STAN PRAWNY NA 26 LISTOPADA 2020 Łączenie szkół – regulacje prawne, obowiązki dyrektora Opracował i zaktualizował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim (Dz.U. z 2019 r. poz. 1480), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Uprawnienie do łączenia szkół publicznych w zespoły zostało zawarte przez ustawodawcę w art. 91 Ustawy Prawo oświatowe, zgodnie z którym: • organ prowadzący szkoły różnych typów lub placówki może je połączyć w zespół, • organ prowadzący może połączyć w zespół liceum ogólnokształcące dla młodzieży i liceum ogólnokształcące dla dorosłych, jeżeli zajęcia edukacyjne w tych szkołach nie są prowadzone w tym samym czasie, • organ prowadzący może połączyć w zespół prowadzoną przez siebie szkołę podstawową z prowadzonymi przez siebie przedszkolami mającymi siedzibę na obszarze objętym obwodem tej szkoły. Przepis ten wskazuje więc wyraźnie, iż na gruncie obowiązującego stanu prawnego niedopuszczalne jest łączenie w zespoły szkół tego samego typu. Odnosząc się z kolei do zapisów w art. 18 Prawa oświatowego i zawartego w nim określenia typów szkół, należy stwierdzić, że w zespół mogą zostać połączone np. szkoła podstawowa i liceum, wykluczone natomiast jest łączenie w ramach jednego zespołu np. dwóch szkół podstawowych, nawet jeżeli jedna ze szkół będzie dodatkowo szkołą sportową czy też mistrzostwa sportowego. Powody, dla których ustawodawca umożliwił taki, a nie inny sposób tworzenia zespołów szkół, są dwojakiego rodzaju – utworzenie zespołu jest korzystne dla gminy czy jednostki samorządu terytorialnego innego szczebla z przyczyn ekonomicznych, ponieważ umożliwia obsługę wszystkich szkół wchodzących w skład zespołu za pomocą jednej komórki właściwej do spraw księgowo-administracyjnych. Z punktu widzenia ucznia istotna jest natomiast ciągłość procesu edukacyjnego w ramach zespołu, choćby z tych powodów, że często zespoły, np. szkolno-przedszkolne, są umiejscowione w jednej siedzibie. Uniemożliwienie łączenia szkół tych samych typów w zespół jest niekorzystne dla jednostek samorządu terytorialnego głównie z przyczyn ekonomicznych – dla każdej prowadzonej przez gminę szkoły podstawowej (czy też szkoły innego typu), niewchodzącej w skład zespołu, należy zorganizować odrębną obsługę ekonomiczno-administracyjną. Ewentualnie można utworzyć wspólną jednostkę obsługi, obejmującą swoją działalnością wszystkie szkoły w gminie czy powiecie. Utworzenie takiej jednostki umożliwia art. 10 ust. 2 Prawa oświatowego, jest to jednak rozwiązanie mniej korzystne od połączenia szkół w zespół, ponieważ jednostka obsługi jest odrębną jednostką sektora finansów publicznych, której działalność należy sfinansować oddzielnie. Łączenie szkół Kompetencje organu prowadzącego, w rozumieniu art. 91 ust. 1 Prawa oświatowego, wykonuje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, co oznacza, że połączenie szkół w zespół wymaga podjęcia uchwały. Utworzenie zespołu następuje w trybie art. 88, co oznacza, iż organ stanowiący JST podejmuje uchwałę w przedmiocie aktu założycielskiego zespołu szkół; nadaje on również zespołowi pierwszy statut. Zgodnie z art. 91 ust. 9 Prawa oświatowego połączenie w zespół oraz włączenie do zespołu szkoły lub placówki dokonywane są 1 września danego roku. Według zasady wynikającej z art. 91 ust. 1 zdanie drugie Prawa oświatowego połączenie szkół w zespół nie narusza odrębności rad pedagogicznych, rad rodziców, rad szkół lub placówek i samorządów uczniowskich poszczególnych szkół lub placówek. Ten sam przepis zakłada jednak możliwość odejścia od tak wyrażonej zasady, tzn. naruszenie odrębności ww. organów jest możliwe pod warunkiem, że tak stanowi statut zespołu, nadany przez organ prowadzący. W połączonych w zespół szkołach nadal funkcjonują ich organy, np. rady pedagogiczne w każdej ze szkół, lecz w przypadku, gdy statut zespołu tak postanowi, dopuszczalne jest utworzenie w ramach zespołu jednej rady pedagogicznej, właściwej dla wszystkich szkół wchodzących w jego