STAN PRAWNY NA 30 PAŹDZIERNIKA 2020 Zasiłek losowy na cele edukacyjne Opracowała i zaktualizowałą: Joanna Swadźba, prawnik Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1507 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dzieciom i uczniom w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne, pomocy uczniom w formie wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych oraz pomocy dzieciom i uczniom w formie zajęć opiekuńczych i zajęć terapeutyczno- -edukacyjnych w latach 2019–2021 (Dz.U. z 2019 r. poz. 1075). Od wielu lat na podstawie przepisów Ustawy o systemie oświaty są tworzone przez rząd programy pomocowe dla uczniów. Także na lata 2019–2021 r. Rada Ministrów ustanowiła program będący podstawą do wypłaty uczniom zasiłku losowego na cele edukacyjne. Programy rządowe przewidujące wsparcie dla rodzin, które dotknęła niszczycielska moc żywiołów były już przyjmowane i obowiązywały w poprzednich latach. Obecnie obowiązujący program pomocowy przewidujący przyznawanie zasiłków losowych jest o tyle wyjątkowy, że przyjęty został w formule trzyletniej, a nie jak dotychczas w formule rocznej, a poza tym oprócz wsparcia finansowego uczniowie będą mogli, na podstawie przepisów obecnie obowiązującego programu rządowego otrzymać także pomoc psychologiczną w formie wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych oraz zajęć opiekuńczych i terapeutyczno- -edukacyjnych. Zmiana programu z rocznego na trzyletni, jak wynika z uzasadnienia do projektu rozporządzenia, zagwarantuje możliwość szybkiej wypłaty zasiłku celowego od stycznia każdego roku natychmiast po wystąpieniu szkody oraz umożliwi również dzieciom i młodzieży udział w zajęciach lub wyjazdach, co zminimalizuje negatywne skutki i przeżycia związane z wystąpieniem żywiołu. Zasiłek losowy jest to świadczenie przeznaczone na pokrycie wydatków edukacyjnych. Przy czym Rozporządzenie nie precyzuje na co można wydatkować przyznany zasiłek losowy. Przepis rozporządzenia stanowi, że zasiłek losowy przyznawany jest na cele edukacyjne. Programy pomocowe są ustanawiane przez Radę Ministrów na podstawie art. 90u ust.1 pkt 1 Ustawy o systemie oświaty, stosownie do którego Rada może przyjąć rządowy program lub programy wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży. Podejmuje w tej sprawie stosowną uchwałę, a następnie rozporządzenie. Celem programów jest udzielenie dotacji z budżetu państwa przeznaczonej na dofinansowanie zakupu pomocy edukacyjnych uczniom pochodzącym z rodzin, które ucierpiały w wyniku niekorzystnych warunków atmosferycznych. W przepisach nie ma zapisu, że ta pomoc ma być związana z rozpoczęciem roku szkolnego. W ramach upoważnienia ustawowego Rada Ministrów ma swobodę w ustalaniu rodzaju programów wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży oraz w określaniu zakresu i zasad przyznawania pomocy. Nie jest też związana żadnym terminem, zatem rząd może przyjąć w jednym roku kilka różnych programów, a w innym roku nie przyjąć żadnego. Programy rządowe ustanawiane na podstawie art. 90u ust.1 pkt 1 Ustawy o systemie oświaty. są realizowane wyłącznie na podstawie rozeznanych potrzeb oraz możliwości finansowych państwa i są wyrazem prowadzonej szeroko rozumianej polityki oświatowej państwa. Zasiłek losowy na cele edukacyjne w roku szkolnym 2020/2021 oraz 2021/2022 Pomoc w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne w roku szkolnym 2020/2021 oraz 2021/2022 jest przyznawana na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 6 czerwca 2019 r. w sprawie szczegółowych warunków udzielania pomocy dzieciom i uczniom w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne, pomocy uczniom w formie wyjazdów terapeutyczno- -edukacyjnych oraz pomocy dzieciom i uczniom w formie zajęć opiekuńczych i zajęć terapeutyczno-edukacyjnych w latach 2019–2021. Akt prawny wszedł w życie 12 czerwca 2019 r. i będzie obowiązywać do 31 grudnia 2021 r. Pomoc, na podstawie ww. Rozporządzenia przyznawana jest od roku szkolnego 2018/2019 i kontynuowana będzie w roku szkolnym 2020/2021 i 2021/2022. Beneficjenci pomocy rządowej Obecnie beneficjentami zasiłku losowego na cele edukacyjne są dzieci realizujące