STAN PRAWNY NA 18 GRUDNIA 2020 Realizacja procedury awansu zawodowego w czasie epidemii Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo--płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.), • Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz.U. z 2020 r. poz. 695 ze zm.), • Ustawa z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1041), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyski-wania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2200), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Trwająca epidemia koronawirusa wpływa na wiele aspektów funkcjonowania jednostek oświaty. Dotyczy to również procedury awansu zawodowego nauczycieli, w tym zwłaszcza procedury awansu na stopień nauczyciela kontraktowego, w trakcie której dyrektor pełni do-datkowo funkcję organu administracyjnego zobowiązanego do wydania aktu nadania kolejne-go stopnia awansu zawodowego. Chociaż przepisy regulujące podstawowe zasady odbywania stażu oraz przeprowadzania rozmowy kwalifikacyjnej lub egzaminu nie uległy co do zasady zmianom, warto pamiętać o kilku rozwiązaniach prawnych, które pozwolą na bezpieczne przeprowadzenie tej procedury. Staż w trakcie epidemii Stan epidemii oraz ewentualna konieczność prowadzenia zajęć w formie zdalnej nie wpływają zasadniczo na staż odbywany przez nauczycieli. Podobnie jak dotychczas – zgodnie z art. 9d ust. 1 Karty nauczyciela – nauczyciel rozpoczyna staż z początkiem roku szkolnego, nie póź-niej jednak niż w ciągu 14 dni od dnia rozpoczęcia zajęć. W przypadku nauczycieli stażystów nie jest konieczne składanie dodatkowego wniosku do dyrektora. Według bowiem art. 10 ust. 2 KN z osobą posiadającą wymagane kwalifikacje i rozpoczynającą pracę w przedszkolu stosunek pracy nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na czas określony na jeden rok szkolny – w celu odbycia stażu wymaganego do uzyskania awansu na stopień nauczyciela kontraktowego. W przypadku nauczyciela stażysty trwa on dziewięć miesięcy (w przypadku nauczycieli uzupełniających przygotowanie pedagogiczne może zostać wydłużony – na zasa-dach określonych w art. 10 ust. 3 KN). Warto pamiętać, że ewentualne przejście jednostki oświatowej na nauczanie zdalne nie sta-nowi przesłanki przemawiającej za wydłużeniem bądź przerwaniem trwającego stażu. Prze-słanki te zostały wyczerpująco wskazane w przepisach art. 9d ust. 5 i 5a KN. Wśród nich nie wymieniono okoliczności związanej z prowadzeniem przez nauczyciela pracy zdalnej, np. z domu, i wywołaną tym nieobecnością w miejscu pracy. Plan rozwoju zawodowego Najważniejszym dokumentem opracowywanym przez nauczyciela odbywającego staż jest plan rozwoju zawodowego. Na podstawie art. 9c ust. 3 KN w okresie stażu nauczyciel reali-zuje własny plan rozwoju zawodowego, zatwierdzony przez dyrektora. Plan ten powinien uwzględniać wymagania, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 9g ust. 10 KN – chodzi tu o Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. W trakcie epidemii nie obowiązują szczególne przepisy dotyczące treści czy sposobu przygo-towania planu. W dalszym ciągu nauczyciel stażysta, przygotowując plan rozwoju zawodo-wego, powinien wziąć pod uwagę wymagania stawiane nauczycielom stażystom ubiegającym się o awans na stopień nauczyciela kontraktowego (§ 6 Rozporządzenia). Nauczyciele ci w trakcie odbywania stażu powinni: • poznać organizację, zadania i zasady funkcjonowania przedszkola, • uczestniczyć jako obserwator w zajęciach prowadzonych przez opiekuna stażu lub in-nego nauczyciela, w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu, oraz omawiać z prowadzącym obserwowane zajęcia, • prowadzić zajęcia w obecności opiekuna stażu w wymiarze co najmniej jednej godziny w miesiącu oraz dyrektora przedszkola w wymiarze co najmniej jednej godziny w okresie stażu oraz omawiać je z osobą, w obecności której zajęcia zostały przepro-wadzone, • uczestniczyć w doskonaleniu zawodowym, zwłaszcza w zakresie doskonalenia metod i form