skład. To właśnie owa rada wykonywać będzie od tej pory kompetencje wynikające z art. 70 Prawa oświatowego oraz szeregu aktów wykonawczych, czyli m.in. do niej będzie należeć uprawnienie do przygotowania projektu statutu zespołu. Statut taki będzie zatwierdzać rada szkoły, lecz jedynie w wypadku, jeżeli ten organ również zostanie utworzony jako wspólny w statucie zespołu, przyjętym przez organ prowadzący. Nieco bardziej skomplikowana sytuacja powstaje, gdy w statucie zespołu znajdzie się zapis, w którym w zespole działa jedna rada pedagogiczna, lecz rady szkół nadal funkcjonują na starych zasadach, tzn. w każdej ze szkół wchodzących w skład zespołu oddzielnie. Z uwagi na fakt, że organ prowadzący posiada, zgodnie z art. 88 ust. 7 Prawa oświatowego, kompetencje jedynie do nadania pierwszego statutu, należy uznać, że projekt statutu, przygotowany przez wspólną radę pedagogiczną, powinien zostać zatwierdzony przez wszystkie rady szkół wchodzących w skład zespołu w przypadku, gdy nie została utworzona w nim wspólna rada szkoły. Przepis art. 91 ust. 1 zdanie drugie koreluje z regulacją zawartą w ust. 6 tego samego artykułu, wprowadzającym zasadę pierwszeństwa postanowień statutu zespołu nad postanowieniami statutów szkół i placówek wchodzących w jego skład. Prawo oświatowe nie precyzuje, jakie kwestie powinny zostać uregulowane w statucie zespołu, niemniej trzeba się tu posiłkować postanowieniami art. 98, wskazującego elementy, jakie w szczególności powinien zawierać statut szkoły lub placówki publicznej. W żadnym razie nie można jednak uznać, że elementy wymienione przez ustawodawcę w art. 98 muszą się znaleźć obligatoryjnie w statucie zespołu, ponieważ może on zostać ograniczony jedynie do kilku kwestii uregulowanych odmiennie, zaś w pozostałych przypadkach zastosowanie będą miały odpowiednie postanowienia statutów poszczególnych szkół czy placówek. Taka interpretacja powoduje jednocześnie, że uchwała w sprawie statutu zespołu, podjęta przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, nie może zostać unieważniona przez organ nadzoru nad działalnością JST z powodu braku elementów wymienionych w art. 98. W przeciwieństwie do statutu szkoły nie ma obowiązku uregulowania wszystkich tych elementów w statucie zespołu – w pozostałym zakresie nadal będą stosowane postanowienia statutów poszczególnych szkół wchodzących w skład zespołu. Zgodnie z art. 91 ust. 5 Prawa oświatowego dla utworzenia zespołu wymagane jest również zaopiniowanie aktu założycielskiego przez rady pedagogiczne istniejące w szkołach przeznaczonych do połączenia. Warunek ten jest prosty do spełnienia w przypadku szkół istniejących, tym bardziej, że wspomniany przepis nie wymaga pozytywnej opinii rad pedagogicznych, więc nawet negatywne zaopiniowanie połączenia nie stanowi przeszkody do podjęcia przez organ prowadzący uchwały w przedmiocie utworzenia zespołu, nadania mu aktu założycielskiego i pierwszego statutu. Można w tym miejscu zauważyć, że warunek uzyskania opinii rad pedagogicznych jest niemożliwy do spełnienia w przypadku, gdy jednostka samorządu terytorialnego chce utworzyć nową szkołę i natychmiast włączyć ją w skład istniejącego zespołu. W takim wypadku w nowo tworzonej szkole nie działa rada pedagogiczna, która mogłaby wydać wymaganą opinię. Z punktu widzenia jednostki samorządu terytorialnego możliwość włączenia nowej szkoły do istniejącego zespołu byłaby wskazana, gdyż nie istniałaby w takim wypadku konieczność zapewnienia takiej szkole odrębnej obsługi administracyjno-finansowej, a szkoła skorzystałaby z obsługi istniejącej już w ramach zespołu. Ponadto nie byłoby konieczności powoływania dyrektora, ponieważ dyrektor zespołu staje się dyrektorem szkoły w momencie jej włączenia w skład zespołu. Można w tym miejscu zauważyć, że zapewnienie obsługi szkoły oraz powołanie jej dyrektora jedynie po to, by dla włączenia jej w zespół mieć możliwość uzyskania opinii jej rady pedagogicznej, wydaje się sprzeczne z ratio legis art. 91 ust. 5. Fakt, że do połączenia szkół nie jest wymagana opinia pozytywna rad pedagogicznych, wydaje się w szczególności przemawiać za tezą, że tę opinię należy uzyskać jedynie w przypadku szkół już funkcjonujących. Nic więc nie stoi na przeszkodzie możliwości utworzenia szkoły i natychmiastowego włączenia jej w istniejący zespół, ponieważ opinia rady pedagogicznej jest wymagana jedynie w tych wypadkach, w których rady pedagogiczne już istnieją. Dyrektor zespołu Według art. 91 ust. 4 Prawa oświatowego dyrektor zespołu jest dyrektorem szkoły lub placówki w rozumieniu upo., co oznacza, że odnoszą się do niego wszelkie regulacje dotyczące dyrektorów, określające zarówno ich kompetencje, jak i sposób powoływania. Dyrektorem mogą więc być nauczyciele mianowani lub dyplomowani, powołani na to stanowisko przez organ prowadzący, zgodnie z treścią art. 62 Ustawy. Zespołem szkół może też kierować osoba niebędąca nauczycielem, powołana na to stanowisko po zasięgnięciu opinii kuratora oświaty. W przypadku jednak, gdy dyrektorem zespołu szkół nie jest nauczyciel, nie może on sprawować nadzoru pedagogicznego w zespole – nadzór ten sprawuje wówczas nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w zespole szkół. Konsekwencją faktu, że do dyrektora zespołu szkół odnoszą się te same regulacje, które dotyczą dyrektora szkoły, jest konieczność przeprowadzenia konkursu na to stanowisko w przypadku szkół publicznych prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego. Wymogu przeprowadzenia konkursu nie ma natomiast w przypadku szkół i placówek publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego. Procedura przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora zespołu szkół jest identyczna jak w przypadku konkursu na dyrektora szkoły – stosuje się odpowiednio przepisy art. 63 Prawa oświatowego, co pociąga za sobą konieczność powołania m.in. komisji konkursowej. Wymagania formalne, jakie stawiane są przed osobą kandydującą na stanowisko dyrektora zespołu szkół, określone zostały w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce. Stosownie do § 3 tego aktu stanowisko dyrektora zespołu publicznych szkół lub placówek mogą zajmować nauczyciele mianowany lub dyplomowany, którzy: • posiadają wykształcenie wyższe i tytuł zawodowy magister, magister inżynier lub równorzędny oraz przygotowanie pedagogiczne i kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w szkole lub placówce wchodzącej w skład zespołu, w której wymagania dotyczące kwalifikacji nauczycieli są najwyższe, oraz • ukończyli studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie lub studia podyplomowe z zakresu zarządzania albo kurs kwalifikacyjny z zakresu zarządzania oświatą prowadzony zgodnie z przepisami w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli, • posiadają co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej na stanowisku nauczyciela lub pięcioletni staż pracy dydaktycznej na stanowisku nauczyciela akademickiego, • uzyskali: o co najmniej bardzo dobrą ocenę pracy w okresie ostatnich pięciu lat pracy lub o pozytywną ocenę dorobku zawodowego w okresie ostatniego roku albo o w przypadku nauczyciela akademickiego – pozytywną ocenę pracy w okresie ostatnich czterech lat pracy na uczelni,  przed przystąpieniem do konkursu na stanowisko dyrektora, a jeżeli nie przeprowadzono konkursu – przed powierzeniem stanowiska dyrektora; • spełniają warunki zdrowotne niezbędne do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym: o mają pełną zdolność do czynności prawnych i korzystają z pełni praw publicznych, o nie byli prawomocnie ukarani karą dyscyplinarną, o nie byli skazani prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe, o nie toczy się przeciwko nim postępowanie o przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego, o nie byli karani zakazem pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi, o w przypadku cudzoziemca – posiada znajomość języka polskiego poświadczoną na zasadach