STAN PRAWNY NA 13 LISTOPADA 2020 Zatrudnianie cudzoziemców w Polsce w publicznych i niepublicznych placówkach oświatowych Opracowali: Marcin Wika, prawnik; Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1409), • Ustawa z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 35), • Ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1282), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 października 1992 r. w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli niebędących obywatelami polskimi (Dz.U. z 1992 r. Nr 85 poz. 432), • Ustawa z dnia 14 lipca 2006 r. o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 293), • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1426 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 21 kwietnia 2015 r. w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 2273), • Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie wydawania zezwolenia na pracę cudzoziemca oraz wpisu oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi do wpisu oświadczeń (Dz.U. z 2017 r. poz. 2345), • Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o równoważności dokumentów o wykształceniu, stopniach i tytułach naukowych wydawanych w PRL i ZSRR, podpisane w Warszawie dnia 10 maja 1974 r. (Dz.U. z 1975 r. Nr 4 poz. 14 i 15), • Ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1666 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1289), • Traktat o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej (t.j. Dz.U.UE.L.2019.111.1 z 1 maja 2019 r. z 30.3.2010, str. 366–388). Obowiązujące przepisy dotyczące zatrudniania cudzoziemców w Polsce są rozbudowane. Prawo oświatowe nie wprowadza dodatkowych postanowień w tym zakresie, zarówno jeśli chodzi o placówki publiczne, jak i niepubliczne. W szczególności ograniczeń takich nie wprowadzają Ustawa o pracownikach samorządowych, Karta nauczyciela czy Ustawa o systemie oświaty. Pewne odrębności dotyczą zatrudniania nauczycieli niebędących obywatelami polskimi w publicznych placówkach oświatowych. Zgodnie z zapisami Rozporządzenia w sprawie zasad i warunków zatrudniania w szkołach i placówkach publicznych nauczycieli niebędących obywatelami polskimi w szkołach mogą być zatrudniani nauczyciele niebędący obywatelami polskimi wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole, przede wszystkim jednak na stanowiskach nauczycieli języków obcych. Stosunek pracy z nauczycielami, o których mowa w § 2 ust. 1, nawiązuje się na podstawie umowy o pracę na zasadach określonych w Karcie nauczyciela. Do nauczycieli cudzoziemców stosuje się przepisy KN odnoszące się do nauczycieli zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, chyba że postanowienia umów międzynarodowych stanowią inaczej. Ważne! Zatrudnienie w szkole nauczyciela niebędącego obywatelem polskim wymaga zgody organu prowadzącego tę szkołę. Przy zatrudnianiu nauczycieli niebędących obywatelami polskimi organ wyrażający zgodę na ich przystąpienie do pracy może odstąpić od wymogów kwalifikacyjnych określonych w przepisach o kwalifikacjach nauczycieli – w zakresie wykształcenia i przygotowania pedagogicznego – tylko wtedy, gdy taka potrzeba wynika z organizacji nauczania w szkole. Nauczyciele języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, mogą być zatrudnieni bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Przyjmując nauczyciela do pracy, warto pamiętać przede wszystkim o sprawdzeniu jego kompetencji, aby były zgodne z Rozporządzeniem w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. We wszystkich innych sytuacjach, jeżeli dyrektor chce zatrudnić cudzoziemca w placówce oświatowej publicznej lub niepublicznej, powinien zapoznać się z wymogami zatrudniania cudzoziemców, które opisano niżej. Omawiane zagadnienie regulują przepisy art. 87–90a Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 7 tej Ustawy za cudzoziemca uważa się osobę, która nie posiada obywatelstwa polskiego. Natomiast art. 2 ust. 1 pkt 40 mówi, że wykonywaniem pracy przez cudzoziemca jest zatrudnienie, wykonywanie innej pracy zarobkowej lub pełnienie funkcji w zarządach osób prawnych, które uzyskały wpis do rejestru przedsiębiorców na podstawie przepisów o Krajowym Rejestrze Sądowym lub są spółkami kapitałowymi w organizacji albo prowadzenie spraw spółki komandytowej lub komandytowo-akcyjnej przez komplementariusza, lub działanie w charakterze prokurenta. Zasady wykonywania pracy przez cudzoziemców Na mocy art. 