Świat pełen światła Tygodniowy plan pracy dydaktyczno-wychowawczej Opracowanie merytoryczne i graficzne: Anna Uhlik, pedagog, specjalność edukacja elementarna i terapia peda-gogiczna, magister zarządzania – rozwój potencjału społecznego, nauczyciel w szkole podstawowej, nauczyciel przedszkolny, terapeuta pedagogiczny; Wojciech Uhlik, przedsiębiorca, z zamiłowania grafik i ilustrator, zwo-lennik pedagogiki zabawy Cele główne: • posługiwanie się określeniami dotyczącymi życia codziennego, • zapoznanie z wynalazkami wykorzystywanymi w codzienności, • uważne obserwowanie, • rozwijanie kompetencji matematycznych. Cele operacyjne: Dziecko: • poznaje różne rodzaje źródła światła, • nazywa różne wynalazki związane z oświetlaniem przestrzeni, • poszukuje odpowiedzi na pytania: Dlaczego w ciągu dnia jest jasno? Jakie przedmioty świecą? Czego nie da się robić w ciemności?, • uważnie obserwuje przestrzeń z wykorzystaniem latarki, • relaksuje się w miłym nastroju wywołanym przez lampki choinkowe, • tworzy pracę plastyczną – sztuczne ognie (rozdmuchuje tusz przez słomkę), • kreśli po śladzie, • przelicza obiekty, • tworzy rytmy matematyczne, • wskazuje różnice między dniem a nocą, • przedstawia swoje pomysły w formie parateatralnej. Środki dydaktyczne: • karton z dziurkami, ilustracje: ogniska, lampy naftowej, reflektorów, latarki, lampy, lampek ozdobnych, latarni, żarówek, kominka; różne żarówki, flamastry, ilustracje świątecznych symboli, latarki, światełka choinkowe, girlandy, koce, kartki A3, słomki, kolorowe tusze, kredki. Organizmy żywe od zawsze potrzebowały światła do tego, aby żyć. Dawniej jasność i ciem-ność niejako naturalnie wyznaczały rytm dobowy różnych stworzeń. Ludzie, chcąc „zatrzy-mać dzień” na dłużej, eksperymentowali i tworzyli nowe rozwiązania pomagające im roz-świetlać przestrzeń. Noc za oknem nie kołysała już do snu całego świata. Obecnie każdego dnia korzystamy z wielu wynalazków, które sprawiają, że wokół robi się jasno. Światło stało się też ozdobą wnętrz naszych domów. Nadaje ono blasku miejscu, w którym przebywamy, i sprawia, że wokół powstaje atmosfera pełna ciepła i uroku. Także noworoczny czas wypeł-niony jest blaskiem świateł – wokół migocą cały czas świąteczne ozdoby. W głowach naj-młodszych wciąż silne są przeżycia związane z podziwianiem świąteczno-sylwestrowych iluminacji. Wykorzystajmy ten czas, poświęcając uwagę przedszkolaków temu, co oświetla ich wspomnienia. ZADANIA DO WYKONANIA 1. Wynalazki świetlne Nauczyciel tworzy w sali atmosferę półmroku. Następnie wnosi do pomieszczenia pudełko z licznymi otworami. Wydostaje się z nich ciepły blask. Efekt ten wychowawca uzyskuje po-przez umieszczenie w pudełku różnokolorowych lampek na baterie. Dzieci, zafascynowane niezwykłym pudełkiem, próbują rozszyfrować, co takiego się w nim znalazło. Okazuje się, że oprócz światełek umieszczone zostały w nim ilustracje różnych ludzkich wynalazków, które służyły – i nadal służą – do rozświetlania przestrzeni po zachodzie słońca. Ilustracje przed-stawiają: świece, pochodnie, ognisko, lampę naftową, reflektory, latarki, lampy, lampki oz-dobne, latarnie, żarówki, kominek. Wychowawca omawia z dziećmi każde z rozwiązań. Które z nich wydają się niebezpieczne? Dlaczego? Przedszkolaki wskazują na rozwiązania, z których korzystają obecnie w swoich domach. Nauczyciel omawia zasady bezpieczeństwa związane z wykorzystywaniem ognia jako źródła światła, podkreślając przy tym fakt, że ludzie przez lata podejmowali próby wynalezienia do-skonalszych źródeł. Chęć znalezienia rozwiązań, które będą bardziej wydajne i bezpieczne, była impulsem dla wielu późniejszych odkryć. Karta pracy nr 1 2. Krótka historia żarówki Nauczyciel przynosi przedszkolakom różnego rodzaju żarówki. Opowiada dzieciom, że wy-korzystuje się je w konstrukcji lamp, ale też w lodówce czy samochodzie. Do dziś trwają żywe dyskusje nad tym, kto jako pierwszy wynalazł żarówkę. Kiedyś wyglądały one inaczej niż te współczesne – prowadzący prezentuje zdjęcia. Na koniec opowieści każdy z przedszkolaków otrzymuje kartę pracy i poprawia na niej za pomocą flamastra żarnik oraz bańkę żarówki. 3. Między dniem a nocą, czyli o Słońcu jako o wielkiej „żarówce” Wychowawca zaprasza dzieci do wspólnej rozmowy. Informuje najmłodszych, że trapi go pewien dylemat. Człowiek włożył sporo wysiłku w to, aby stworzyć sztuczne źródło światła, które rozświetli przestrzeń w nocy, ale jak jest możliwe to, że w ciągu dnia na Ziemi jest ja-sno? Okazuje się, że funkcję wielkiej, kosmicznej „żarówki” pełni w tym czasie Słońce – gwiazda, wokół której krąży nasza planeta. Jest ona na tyle blisko, że nie tylko zapewnia nam oświetlenie, ale też stanowi niezbędny warunek dla życia i rozwoju roślin oraz zwierząt. Gdy Słońce wschodzi, rozpoczyna się dzień, a gdy zachodzi – noc. Dzień i noc różnią się od siebie pod wieloma względami. Prowadzący prosi najmłodszych, aby każdy z nich pomyślał, co ta-kiego można robić w ciągu dnia, a co w ciągu nocy. Swoje propozycje uczestnicy przedsta-wiają pozostałym w formie pantomimy. Reszta grupy odgaduje zaobserwowane czynności. 4. Czego nie da się robić w ciemności? Zabawa wyobrażeniowa. Prowadzący proponuje dzieciom rozwiązanie słownego problemu. Uczestnicy wyobrażają sobie, że nagle zapadła wokół nich całkowita ciemność. Jakie czynno-ści sprawiłyby im wtedy trudność? Czego nie dałoby się zrobić w mroku? Dzieci siadają w kole i następuje burza mózgów. Następnie podają wymyślone przez siebie propozycje. Przykład: nie można bawić się, szyć, rysować, czytać, gotować obiadu itd. 5. Doświadczamy blasku Tym razem uwaga najmłodszych skierowana jest w stronę różnych źródeł światła. Korzystamy z nich często, aby ozdabiać nasze domy. Podczas jakich świąt jest najwięcej różnego rodzaju świateł? Jeszcze całkiem niedawno mieliśmy okazję je podziwiać. Nim jednak pochłoną nas całkowicie wspomnienia świąt Bożego Narodzenia, weźmiemy udział w małej wyprawie. 5.1. Z latarkami w dłoniach Ponieważ święta Bożego Narodzenia minęły dosłownie chwilę temu, wciąż towarzyszy nam związana z nimi atmosfera. W jednej chwili najmłodsi zamieniają się w świątecznych detek-tywów. Ich zadaniem jest odwiedzenie z wychowawcą sąsiedniej, przyciemnionej sali i odna-lezienie w niej dziesięciu świątecznych symboli. Aby to uczynić, każdy przedszkolak zostaje wyposażony w latarkę. Przedszkolaki jako detektywi wchodzą do pomieszczenia i za pomocą latarki starają się zlokalizować przyczepione na ścianach, meblach lub suficie ilustracje świą-tecznych symboli. Zaliczyć do nich można między innymi: świętego mikołaja, choinkę, bombkę, gwiazdę, śnieżynki, prezent, sianko itd. Po odnalezieniu wszystkich symboli dzieci wracają do swojej grupy, gdzie czeka na nich kolejna niespodzianka. 5.2. Lampki, lampeczki W sali przedszkolnej na nowo zagościł świąteczny klimat. W jej progach porozwieszane zo-stały liczne lampki, girlandy i latarenki. Uczestnicy zabawy kładą się na podłodze na rozda-nych przez wychowawcę kocach i wsłuchują się w dowolną spokojną muzykę. Czy przeby-wanie w tak błyszczącym miejscu jest dla dzieci przyjemne? Co podoba im się w tym świetli-stym relaksie najbardziej? Następuje wzajemna wymiana myśli. 6. „Sztuczne ognie” – zabawa plastyczna Dzieci otrzymują kartki z bloku technicznego w formacie A3 oraz słomki. Wychowawca na każdą z kartek upuszcza kilka kropel kolorowego tuszu. Zadaniem przedszkolaków jest roz-dmuchanie tuszu tak, aby krople stworzyły wielobarwne „sztuczne ognie”. Po wykonaniu za-dania następuje prezentacja prac. Karta główna Karta główna stanowi formę powtórki. Zachęca dzieci do utrwalenia poznanych już wcześniej wiadomości. Przedstawia ona dom ozdobiony „kurtyną” z lampek. Karta nawiązuje do świą-tecznego klimatu, który wciąż panuje wokół nas. Oto polecenia do pracy z kartą. 7.1. Świetlista girlanda A. Na dachu domu zawieszono lampki, które stały się ozdobą budynku. Zadaniem dzieci jest przeliczenie, ile światełek w danym kolorze znajduje się na całym łańcuchu. Ich liczbę dzieci przedstawiają za pomocą kresek lub kropek we wskazanych przez nauczyciela prostokątach. B. Cała girlanda składa się z dwóch rodzajów łańcuchów – dłuższych i krótszych. Uczestnicy dokonują zmiany wystroju domu. Przedłużają krótsze łańcuszki, dorysowując do nich kolejne światełka i kolorując je w taki sposób, aby krótszy łańcuszek tworzył parę z łańcuszkiem dłuższym znajdującym się z jego lewej strony. Girlanda zupełnie zmieni swój wygląd. 7.2. Co oświetla naszą planetę? Tym razem uwaga uczestników zabawy skierowana zostaje na okno znajdujące się na podda-szu. Po jego rozcięciu udaje się je otworzyć, wtedy okazuje się, że została umieszczona za nim karteczka (podklejona wcześniej do karty przez wychowawcę). Zadaniem dzieci jest naryso-wanie w okienku naturalnego źródła światła i oświetla od początku nasz świat. Źródło to może być związane z dniem lub nocą. Dzieci decydują, czy chcą narysować Słońce czy też inne, o wiele mniejsze gwiazdy. 7.3. A świecą różne przedmioty… Przedszkolaki zostają zaproszone do zabawy wyobrażeniowej. Muszą zastanowić się, jakie przedmioty, które napotykają każdego dnia, świecą w ciemności. Swoje pomysły przedsta-wiają za pomocą małych rysunków umieszczonych na tle domku. Im więcej rozwiązań tego zadania, tym lepiej. Po wykonaniu pracy nauczyciel zaprasza najmłodszych do utworzenia kręgu i omawia z dziećmi ich pomysły.