STAN PRAWNY NA 6 LISTOPADA 2020 Nadzór kuratora nad zajęciami zdalnymi Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1551), • Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Regulacje dotyczące zasad zawieszania zajęć w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty oraz wprowadzania nauki i pracy z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość obejmują również przepisy określające zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego w czasie nauki zdalnej. Prawo oświatowe przewiduje, że nadzór pedagogiczny jest sprawowany przez: • kuratora oświaty, który na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 1 Prawa oświatowego w imieniu wojewody wykonuje zadania i kompetencje w zakresie oświaty, a w szczególności sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi placówkami, które znajdują się na obszarze danego województwa, • dyrektora jednostki, który na podstawie art. 60 ust. 7 Prawa oświatowego sprawuje nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w placówkach. Zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego Zasady sprawowanego przez kuratora oświaty nadzoru zostały ustalone w rozdziale 4 Prawa oświatowego (Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi). Co jednak istotne, stosownie do art. 180 tej Ustawy, zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego są stosowane również do szkół, przedszkoli i placówek niepublicznych. W efekcie do wszystkich jednostek organizacyjnych systemu oświaty stosuje się odpowiednio art. 55 Prawa oświatowego, a także akty wykonawcze: • Rozporządzenie w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, • Rozporządzenie w sprawie nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z art. 55 ust. 2 Prawa oświatowego nadzorowi podlega w szczególności: • posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przydzielonych im zajęć, • realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania, • przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki, • przestrzeganie statutu placówki, • przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach, • zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Wprowadzenia nauczania zdalnego powoduje jednak powstanie po stronie kuratora obowiązku kontroli zasad prowadzenia tej nauki w jednostce. Nadzór nad zajęciami zdalnymi Prawo dyrektora jednostki systemu oświaty do zawieszenia zajęć i wprowadzenia nauki zdalnej lub hybrydowej wynika z Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Od 14 sierpnia 2020 r. do tego Rozporządzenia zostały dodane przepisy § 18 ust. 2a-2c, które dotyczą właśnie postępowania w czasie epidemii. Zgodnie z ust. 2a Rozporządzenia dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie uczniów. Zawieszenie może dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć (§ 18 ust. 2c Rozporządzenia). Zawieszenie zajęć przez dyrektora w nowym roku szkolnym 2020/2021 spowoduje automatycznie uruchomienie nauczania zdalnego, a w konsekwencji stosowania rozwiązań zawartych w Rozporządzeniu w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zgodnie z § 1 ust. 1 tego aktu w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty dyrektor odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki. W szczególności należy tu zwrócić jednak uwagę na § 6 ust. 1 tego Rozporządzenia, zgodnie z którym nadzór pedagogiczny nad kształceniem z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość sprawują właściwe organy nadzoru pedagogicznego. Nadzorowi podlega w szczególności: • sposób organizacji kształcenia, • stopień obciążenia uczniów realizacją zleconych zadań. Kontrole wizytatorów Zawieszenie zajęć wymaga zawiadomienia o tym fakcie kuratora, zgodnie z § 18 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. W przypadku jednostek niepublicznych niezbędne jest dodatkowo powiadomienie organu rejestrowego, czyli jednostki samorządu terytorialnego. Kurator otrzymuje zatem informację o tym, że w danej jednostce została wprowadzona nauka i praca zdalna, co niejako natychmiast obliguje go do przeprowadzenia kontroli zasad prowadzenia zajęć. Należy zatem pamiętać o podstawowych obowiązkach, jakie pojawiają się po stronie dyrektora w czasie nauki zdalnej. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektor m.in.: • przekazuje uczniom, rodzicom i nauczycielom informację o sposobie i trybie realizacji zadań tej jednostki w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania, • ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób monitorowania postępów uczniów oraz sposób weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach, • ustala sposób dokumentowania realizacji zadań jednostki systemu oświaty, • wskazuje, we współpracy z nauczycielami, źródła i materiały niezbędne do realizacji zajęć, w tym materiały w postaci elektronicznej, z których uczniowie lub rodzice mogą korzystać, • zapewnia każdemu uczniowi lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informację o formie i terminach tych konsultacji. Obowiązki te (jak i pozostałe wymienione w Rozporządzeniu) muszą zostać wykonane, bo tylko wówczas można uzyskać pozytywny wynik kontroli sprawowanej przez kuratora. Nadzorowi będzie podlegał również dobór źródeł, z których pochodzą materiały edukacyjne wykorzystywane w czasie zajęć zdalnych. Niektóre z dopuszczalnych źródeł zostały przytoczone w § 2 wspomnianego Rozporządzenia i zgodnie z tym przepisem zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość mogą być realizowane m.in. z wykorzystaniem: • materiałów i funkcjonalności Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej udostępnionej przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania pod adresem www.epodreczniki.pl, • materiałów dostępnych na stronach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, • materiałów prezentowanych w programach publicznej telewizji i radiofonii, • z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej zapewniających wymianę informacji między nauczycielem, uczniem lub rodzicem, • przez informowanie rodziców o dostępnych materiałach i możliwych formach ich realizacji przez ucznia w domu – w przypadku dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, edukacją wczesnoszkolną, wczesnym wspomaganiem rozwoju, zajęciami rewalidacyjno- -wychowawczymi oraz uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym lub z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Możliwe jest również wykorzystanie innych źródeł, wskazanych przez nauczyciela. Niemniej placówka musi dysponować procedurą wskazującą źródła korzystania z materiałów edukacyjnych, bowiem w przypadku, gdyby uczniowie lub rodzice nie zostali o miejscu pobierania materiałów poinformowani, możliwe jest postawienie dyrektorowi zarzutu niewykonywania obowiązków ustawowych. Dyrektor musi również zadbać o właściwe obciążenie zajęciami zdalnymi w ciągu dnia, bowiem jest to kolejny element zdalnej pracy i nauki, który będzie kontrolowany. Rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 wskazuje w § 1 ust. 3, iż zadaniem dyrektora jest ustalić, we współpracy z nauczycielami, tygodniowy zakres treści nauczania do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz na zajęciach realizowanych w formach pozaszkolnych, uwzględniając w szczególności: • równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia, • zróżnicowanie zajęć w każdym dniu, • możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia, • łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia, • ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć. Wizytatorzy będą zatem badać, czy dyrektor jednostki, w której nauczanie stacjonarne zostało zawieszone i wprowadzona została nauka zdalna, prawidłowo zrealizował wymogi dotyczące odpowiedniego obciążenia uczniów pracą w poszczególnych tygodniach. Termin tygodniowy jest dla dyrektora bardzo istotny. Plan zajęć zdalnych powinien być zatem ustalany na tydzień i ewentualnie modyfikowany, jeżeli zajdzie taka potrzeba. W szczególności plan musi przewidywać łączenie nauczania z wykorzystaniem monitorów oraz bez ich użycia (naprzemiennie).