STAN PRAWNY NA 6 LISTOPADA 2020 Dochody gromadzone na wydzielonym rachunku Opracowała: Wioletta Kędziora, inspektor ds. ekonomiczno-finansowych Wydziału Edukacji, Kultury i Sportu w Urzędzie Miasta Kołobrzeg. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1440 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (Dz.U. z 2014 r. poz. 1053 ze zm.). Jednostki budżetowe pokrywają wydatki w ramach środków otrzymanych z budżetu jednostki samorządu terytorialnego i jednocześnie zobowiązane są do odprowadzenia pozyskanych dochodów do budżetu w całości. Wyjątek od tej zasady stanowią środki gromadzone na wydzielonych rachunkach (dotychczasowe rachunki dochodów własnych), mogą one jednak funkcjonować wyłącznie w ściśle określonym przedmiotowo i podmiotowo zakresie. Znowelizowana 27 sierpnia 2009 r. Ustawa o finansach publicznych spowodowała, że zlikwidowano dotychczas prowadzone rachunki dochodów własnych państwowych i samorządowych jednostek budżetowych (oraz innych form gospodarki pozabudżetowej tych jednostek). Ta forma gospodarki finansowej jednostki budżetowej jest mniej rygorystyczna pod względem ograniczeń, które obowiązują w ramach podstawowej działalności placówki. Środki pozyskiwane z działalności ubocznej mogą być wykorzystywane na pokrycie bieżących wydatków. Podstawa funkcjonowania wydzielonego rachunku Podstawą funkcjonowania wydzielonego rachunku dochodów oświatowych jednostek budżetowych jest uchwała organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego (art. 223 ust. 1 ww. Ustawy). Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego w uchwale określa: • jednostki budżetowe, które gromadzą dochody, • źródła, z których mogą być gromadzone dochody na rachunku, • przeznaczenie dochodów, • sposób i tryb sporządzania planu finansowego dochodów i wydatków nimi finansowanych, dokonywania zmian w tym planie oraz ich zatwierdzania. Plan finansowy dochodów gromadzonych na wydzielonym rachunku dochodów oświatowych jednostek budżetowych oraz wydatków nimi finansowanych stanowi załącznik do uchwały budżetowej (art. 214 pkt 2 ww. Ustawy). Podmioty uprawnione do gromadzenia dochodów na wydzielonym rachunku Ustawa o finansach publicznych w art. 223 wskazała także podmioty, które takie rachunki dochodów mogą posiadać. Są nimi samorządowe jednostki budżetowe prowadzące działalność określoną w art. 2 Ustawy o systemie oświaty, m.in. szkoły i placówki oświatowo-wychowawcze. Wskazanie, które z samorządowych jednostek budżetowych prowadzących działalność gromadzą dochody na wydzielonym rachunku, pozostawiono organom stanowiącym jednostek samorządu terytorialnego (art. 223 ust. 2 pkt 1 Ustawy o finansach publicznych). W ramach tego uprawnienia organy stanowiące często odstępują od zakładania tych rachunków, ponieważ pozyskiwane przez placówki oświatowe dochody zasilają ich budżety. Część z nich jednakże aprobuje je i podejmuje uchwały o ustanowieniu wydzielonych rachunków. Źródła dochodów gromadzonych na wydzielonym rachunku Wskazane samorządowe jednostki budżetowe, zgodnie z art. 223 ust. 1 ww. Ustawy, gromadzą na wydzielonym rachunku dochody określone w uchwale przez organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, pochodzące w szczególności: • ze spadków, z zapisów i darowizn w postaci pieniężnej na rzecz jednostki budżetowej, • z odszkodowań i wpłat za utracone lub uszkodzone mienie będące w zarządzie albo użytkowaniu jednostki budżetowej. Te dwa źródła wymienione są w Ustawie o finansach publicznych. Natomiast w uchwałach organów stanowiących najczęściej podawanymi dochodami, które mogą stanowić źródło dochodów gromadzonych na wydzielonym rachunku, są wpływy z tytułu: • najmu i dzierżawy sal, pomieszczeń, obiektów sportowych i sprzętu szkolnego, • organizowanych kiermaszów, festynów, imprez kulturalnych i artystycznych, aukcji, balów i akcji charytatywnych, • świadczonych krótkoterminowych usług noclegowych, • otrzymanych prowizji ubezpieczeniowych i innych, • opłat za udostępnianie dokumentacji przetargowej, • opłat za wydane duplikaty świadectw i legitymacji, • odpłatności za wyżywienie dzieci uczęszczających do przedszkoli i oddziałów przedszkolnych przy szkołach podstawowych, • sprzedaży surowców wtórnych, w tym złomu z likwidacji zbędnego mienia, będącego w użytkowaniu szkół, • naliczonych odsetek bankowych od środków zgromadzonych na rachunku dochodów. Katalog źródeł tych wpływów (ujęty w paragrafach dochodowych w ramach klasyfikacji budżetowej) nie jest ograniczony i zależy od woli organu stanowiącego. Wydatki finansowane w ramach dochodów gromadzonych na wydzielonym rachunku Wydatki z tego rachunku mogą być dokonywane tylko do wysokości kwoty zgromadzonych dochodów oraz w ramach planu finansowego (art. 223 ust. 3 ww. Ustawy). Ponadto środki finansowe pozostające na rachunku na dzień 31 grudnia roku budżetowego podlegają odprowadzeniu na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w terminie do 5 stycznia następnego roku (art. 223 ust. 5 