w roku szkolnym 2020/2021 i 2021/2022 obowiązkowe roczne przygotowanie przedszkolne oraz uczniowie uczęszczający w roku szkolnym 2020/2021 i 2021/2022 do szkół wszystkich typów, kształcący się w tych szkołach w formie dziennej. Warunkiem przyznania pomocy finansowej na podstawie rządowego programu jest uprzednie przyznanie rodzinie ucznia zasiłku celowego na podstawie art. 40 Ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej w wysokości do 6000 zł w związku ze stratami poniesionymi w 2013 r. w wyniku nawałnic lub innych zdarzeń atmosferycznych, w szczególności huraganu, deszczu nawalnego, gradobicia lub powodzi. Uprawnienie do zasiłku losowego na cele edukacyjne posiadają więc ci uczniowie, których rodziny poniosły straty w związku ze zdarzeniami wymienionymi w tym Rozporządzeniu i otrzymały zasiłek celowy w związku z tymi stratami. Istotne jest, by straty poniesione zostały w latach obowiązywania ww. programu, tj. w 2019 r., 2020 r. lub 2021 r. i spowodowane były działaniem żywiołów natury, a także by w związku z tymi stratami wypłacony został zasiłek celowy. Pomoc rządowa w formie zasiłku losowego na cele edukacyjne jest jednorazowym świadczeniem pieniężnym, którego wysokość dla jednego ucznia wynosi: • 500 zł – w przypadku przyznania rodzinie ucznia zasiłku celowego w wysokości do 3000 zł, • 1000 zł – w przypadku przyznania rodzinie ucznia zasiłku celowego w wysokości powyżej 3000 zł. Zasiłek losowy będzie przyznawany i wypłacany do 31 grudnia 2020 r. i w kolejnym roku do 31 grudnia 2021. W 2019 r. zasiłek losowy również został wypłacony do 31 grudnia. Środki przeznaczone na wypłacanie zasiłku pochodzą z dotacji z budżetu państwa. Na podstawie zgłoszonego zapotrzebowania wojewodowie przyznają i przekazują dotacje gminom, na terenie których mieszkają rodziny dzieci i uczniów uprawnionych do otrzymania zasiłku losowego na cele edukacyjne. Procedura przyznawania zasiłku losowego na cele edukacyjne Zgodnie z postanowieniami Rozporządzenia wójt, burmistrz lub prezydent miasta, jest zobowiązany do sporządzenia listy dzieci i uczniów uprawnionych do otrzymania zasiłku losowego na cele edukacyjne. Ośrodek pomocy społecznej pośredniczy w jej przygotowaniu, a następnie przekazuje ją wójtowi. Na podstawie przygotowanego spisu wójt wypłaca zasiłek losowy rodzicom ucznia (prawnym opiekunom, rodzicom zastępczym, prowadzącym rodzinny dom dziecka) albo pełnoletniemu uczniowi. Pomoc przyznawana jest z urzędu na podstawie listy uprawnionych do otrzymania zasiłku losowego, nie wymaga się składania wniosku, jednakże wymaga uzyskania zgody uprawnionych do przyznania ww. pomocy. Należy zauważyć, że Rozporządzenie nie przewiduje w procedurze przyznawania uczniom zasiłku losowego na cele edukacyjne udziału dyrektora szkoły ani nauczycieli. Jednak dyrektor może informować rodziców uczniów o przyjętym przez rząd programie i zasadach przyznawania zasiłku. Z pewnością dla wielu poszkodowanych rodzin i uczniów to nieoceniona pomoc, dlatego warto wiedzieć, że program ten obowiązuje nadal, aż do końca 2021 r. Możliwe jest dalsze zgłaszanie uczniów z poszkodowanych rodzin do organu wykonawczego jednostki samorządu gminnego, zgodnie z procedurą przewidzianą w obowiązującym Rozporządzeniu. W ostatnich latach występowanie w Polsce silnych, niszczycielskich huraganów powodujących straty materialne w rodzinach, których dzieci uczęszczają do szkół wcale nie jest rzadkością. Przyznanie zasiłków celowych z pomocy społecznej spowoduje, że rodziny te będą uprawnione do otrzymania stosownej pomocy na podstawie obowiązującego programu pomocowego na cele edukacyjne. Na koniec warto podkreślić, że uczniom z poszkodowanych rodzin wskutek działania żywiołu przysługuje oprócz zasiłku losowego również pomoc psychologiczna w formie wyjazdów terapeutyczno-edukacyjnych oraz zajęć opiekuńczych i terapeutyczno-edukacyjnych. Warto podkreślić, że program przewiduje, że pomoc w formie zasiłku losowego i w formie wyjazdu może być udzielana łącznie. Także pomoc w formie zasiłku losowego i w formie zajęć może być udzielana łącznie. Pomoc w formie zasiłku losowego, w formie wyjazdu u w formie zajęć jest udzielana jednorazowo.