pracy. Wśród wymagań niezbędnych do uzyskania stopnia nauczyciela kontraktowego, które powin-ny zostać uwzględnione w planie, przepisy wskazują: • znajomość przepisów prawa dotyczących organizacji, zadań i zasad funkcjonowania przedszkola, w którym nauczyciel odbywał staż, • umiejętność prowadzenia zajęć w sposób zapewniający właściwą realizację statuto-wych zadań przedszkola, w szczególności realizację podstawy programowej, • umiejętność rozpoznawania potrzeb dzieci oraz indywidualizowania nauczania, • umiejętność stosowania w pracy wiedzy z zakresu psychologii, pedagogiki i dydaktyki, • umiejętność wykorzystania w pracy wiedzy i umiejętności zdobytych w trakcie do-skonalenia zawodowego, • umiejętność korzystania w pracy, zwłaszcza w trakcie prowadzonych zajęć, z narzędzi multimedialnych i informatycznych, • umiejętność omawiania prowadzonych i obserwowanych zajęć, • znajomość środowiska dzieci i ich problemów oraz umiejętność współpracy ze środo-wiskiem lokalnym. Warto zaznaczyć, że w przypadku przedszkoli, które na mocy pozytywnej opinii inspektora sanitarnego zobowiązane zostały do prowadzenia zajęć z dziećmi w formie zdalnej, realizacja powinności związanych z uczestniczeniem przez nauczyciela prowadzącego staż w zajęciach również powinna odbyć się w tej formie. W takiej sytuacji szczegółowe rozwiązania powinny zostać ustalone w porozumieniu z dyrektorem, który jest osobą odpowiedzialną za organizację realizacji zadań przedszkola w okresie czasowego ograniczenia w jego funkcjonowaniu spowodowanego przeciwdziałaniem COVID-19. Trwająca obecnie epidemia może być też dobrą okazją do wykazania w planie rozwoju zawodowego pozycji dotyczących prowadzenia zajęć z dziećmi w formie zdalnej z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość bądź doświadczeń związanych z organizowaniem nauczania w okresie epidemii. Nauczyciel stażysta, tak jak dotychczas, powinien przedłożyć dyrektorowi plan rozwoju za-wodowego w terminie 20 dni od dnia rozpoczęcia zajęć w przedszkolu. Dyrektor powinien zatwierdzić plan w terminie 30 dni od dnia rozpoczęcia zajęć bądź zwrócić go nauczycielowi do poprawienia wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian. W takiej sytuacji obowiązkiem nauczyciela będzie wprowadzenie poprawek do planu zgodnie z pi-semnymi zaleceniami dyrektora. Po wprowadzeniu poprawek powinien ponownie przedłożyć go dyrektorowi w wyznaczonym przez niego terminie, który jednak nie może być krótszy niż 3 dni robocze. Dyrektor, który otrzyma poprawiony przez nauczyciela plan rozwoju zawodowego, powinien go zatwierdzić, oczywiście pod warunkiem, że zalecenia dyrektora zostały w nim uwzględ-nione. Dyrektor ma na to siedem dni od dnia otrzymania od nauczyciela poprawionego planu. Przepisy nie wskazują tego wprost, ale można zakładać, że w sytuacji, gdy w poprawionym planie nauczyciel nie uwzględni wszystkich zaleceń przekazanych uprzednio przez dyrektora, będzie istniała możliwość ponownego przekazania planu do poprawy – aż do jego zatwier-dzenia. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że w okresie czasowego zawieszenia zajęć w przedszkolu spowodowanego epidemią dyrektor i nauczyciel, zgodnie z § 11a Rozporządzenia MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funk-cjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwal-czaniem COVID-19, mają możliwość prowadzenia wzajemnej komunikacji, w tym w zakresie wymiany dokumentów, za pomocą środków komunikacji elektronicznej (w tym za pośrednic-twem poczty elektronicznej). Treść podjętej w ten sposób czynności powinna być utrwalona w formie odpowiednio protokołu, notatki, adnotacji lub w inny sposób. Do zmian w planie może dojść także w szczególnie uzasadnionych przypadkach na wniosek dyrektora – w wyznaczonym terminie, nie krótszym niż pięć dni, bądź z własnej inicjatywy nauczyciela w trakcie trwającego już stażu. Po przedłożeniu zmienionego planu dyrektor po-winien, w terminie siedmiu dni od jego przedłożenia, zatwierdzić