Gra z jesienią w (nie)pogodę – potyczki słowne Tygodniowy plan pracy dydaktyczno-wychowawczej Opracowanie merytoryczne i graficzne: Anna Uhlik, pedagog, specjalność edukacja elementarna i terapia peda-gogiczna, magister zarządzania – rozwój potencjału społecznego, nauczyciel w szkole podstawowej, nauczyciel przedszkolny, terapeuta pedagogiczny; Wojciech Uhlik, przedsiębiorca, z zamiłowania grafik i ilustrator, zwo-lennik pedagogiki zabawy Cele główne: • wyrażanie siebie za pomocą języka mówionego, • analiza i synteza głoskowo-sylabowa wyrazów, • rozwijanie słuchu fonematycznego, • wzbogacanie słownictwa, • wykonywanie eksperymentów językowych, • rozwiązywanie zagadek, • uczestniczenie w grach dydaktycznych. Cele operacyjne: Dziecko: • wskazuje skojarzenia słowne, • dzieli wyrazy na sylaby, • głoskuje, • podaje głoskę występującą na początku, na końcu lub w środku wyrazu, • przelicza elementy, • porównuje ilości, korzystając z określeń: „mniej”, „więcej”, „tyle samo”, • ocenia i selekcjonuje odzież, wskazując ubrania nadające się do założenia jesienią, • tworzy ciągi słowne, • buduje wyrazy na podstawie pierwszej sylaby, • rozróżnia warzywa i owoce, • rozwiązuje szarady i zagadki. Środki dydaktyczne: • notesy z samoprzylepnymi karteczkami, pięć pudełek (żółte, pomarańczowe czerwone, brązowe, szare), nożyczki, korki, pinezki, sztywny karton, walizka, ubrania, jesienne warzywa i owoce, kostki do gry, pionki. Cały jesienny scenariusz poświęcimy językowi mówionemu. Uwagę dzieci skierujemy na po-znawanie i analizowanie słów, do czego zachętę stanowić będą różne, związane z jesienią słowa i anegdoty. Buzie naszych wychowanków, pomimo listopadowej aury, wcale nie szy-kują się do zimowego snu. Wezmą udział w gimnastyce języka. Czas na trening! Choć obecnie przedszkolaki nie pobiegają za piłką, choć nie uda im się rozegrać na dworze żadnych wy-ścigów, wciąż mogą, ćwicząc językowe umiejętności, poczuć ducha sportu. Podczas zajęć każdy z uczestników zostanie wyposażony w notesik z samoprzylepnymi karteczkami. 1. Jesień pełna barw Podczas jesiennych miesięcy można zauważyć, że świat za oknem przechodzi prawdziwą me-tamorfozę. Wczesną jesienią krajobraz nabiera wielu ciepłych barw. Czerwień, pomarańcz i żółć goszczą w parkowych alejkach. Z biegiem czasu kolory te ustąpią szarościom i brązom, niknąc w deszczowej i wietrznej pogodzie. Aby ciepłe barwy nie odeszły w zapomnienie, na-uczyciel proponuje dzieciom grę słowną przepełnioną tymi kolorami. Stawia przed wycho-wankami pięć pudełek w następujących kolorach: żółtym, pomarańczowym, czerwonym, brą-zowym i szarym. Zadaniem uczestników jest wymienienie jak najwięcej słów (nazwy przed-miotów, roślin, zwierząt itp.) nawiązujących kolorystycznie do danego pudełka. Gra obejmuje tyle rund, ile jest pudełek. Jako pierwszy pojawia się przed dziećmi żółty karton. Dzieci pod-chodzą do pudełka w dowolnej kolejności i wrzucają do niego karteczkę, wypowiadając rów-nocześnie na głos proponowany wyraz. W tym czasie pozostali uczestnicy, klaskając, dzielą go na sylaby. Każde dziecko musi wrzucić do każdego pudełka przynajmniej jedną karteczkę. Przykład: Pudełko czerwone: serce, jabłko, mak, biedronka, fartuszek, truskawki, poziomki, policzki, samochód, wiśnie, róże, poduszka, koszulka itd. Karta główna Nauczyciel prezentuje dzieciom kartę główną, na której umieszczone jest „głoskowe koło”. Należy wyciąć koło i przykleić na sztywny karton. Na środku koła umieszczamy wyciętą wcześniej strzałkę i przymocowujemy ją do tarczy za pomocą pinezki i korka. W ten sposób będzie można ją obracać, a koło stanie się prawdziwą maszyną losującą. 