87 ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski, jeżeli spełnia co najmniej jeden z warunków wymienionych w tym przepisie, czyli: • posiada status uchodźcy nadany w Polsce, • udzielono mu ochrony uzupełniającej w Polsce, • posiada zezwolenie na pobyt stały w Rzeczypospolitej Polskiej, posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej w Rzeczypospolitej Polskiej, • posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych, • posiada zgodę na pobyt tolerowany w Polsce, • korzysta z ochrony czasowej w Polsce, • posiada ważne zaświadczenie wydane na podstawie art. 35 ust. 1 Ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, • jest obywatelem państwa członkowskiego Unii Europejskiej, • jest obywatelem państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego, nienależącego do Unii Europejskiej, • jest obywatelem państwa niebędącego stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, który może korzystać ze swobody przepływu osób na podstawie umowy zawartej przez to państwo ze Wspólnotą Europejską i jej państwami członkowskimi, • jest członkiem rodziny cudzoziemca, o którym mowa w punkcie wyżej, lub jest zstępnym małżonka tego cudzoziemca, w wieku do 21 lat, lub pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka, albo jest wstępnym tego cudzoziemca lub jego małżonka, pozostającym na utrzymaniu tego cudzoziemca lub jego małżonka, • jest osobą, o której mowa w art. 19 ust. 2–3 Ustawy o wjeździe na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, pobycie oraz wyjeździe z tego terytorium obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej i członków ich rodzin (m.in. dziecko obywatela UE, byłego małżonka obywatela UE), • posiada zezwolenie na pobyt czasowy, • posiada zezwolenie na pracę oraz przebywa na terytorium Polski: o na podstawie wizy, o na podstawie art. 61 ust. 3 lub art. 71a ust. 3 ww. Ustawy, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy w Polsce, o na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 Ustawy o cudzoziemcach, lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub na podstawie zezwolenia na pobyt czasowy, z wyjątkiem zezwolenia udzielonego w związku z okolicznością, o której mowa w art. 181 ust. 1 Ustawy o cudzoziemcach, o na podstawie dokumentu, o którym mowa w art. 61 Ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach, określającego status członka rodziny członka misji dyplomatycznej lub urzędu konsularnego państwa obcego albo innej osoby zrównanej z nimi na podstawie ustaw, umów lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych, pozostającego z tą osobą we wspólnocie domowej, jeżeli pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a państwem obcym zostały zawarte umowa lub porozumienie międzynarodowe w sprawie wykonywania działalności zarobkowej przez członków rodzin członków personelu misji dyplomatycznych lub urzędów konsularnych, o na podstawie wizy wydanej przez inne państwo obszaru Schengen, o na podstawie dokumentu pobytowego wydanego przez inne państwo obszaru Schengen, o w ramach ruchu bezwizowego. Wydawanie zezwolenia na pracę dla cudzoziemców Zgodnie z art. 88 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy zezwolenie na pracę jest wymagane, jeżeli cudzoziemiec: • wykonuje pracę na terytorium Polski na podstawie umowy z podmiotem, którego siedziba, miejsce zamieszkania, oddział, zakład lub inna forma zorganizowanej działalności znajdują się na terytorium Polski, • w związku z pełnieniem funkcji w zarządzie osoby prawnej wpisanej do rejestru przedsiębiorców lub będącej spółką kapitałową w organizacji przebywa na terytorium Polski przez okres przekraczający łącznie 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, • wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Polski na okres przekraczający 30 dni w roku kalendarzowym do oddziału, zakładu podmiotu zagranicznego albo podmiotu powiązanego, w rozumieniu Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, z pracodawcą zagranicznym, • wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego nieposiadającego oddziału, zakładu lub innej formy zorganizowanej działalności na terytorium Polski i jest delegowany na terytorium Polski w celu realizacji usługi o charakterze tymczasowym i okazjonalnym (usługa eksportowa), • wykonuje pracę u pracodawcy zagranicznego i jest delegowany na terytorium Polski na okres przekraczający trzy miesiące w ciągu kolejnych sześciu miesięcy