ww. Ustawy). Zapamiętaj! Dochodów gromadzonych na rachunku wydzielonym jednostki wraz z odsetkami nie można przeznaczać na finansowanie wynagrodzeń (art. 223 ust. 2 pkt 3 ww. Ustawy). Ograniczenie to dotyczy wyłącznie wynagrodzeń osobowych, tj. wynagrodzeń wynikających z umów o pracę, a w szczególności: • wynagrodzeń zasadniczych, • dodatków za staż pracy, • premii, • nagród jubileuszowych, • odpraw. Dochody gromadzone na rachunku wydzielonym mogą być przeznaczane na: • pokrycie bieżących kosztów utrzymania placówki oświatowej, • realizację umów-zleceń i umów o dzieło, • zakup materiałów i wyposażenia placówki, • zakupy inwestycyjne, • zakup pomocy naukowych, dydaktycznych i książek, • naprawy i remonty, konserwacje obiektów, pomieszczeń i sprzętu, • wydatki związane z poszerzeniem oferty edukacyjnej placówki, • zakup nagród dla uczniów, • pokrycie kosztów związanych z wymianą międzynarodową dzieci i młodzieży, • pokrycie kosztów organizacji uroczystości szkolnych, • cele wskazane przez darczyńcę lub spadkodawcę, • zobowiązania wobec budżetu państwa (np. podatek VAT), • opłaty za prowadzenie rachunku bankowego. Także w tym wypadku katalog wydatków jest nieograniczony (z wyjątkiem wydatków na wynagrodzenia) i uzależniony od woli organu stanowiącego (art. 223 ust. 2 pkt 3 ww. Ustawy). Należy zwrócić szczególną uwagę na katalog źródeł dochodów oraz ich przeznaczenie. Ma to uchronić dyrektora placówki przed działaniem niezgodnym z zakresem posiadanego upoważnienia lub jego przekroczeniem. Środki finansowe gromadzone na wydzielonym rachunku powinny być wykorzystane do końca danego roku budżetowego. Środki pozostające na tym rachunku na dzień 31 grudnia muszą być odprowadzone na rachunek budżetu jednostki samorządu terytorialnego w nieprzekraczalnym terminie do 5 stycznia następnego roku (art. 223 ust. 5 ww. Ustawy). Nieprzekazanie tych środków lub niedokonanie tego w terminie stanowi naruszenie dyscypliny finansów publicznych, określone w art. 6 Ustawy o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Sporządzenie planu finansowego Na kierowniku oświatowej jednostki budżetowej ciąży szczególny obowiązek. Musi on opracować plan finansowy dochodów zgromadzonych na wydzielonym rachunku oraz plan wydatków nimi sfinansowanych. Plan należy sporządzić w szczegółowości: • dział, • rozdział, • paragraf klasyfikacji budżetowej. Nie ma obligatoryjnego wzoru planu finansowego. Przykładowy wzór stanowi załącznik do artykułu. Sprawozdawczość Samorządowe jednostki budżetowe, w których funkcjonuje wydzielony rachunek dochodów, mają obowiązek sporządzenia sprawozdania Rb-34S. Sposób jego wykonania określa załącznik nr 44 do Rozporządzenia w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Sprawozdanie to sporządza się według wzoru stanowiącego załącznik do ww. Rozporządzenia. Sprawozdanie jednostkowe sporządza się oddzielnie dla poszczególnych tytułów pozyskiwania dochodów, w szczegółowości: • dział, • rozdział, • paragraf, podając tę klasyfikację, w której realizowane są dochody i wydatki (klasyfikację budżetową określa Rozporządzenie w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych). Sumowaniu podlegają kwoty wyszczególnione w rozdziałach. W dziale A „Dochody”, w kolumnach „Plan” i „Wykonanie”, wykazuje się: • w szczegółowości: dział, rozdział, paragraf – odpowiednio planowane i zrealizowane wpływy środków pieniężnych na wydzielony rachunek dochodów (konto 132 „Rachunek dochodów samorządowych jednostek budżetowych”), np.: § 0690 „Wpływy z różnych opłat”, § 0920 „Pozostałe odsetki”, • w wydzielonym wierszu K 150 – stan środków pieniężnych na wydzielonym rachunku na początku okresu sprawozdawczego – z bilansu otwarcia konta 132 „Rachunek dochodów samorządowych jednostek budżetowych”. W dziale B „Wydatki”, w kolumnach „Plan” i „Wykonanie”, wykazuje się: • w szczegółowości: dział, rozdział, paragraf – odpowiednio planowane i poniesione wydatki, np.: § 4210 „Zakup materiałów i wyposażenia”, § 4220 „Zakup środków żywności”, § 4260 „Zakup energii”, § 4270 „Zakup usług remontowych”, § 4300 „Zakup usług pozostałych”, • w wydzielonym wierszu P 150 – stan środków pieniężnych na wydzielonym rachunku na koniec okresu sprawozdawczego (stan konta 132 „Rachunek dochodów samorządowych jednostek budżetowych”). W dziale C wykazuje się według stanu na początek i koniec okresu sprawozdawczego: • w wierszu W 020 – należności netto, tj. należności po pomniejszeniu o odpis aktualizujący oraz odsetki od należności niezapłaconych w terminie (konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami – należności” pomniejszone o stronę Ma konta 290 „Odpisy aktualizujące należności”), • w wierszu W 021 – kwotę odpisu aktualizującego należności (konto 290 „Odpisy aktualizujące należności”), • w wierszu W 022 – kwotę odsetek od należności niezapłaconych w terminie (strona Ma konta 760 „Pozostałe przychody operacyjne”), • w wierszu W 040 – zobowiązania (konto 201 „Rozrachunki z odbiorcami i dostawcami” – zobowiązania).