zmieniony plan albo zwrócić go nauczycielowi do poprawienia wraz z pisemnym zaleceniem wprowadzenia niezbędnych zmian. W takiej sytuacji nauczyciel powinien poprawić plan zgodnie z tymi zaleceniami i ponownie przedłożyć go dyrektorowi w wyznaczonym przez niego terminie, nie krótszym niż trzy dni robocze. Zmieniony plan dyrektor powinien zatwierdzić w terminie siedmiu dni od dnia jego przedłożenia przez nauczyciela, zakładając oczywiście, że zalecenia dyrektora zostały uwzględnione. Zmiany w powyższym trybie mogą być wymuszone np. zmienionymi warunkami kształcenia, jeżeli nie będzie możliwe zrealizowanie jakiegoś działania zaplano-wanego przez nauczyciela z powodu epidemii. W takim przypadku powinno dojść do odpo-wiedniej modyfikacji planu rozwoju zawodowego. Po zakończeniu stażu nauczyciel składa dyrektorowi sprawozdanie z realizacji planu rozwoju zawodowego. Powinno to nastąpić w terminie siedmiu dni od dnia zakończenia stażu (§ 4 ust. 5 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli). Przepisy nie określają szczególnej formy sprawozdania, wskazują wyłącznie, że powinno ono uwzględniać efekty realizacji planu rozwoju zawodowego dla nauczyciela i przedszkola. Sprawozdanie to może zostać przesłane dyrektorowi w formie elektronicznej. Przeprowadzenie oceny dorobku zawodowego za okres stażu Aktualnie obowiązujące przepisy wskazują, że ocenę dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu ustala, w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia złożenia sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, z uwzględnieniem stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela, dyrektor przedszkola, przy czym w przypadku nauczyciela stażysty następuje to po zapoznaniu się z projektem oceny opracowanym przez opiekuna stażu i po zasięgnięciu opinii rady rodziców. Czynności związane z dokonywaniem oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu mogą odbywać się za pomocą środków komunikacji elektronicznej, za pomocą innych środków łączności bądź – w przypadku organów kolegial-nych (np. rady rodziców) – pisemnie w trybie obiegowym. Treść podjętej w ten sposób czynności powinna być utrwalona w formie odpowiednio protokołu, notatki, adnotacji lub w inny sposób. Wniosek o wszczęcie postępowania Przepis § 9 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli wskazuje dokumenty, które powinny zostać załączone przez nauczyciela stażystę do wniosku o nadanie kolejnego stopnia awansu zawodowego. Również w tym przypadku przepisy nie przewidują odstępstw od reguły, umożliwiając komunikację elektroniczną (np. przekazanie zaświadczeń przez dyrektora) w formie zdalnej. Po skompletowaniu wszystkich niezbędnych dokumentów nauczyciel może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifi-kacyjnego. Należy przy tym pamiętać o brzmieniu art. 9b ust. 3 i 3a KN, zgodnie z którym: • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego do 30 czerwca danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 sierpnia danego roku, • nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego do 31 października danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmo-wie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 grudnia danego roku. Powyższe terminy, pomimo trwającej epidemii, nie uległy zmianie. Złożenie wniosku o nadanie stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego jest równoznaczne z wszczęciem postępowania administracyjnego prowadzonego m.in. na pod-stawie przepisów Ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego. Z tego względu, stosownie do art. 63 tego aktu, wniosek nauczyciela może zostać wniesiony m.in. pisemnie, za pomocą telefaksu, a także za pomocą innych środków komunikacji elek-tronicznej przez elektroniczną skrzynkę podawczą. Przy czym podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego powinno: • być opatrzone kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym lub uwierzytelnione w sposób zapewniający możliwość