określonych w Ustawie z dnia 7 października 1999 r. o języku polskim, ukończył studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia lub jednolite studia magisterskie na kierunku filologia polska, lub jest tłumaczem przysięgłym języka polskiego. Można zauważyć, że często w praktyce występuje problem związany z opracowaniem arkusza organizacji szkoły wchodzącej w skład zespołu. Arkusz taki, zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, organ prowadzący zatwierdza do 29 maja danego roku. Jeżeli więc dyrektor nowo powstałego zespołu rozpocznie pracę od nowego roku szkolnego, wówczas musi opierać się o arkusze opracowane przez dyrektorów poszczególnych szkół wchodzących w skład zespołu, które niekoniecznie mogą być opracowane w taki sposób, aby zapewnić efektywną pracę zespołu, ponieważ nie ma możliwości wyegzekwowania współpracy dyrektorów szkół łączonych w zespół, mającej na celu opracowanie spójnych arkuszy. ................................................... ................................................... (adres) Pani/Pan* …………………………………... Dyrektor ................................................... (nazwa szkoły) Wniosek o udzielenie urlopu wychowawczego** Na podstawie art. 67a Ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215) w zw. z. art. 186 Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320) zwracam się z prośbą o udzielenie mi urlopu wychowawczego w wymiarze………………………… w okresie od dnia…………………… do dnia………………………*** w celu sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem ……………………………………………………… urodzonym w dniu ……………………………………………………………………………................................. Jednocześnie informuję, że dotychczas nie korzystałam / korzystałam* z urlopu wychowawczego na wymienione dziecko przez ……………………………………………… (liczba tygodni, miesięcy) w………………………………………………………………………..…...……… częściach. ............................................... (podpis pracownika) Załączniki: 1. Oświadczenie pracownika dotyczące korzystania z części urlopu rodzicielskiego na dane dziecko w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po wykorzystaniu poprzedniej części urlopu rodzicielskiego albo zasiłku za okres odpowiadający okresowi części urlopu rodzicielskiego, ze wskazaniem liczby części urlopu wykorzystanych w taki sposób. 2. Oświadczenie pracownika o braku zamiaru korzystania przez drugiego rodzica albo opiekuna dziecka z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic albo opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem; oświadczenie nie jest wymagane w razie ograniczenia drugiemu rodzicowi albo pozbawienia drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo ograniczenia albo zwolnienia z opieki drugiego opiekuna dziecka*. 3. Kopię prawomocnego orzeczenia sądu o ograniczeniu albo pozbawieniu drugiego rodzica władzy rodzicielskiej albo o ograniczeniu albo zwolnieniu z opieki drugiego opiekuna dziecka albo dokumenty lub oświadczenie pracownika, że zachodzą niedające się usunąć przeszkody do uzyskania informacji od drugiego rodzica lub opiekuna dziecka o braku zamiaru korzystania z urlopu wychowawczego przez okres wskazany we wniosku albo o okresie, w którym drugi rodzic lub opiekun dziecka zamierza korzystać z urlopu wychowawczego w okresie objętym wnioskiem*. * Niepotrzebne skreślić. ** Wniosek składa się co najmniej na 1 miesiąc przed wskazanym terminem rozpoczęcia tego urlopu. *** Termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na dzień poprzedzający rozpoczęcie roku szkolnego; w takim przypadku termin udzielonego urlopu ulega odpowiedniemu skróceniu, a na wniosek nauczyciela – odpowiedniemu przedłużeniu. Nie dotyczy to urlopu wychowawczego trwającego krócej niż miesiąc oraz sytuacji, gdy w związku z rozpoczęciem urlopu wychowawczego nauczyciel nie mógł wykorzystać przypadającego w okresie letnich ferii szkolnych urlopu wypoczynkowego, do którego nabył prawo – termin zakończenia urlopu wychowawczego powinien przypadać na koniec zajęć szkolnych.