w innym celu niż wskazany w pkt 2–4. Zezwolenie na pracę jest wydawane na wniosek podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi (art. 88a ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy) przez właściwego wojewodę (art. 88b). Warunki wydania zezwolenia na pracę szczegółowo określa art. 88c. Zezwolenie na pracę wydaje się dla określonego cudzoziemca, a § 7 Rozporządzenia w sprawie wydania zezwolenia na pracę cudzoziemca zawiera informację na temat załączników do wniosku o wydanie zezwolenia na pracę. Ważność zezwolenia na pracę Jak wynika z treści art. 88e ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, zezwolenie na pracę jest wydawane na czas określony, nie dłuższy niż trzy lata, i może być przedłużane. Według art. 88f ust. 1b ww. Ustawy podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy może powierzyć mu na okresy łącznie nieprzekraczające 30 dni w roku kalendarzowym wykonywanie pracy o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, jeżeli zostały spełnione pozostałe warunki określone w zezwoleniu na pracę oraz wymagania, o których mowa w art. 88d. W takim przypadku uzyskanie zezwolenia na pracę określającego nowe okoliczności nie jest wymagane. Ponadto, zgodnie z art. 88i przywołanej Ustawy, podmiot powierzający cudzoziemcowi wykonywanie pracy w terminie siedmiu dni pisemnie powiadamia wojewodę, który wydał zezwolenie na pracę, o następujących okolicznościach: • cudzoziemiec rozpoczął pracę o innym charakterze lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, • nastąpiła zmiana siedziby lub miejsca zamieszkania, nazwy lub formy prawnej podmiotu powierzającego cudzoziemcowi wykonywanie pracy lub przejęcie zakładu pracy czy też jego części przez innego pracodawcę, • nastąpiło przejście zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę, • zmieniła się osoba reprezentująca pracodawcę, • cudzoziemiec nie podjął pracy w okresie trzech miesięcy od początkowej daty ważności zezwolenia na pracę, • cudzoziemiec przerwał pracę na okres przekraczający trzy miesiące, • cudzoziemiec zakończył pracę wcześniej niż trzy miesiące przed upływem okresu ważności zezwolenia na pracę. Zwolnienie z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na pracę Przepis zawarty w art. 87 ust. 2 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy mówi, że z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę zwolniony jest cudzoziemiec: • posiadający w Rzeczypospolitej Polskiej zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznościami, o których mowa w art. 144 (kontynuowanie studiów), art. 151 ust. 1 (badania naukowe), art. 158 ust. 2 pkt 1 lub 2 (separacja lub rozwód, gdy przemawiają za tym jego ważny interes lub owdowienie), art. 161 ust. 2 (rozwód, separacja, owdowienie, śmierć jego rodzica lub małoletniego dziecka), art. 176 (cudzoziemiec jest ofiarą handlu ludźmi i podjął współpracę z organem właściwym do prowadzenia postępowania w sprawie o przestępstwo) lub art. 186 ust. 1 pkt 3 lub 4 (zamierza mieszkać z migrującym pracownikiem jako członek rodziny, posiada zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE udzielone przez inne państwo członkowskie Unii, jest członkiem rodziny cudzoziemca) Ustawy o cudzoziemcach, • będący małżonkiem obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1 i ust. 1 pkt 1–6, posiadający zezwolenie na zamieszkanie w Polsce na czas oznaczony, udzielone w związku z zawarciem związku małżeńskiego, • będący zstępnym, o którym mowa w art. 2 ust. 1 pkt 8 lit. b, obywatela polskiego lub cudzoziemca, o którym mowa w pkt 1–2 i ust. 1 pkt 1–6, posiadający zezwolenie na zamieszkanie na czas oznaczony w Polsce, • posiadający zezwolenie na pobyt czasowy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej udzielone na podstawie art. 159 ust. 1 Ustawy o cudzoziemcach, • przebywający na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie art. 108 ust. 1 pkt 2 lub art. 206 ust. 1 pkt 2 Ustawy cudzoziemcach lub na podstawie umieszczonego w dokumencie podróży odcisku stempla, który potwierdza złożenie wniosku o udzielenie zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, jeżeli bezpośrednio przed złożeniem wniosku był zwolniony z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie pkt 1–4, • posiadający ważną Kartę Polaka, • uprawniony do przebywania i wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej lub państwa Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależącego do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, który jest zatrudniony przez pracodawcę mającego siedzibę na terytorium tego państwa oraz czasowo delegowany przez tego pracodawcę w celu świadczenia usług na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, • w stosunku do którego umowy międzynarodowe lub odrębne przepisy dopuszczają wykonywanie pracy bez konieczności posiadania zezwolenia. Kluczowe z punktu widzenia możliwości zatrudniania cudzoziemców w oświacie jest Rozporządzenie w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Wymienia ono kategorie osób, które ze względu na szczególny charakter wykonywanych zadań mogą wykonywać pracę na terytorium Polski bez ubiegania się o uzyskanie zezwolenia na pracę. Zgodnie z § 1 ww. Rozporządzenia powierzenie cudzoziemcowi wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę jest dopuszczalne w przypadku cudzoziemców: • prowadzących szkolenia, biorących udział w stażach zawodowych, pełniących funkcję doradczą, nadzorczą lub wymagającą szczególnych kwalifikacji i umiejętności w programach realizowanych w ramach działań Unii Europejskiej lub innych międzynarodowych programach pomocowych, także w oparciu o pożyczki zaciągnięte przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej, • będących nauczycielami języków obcych, którzy wykonują pracę w przedszkolach, szkołach, placówkach, ośrodkach, zakładach kształcenia nauczycieli lub kolegiach, o których mowa w przepisach o systemie oświaty, lub w Ochotniczych Hufcach Pracy, • będących członkami sił zbrojnych lub personelu cywilnego, którzy wykonują pracę w międzynarodowych strukturach wojskowych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub będących cudzoziemcami delegowanymi do wdrażania programów zbrojeniowych realizowanych na podstawie umów, których Rzeczpospolita Polska jest stroną, • będących stałymi korespondentami zagranicznych środków masowego przekazu, którym została przyznana, na wniosek redaktora naczelnego zagranicznej redakcji lub agencji, akredytacja ministra właściwego ds. zagranicznych, jednak tylko w zakresie zawodowej działalności dziennikarskiej wykonywanej na rzecz tej redakcji lub agencji, • wykonujących indywidualnie lub w zespołach usługi artystyczne trwające do 30 dni w roku kalendarzowym, • wygłaszających, do 30 dni w roku kalendarzowym, okazjonalne wykłady, referaty lub prezentacje o szczególnej wartości naukowej lub artystycznej, • będących sportowcami wykonującymi, do 30 dni w roku kalendarzowym, pracę dla podmiotu mającego siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w związku z zawodami sportowymi, • wykonujących pracę w związku z wydarzeniami sportowymi rangi międzynarodowej, skierowanych przez odpowiednią międzynarodową organizację sportową, • będących duchownymi, członkami zakonów lub innymi osobami, którzy wykonują pracę w związku z pełnioną funkcją religijną, w kościołach i związkach wyznaniowych oraz krajowych organizacjach międzykościelnych, których status uregulowany jest umową międzynarodową, przepisami o stosunku państwa do kościoła lub innego związku wyznaniowego, lub które działają na podstawie wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, ich osobach prawnych lub jednostkach organizacyjnych, a także którzy wykonują pracę w ramach pełnienia funkcji religijnej w innych podmiotach, na podstawie skierowania przez właściwy organ kościoła lub innego związku wyznaniowego albo jego osoby prawnej, • będących studentami studiów stacjonarnych odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej lub uczestnikami stacjonarnych studiów doktoranckich odbywanych w Rzeczypospolitej Polskiej, • będących studentami, którzy wykonują pracę w ramach staży zawodowych, do których odbywania kierują organizacje będące członkami międzynarodowych zrzeszeń studentów, • będących studentami, którzy wykonują pracę w ramach współpracy publicznych służb zatrudnienia i ich zagranicznych partnerów, jeżeli potrzeba powierzenia cudzoziemcowi wykonywania pracy jest potwierdzona przez właściwy organ zatrudnienia, • będących studentami szkół wyższych lub uczniami szkół zawodowych w państwach członkowskich Unii Europejskiej lub państwach Europejskiego Obszaru Gospodarczego nienależących do Unii Europejskiej lub Konfederacji Szwajcarskiej, którzy wykonują pracę w ramach praktyk zawodowych przewidzianych regulaminem studiów lub programem nauczania, pod warunkiem uzyskania skierowania