potwier-dzenia pochodzenia i integralności weryfikowanych danych w postaci elektronicznej, • zawierać dane w ustalonym formacie zawartym we wzorze podania określonym w od-rębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru, • zawierać adres elektroniczny wnoszącego podanie. Należy również pamiętać, że w ramach prowadzonego postępowania administracyjnego (jakim jest postępowanie o nadanie kolejnego stopnia awansu zawodowego, wszczęte na podstawie wniosku nauczyciela) organ administracji publicznej (dyrektor) doręcza pisma (w tym akt nadania kolejnego stopnia awansu zawodowego) za pokwitowaniem przez operatora pocz-towego w rozumieniu Ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. Prawo pocztowe, przez swoich pra-cowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy (art. 39 k.p.a.). Natomiast doręczanie pism za pomocą środków komunikacji elektronicznej jest możliwe, jeżeli strona (nauczyciel) spełni jeden z następujących warunków (art. 391 k.p.a.): • złoży podanie (wniosek) w formie dokumentu elektronicznego przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej, • wystąpi do organu administracji publicznej o takie doręczenie i wskaże organowi ad-ministracji publicznej adres elektroniczny, • wyrazi zgodę na doręczanie pism w postępowaniu za pomocą tych środków i wskaże organowi administracji publicznej adres elektroniczny. Kontrola formalna wniosku Złożony przez nauczyciela wniosek wraz z załączoną do niego dokumentacją podlega analizie formalnej ze strony dyrektora. Jeżeli wniosek bądź dokumentacja nie spełniają wymagań formalnych, dyrektor powinien wskazać braki stwierdzone w sposób szczegółowy, a następnie wezwać nauczyciela do ich usunięcia w terminie 14 dni, wraz z pouczeniem, że nieusunięcie tych braków w terminie spowoduje pozostawienie wniosku bez rozpoznania. Jeżeli wniosek wraz z załączoną dokumentacją nie zawierał braków, dyrektor powinien powiadomić nauczyciela o terminie i miejscu przeprowadzenia rozmowy na co najmniej siedem dni przed dniem posiedzenia komisji kwalifikacyjnej. Przepis art. 96a Ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 wskazuje, że w okresie obowiązy-wania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii rozmowa lub egzamin, o których mowa w art. 9b ust. 1 KN, mogą być przeprowadzone w formie wideokonferencji przy wyko-rzystaniu narzędzi teleinformatycznych umożliwiających przesyłanie dźwięku i obrazu w cza-sie rzeczywistym. Dlatego też wysyłając powiadomienie o terminie rozmowy, warto wskazać np. na rozwiązania techniczne, które zostaną wykorzystane w celu przeprowadzenia rozmowy kwalifikacyjnej w formie wideokonferencji. Przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej Decydując się na przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej w formie wideokonferencji, na-leży pamiętać, że pozostałe przepisy określające jej przebieg pozostały bez zmian, inna jest jedynie forma: w miejsce rozmowy stacjonarnej – cyfrowa. Warto zatem upewnić się, że wszyscy uczestnicy będą dysponowali odpowiednimi narzędziami informatycznymi, które pozwolą im na bezproblemowy udział w wideokonferencji. Pozostałe przepisy w tym zakresie pozostają niezmienione. Dotyczy to m.in. warunku obecności co najmniej 2/3 składu komisji w celu podjęcia rozstrzygnięcia w sprawie uzyskania akceptacji przez nauczyciela. W przypadku protokołu, który powinien zostać podpisany przez członków komisji uczestniczących w jej pracach, można rozważyć obiegową formę dokonania podpisów. Decydując się na stacjonarne posiedzenie komisji, należy zadbać o przestrzeganie aktualnych obostrzeń sanitarnych. Doręczenie nauczycielowi zaświadczenia o akceptacji komisji kwalifikacyjnej, w przypadku gdy posiedzenie komisji miało formę wideokonferencji, powinno odbyć się drogą pocztową bądź w formie elektronicznej – po spełnieniu wymogów z art. 391 k.p.a. Podobnie powinno odbyć się doręczenie decyzji administracyjnej – aktu nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego.