2: wypracowanie – 50 pkt. Uczniowie, prócz zadań zamkniętych i półotwartych, zmierzą się też z pytaniem otwartym, wymagającym dłuższej formy wypowiedzi. W arkuszu znajdować się będą trzy tematy wypracowania – egzaminowany odpowiada na jeden. Uczeń będzie mógł wybierać spośród dwóch zagadnień stanowiących podstawę do napisania rozprawki oraz jednego tekstu poetyckiego, który będzie mógł poddać interpretacji. Jeden temat rozprawki będzie oparty o lekturę obowiązkową, zaś drugi o utwór spoza kanonu lektur obowiązkowych. Egzamin ustny z języka polskiego jest nieobowiązkowy i mogą do niego przystąpić wyłącznie te osoby, którym wynik z tej części jest potrzebny w postępowaniu rekrutacyjnym do szkoły wyższej. Czas trwania egzaminu maturalnego z matematyki wynosić będzie 170 minut. Za rozwiązanie wszystkich zadań będzie można uzyskać maksymalnie 45 pkt, czyli 5 pkt mniej niż w latach ubiegłych, w tym: 28 pkt za zadania zamknięte i 17 pkt za zadania otwarte. Liczba zadań otwartych została zredukowana z 9 do 7. Egzamin maturalny z języka obcego będzie trwał 120 minut, a za rozwiązanie zadań można uzyskać maksymalnie 50 pkt, w tym: 40 pkt za zadania zamknięte i 10 pkt za zadania otwarte. Część ustna jest nieobowiązkowa. Mogą przystąpić do niej osoby, którym wynik ten jest potrzebny w postępowaniu rekrutacyjnym do szkoły wyższej.