na taką praktykę ze szkoły wyższej lub zawodowej, • uczestniczących w programach wymiany kulturalnej lub edukacyjnej, programach pomocy humanitarnej czy rozwojowej lub programach wakacyjnej pracy studentów, zorganizowanych w porozumieniu z ministrem właściwym ds. pracy, • będących absolwentami polskich szkół ponadgimnazjalnych, stacjonarnych studiów wyższych lub stacjonarnych studiów doktoranckich na polskich uczelniach, w instytutach naukowych Polskiej Akademii Nauk lub instytutach badawczych działających na podstawie przepisów o instytutach badawczych, • wykonujących pracę jako pracownicy naukowi w podmiotach, o których mowa w przepisach o instytutach badawczych, • delegowanych przez pracodawcę zagranicznego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zachowują oni miejsce stałego pobytu za granicą, na okres nieprzekraczający trzech miesięcy w roku kalendarzowym, • wykonujących pracę na rzecz posłów do Parlamentu Europejskiego w związku z pełnioną funkcją, • uprawnionych na zasadach określonych w aktach prawnych wydanych przez organy powołane na mocy Układu ustanawiającego stowarzyszenie między Europejską Wspólnotą Gospodarczą a Turcją, podpisanego w Ankarze dnia 12 września 1963 r., • będących obywatelami Republiki Armenii, Republiki Białorusi, Republiki Gruzji, Republiki Mołdawii, Federacji Rosyjskiej lub Ukrainy, wykonującymi pracę przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, niezależnie od liczby podmiotów powierzających im wykonywanie pracy, jeżeli przed podjęciem przez cudzoziemca pracy powiatowy urząd pracy, właściwy ze względu na miejsce pobytu stałego lub siedzibę podmiotu powierzającego wykonywanie pracy, zarejestrował pisemne oświadczenie tego podmiotu o zamiarze powierzenia wykonywania pracy temu cudzoziemcowi, określające nazwę zawodu, miejsce wykonywania pracy, datę rozpoczęcia i okres wykonywania pracy, rodzaj umowy stanowiącej podstawę wykonywania pracy oraz wysokość wynagrodzenia brutto za pracę, informujące o braku możliwości zaspokojenia potrzeb kadrowych w oparciu o lokalny rynek pracy oraz o zapoznaniu się z przepisami związanymi z pobytem i pracą cudzoziemców, a praca ta wykonywana jest na podstawie pisemnej umowy na warunkach określonych w oświadczeniu. Wizy Uprawnienie do wykonywania pracy przez cudzoziemca w Polsce wymaga także uzyskania, obok zezwolenia na pracę, odpowiedniej wizy, chyba że cudzoziemiec przebywa legalnie w Polsce w ruchu bezwizowym. Kwestia ta została szczegółowo uregulowana w rozdziale pierwszym Ustawy o cudzoziemcach. Obowiązki pracodawcy wobec cudzoziemców Art. 88h ust. 1 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy określa liczne obowiązki podmiotu powierzającego wykonywanie pracy cudzoziemcowi, od którego jest wymagane posiadanie zezwolenia na pracę. W szczególności należą do nich obowiązki: • zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej na warunkach określonych we wniosku o wydanie zezwolenia na pracę, • dostosowywania, w przypadku, o którym mowa w art. 88c ust. 6, wysokości wynagrodzenia cudzoziemca do aktualnej wysokości miesięcznego wynagrodzenia, o którym mowa w art. 90 ust. 7 (przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej według województw w pierwszym i trzecim kwartale danego roku, z wyłączeniem Poczty Polskiej i Telekomunikacji Polskiej), co najmniej raz w roku, • zawarcia z cudzoziemcem umowy w formie pisemnej oraz przedstawienia cudzoziemcowi przed podpisaniem umowy jej tłumaczenia na język zrozumiały dla obcokrajowca, • przekazania cudzoziemcowi jednego egzemplarza zezwolenia na pracę, którego to zezwolenie dotyczy, • informowania cudzoziemca o działaniach podejmowanych w związku z postępowaniem o udzielenie lub przedłużenie zezwolenia na pracę, decyzjach o wydaniu, odmowie lub uchyleniu zezwolenia, • zachowania należytej staranności w postępowaniach o zezwolenie i przedłużenie zezwolenia na pracę cudzoziemca, • udostępnienia podmiotom, o których mowa w art. 88f ust. 3, na ich wniosek, dokumentów potwierdzających wypełnienie obowiązków określonych w pkt 1–6, sporządzonych w języku polskim lub przetłumaczonych na język polski. Konsekwencje naruszenia przepisów o zatrudnianiu cudzoziemców Art. 2 ust. 1 pkt 14 Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy definiuje pojęcie nielegalnego wykonywania pracy przez cudzoziemca jako wykonywanie pracy przez cudzoziemca, który: • nie jest uprawniony do wykonywania pracy w rozumieniu art. 87 ust. 1, • nie posiada zezwolenia na pracę, nie będąc zwolnionym z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę na podstawie przepisów szczególnych, • którego podstawa pobytu nie uprawnia do wykonywania pracy lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pracę, z zastrzeżeniem art. 88f ust. 1a–1c, lub który wykonuje pracę na innych warunkach lub na innym stanowisku niż określone w zezwoleniu na pobyt czasowy. Należy pamiętać, że Ustawa wprowadza także odpowiedzialność za wykroczenia przeciwko jej przepisom. Zgodnie z art. 120 ust. 1 każdy, kto powierza cudzoziemcowi nielegalne wykonywanie pracy, podlega karze grzywny od 1000 zł do 30 000 zł. Zatrudnianie na stanowisku nauczyciela obywateli Białorusi i Ukrainy Podstawę prawną do uznawania świadectw, dyplomów, stopni i tytułów naukowych uzyskanych na terenie Białorusi do 29 września 2005 r. stanowi Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o równoważności dokumentów o wykształceniu, stopniach i tytułach naukowych wydawanych w PRL i ZSRR, podpisane w Warszawie dnia 10 maja 1974 r., a także – do 6 sierpnia 2004 r. – tzw. Konwencja Praska z 1972 r. Wszystkie dokumenty, które zostały wydane w okresie obowiązywania konwencji i/lub porozumienia i spełniają określone w nich warunki, są nadal uznawane za równoważne z ich polskimi odpowiednikami. Natomiast podstawę prawną do uznawania świadectw, dyplomów, stopni i tytułów naukowych uzyskanych na terenie Ukrainy do 20 czerwca 2006 r. na mocy Protokołu między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Ukrainy o tymczasowym uregulowaniu zagadnienia wzajemnego uznawania równoważności dokumentów ukończenia szkół średnich, szkół średnich zawodowych oraz szkół wyższych, a także dokumentów o nadawaniu stopni i tytułów naukowych, sporządzonego w Warszawie dnia 18 maja 1992 r. (niepublikowany) stanowi tzw. Konwencja Praska z 1972 r. Dodatkowo podstawę prawną w stosunku do dokumentów wydanych do 30 września 2005 r. stanowi Porozumienie między Rządem Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej i Rządem Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich o równoważności dokumentów o wykształceniu, stopniach i tytułach naukowych wydawanych w PRL i ZSRR, podpisane w Warszawie dnia 10 maja 1974 r. Wszystkie dokumenty, które zostały wydane w okresie obowiązywania ww. aktów prawnych i spełniają określone w nich warunki, są nadal uznawane za równoważne z ich polskimi odpowiednikami. W związku z powyższym sposób uznania dyplomu wydanego na Białorusi lub Ukrainie zależy od daty jego wydania. Informację na temat możliwości uznania ww. dyplomów można uzyskać w Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej w Warszawie. Trzeba pamiętać, że kwalifikacje nauczycieli określone są w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, a ocena kwalifikacji nauczyciela należy do dyrektora szkoły, który stosownie do art. 68 ust. 5 Prawa oświatowego jest kierownikiem zakładu pracy dla zatrudnionych w szkole lub placówce nauczycieli i pracowników niebędących nauczycielami. Do jego kompetencji należy zatem podejmowanie określonych przepisami prawa decyzji w zakresie spraw pracowniczych. Podsumowanie Cudzoziemiec pragnący podjąć w Polsce pracę lub inne zajęcie zarobkowe musi najpierw znaleźć w Polsce pracodawcę, który wystąpi do wojewody właściwego ze względu na siedzibę firmy bądź instytucji z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę. Z chwilą uzyskania przez Polskę członkostwa w Unii Europejskiej, na mocy art. 45 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (dawniej art. 39 Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską), z obowiązku uzyskiwania zezwolenia na podjęcie pracy są zwolnieni obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej. Pozostałych cudzoziemców będą obowiązywały ogólne reguły podejmowania pracy. Pracodawca, aby mógł zatrudnić cudzoziemca, musi zwrócić się do właściwego wojewody z wnioskiem o wydanie zezwolenia na pracę cudzoziemca. Dopiero po jego otrzymaniu potencjalny pracodawca będzie mógł zatrudnić cudzoziemca. Istnieje spora grupa cudzoziemców, którzy mogą legalnie wykonywać na terenie Polski pracę bez konieczności posiadania urzędowego zezwolenia. Grupa ta została wskazana w § 1 Rozporządzenia w sprawie przypadków, w których powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest dopuszczalne bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.