2.1. „Głoskowe koło” – gra Nauczyciel zaprasza wychowanków do gry, w której trzeba wsłuchiwać się z wielką uwagą w pojawiające się zewsząd wyrazy. Uczestnicy kręcą kolejno kołem (własnym bądź wspól-nym) i w zależności od pola, na które wskaże strzałka, wykonują zadania: A – pole z liśćmi Przedszkolak podaje nazwę dowolnego drzewa i określa, jaka głoska znajduje się na początku wypowiedzianego słowa, np. d – dąb. W tym czasie pozostałe dzieci dzielą wyraz na sylaby i przyklejają przed sobą tyle samoprzylepnych karteczek, ile sylab znajduje się w słowie (np. d – dąb – 1 sylaba). Po zakończeniu rundy nauczyciel podsumowuje i ocenia poprawność wykonania zadania oraz podaje, ile karteczek powinno znaleźć się przed wychowankami. B – pole z owocami Dziecko, które wylosuje ten obszar, podaje nazwę dowolnego owocu lub warzywa oraz okre-śla, jaka głoska znajduje się na jej początku, np. pietruszka – głoska „p” (wypowiadamy ją) – 3 sylaby. C – pole z kałużami Uczestnik wskazuje na słowo związane z jesienną pogodą. Następnie podaje głoskę, na którą się ono rozpoczyna, np. burza – głoska „b” – 2 sylaby. D – pole z kaloszami Wychowanek, który wylosuje ten obszar, podaje nazwę dowolnej części garderoby, którą za-kładamy jesienią, np. szalik – głoska „sz” (uwaga: dwie litery, ale jedna głoska) – 2 sylaby. E – pole z białymi/czarnymi kropkami W sytuacji wylosowania przez dziecko jednego z tych pól wskazuje ono na głoskę kończącą słowo (białe kropki) lub występującą w środku słowa (czarne kropki). Analizowany wyraz wskazuje wychowawca, np. ulewa – „a” (białe kropki) / „l”, „e”, „w” (czarne kropki). W przypadku wylosowania pól z kropkami pozostali uczestnicy, po udzieleniu odpowiedzi, wspólnie głoskują podany wyraz. Zabawa może mieć dowolną liczbę rund. Prowadzący określa ją na samym początku gry. 2.2. Mniej, więcej, tyle samo Nauczyciel zaprasza dzieci do wyzwania, które polegać będzie na przeliczeniu elementów znajdujących się na każdym z pól koła. Zadaniem dzieci jest określenie: których elementów jest najmniej? (kaloszy), ile ich jest? (2), których jest najwięcej? (jabłek), ile ich jest? (10), których jest tyle samo? (kropek – po 6). Następnie wychowankowie szeregują elementy, za-czynając od tych, których jest najmniej, a kończąc na tych, których jest najwięcej. Na samym końcu prowadzący wraz z dziećmi podaje poprawną kolejność: kalosze, kałuże, kropki, liście, jabłka. 3. Zimno mi Zabawa wymagająca od dzieci refleksu. Nauczyciel prezentuje przedszkolakom walizkę i in-formuje najmłodszych, że znajdują się w niej ubrania. Wychowawca szybkim ruchem wyciąga z walizki różne części garderoby, a dzieci dokonują natychmiastowej oceny, trzema kla-śnięciami, czy wyjęte kolejno ubrania nadają się do noszenia podczas jesiennych dni. Jeżeli, nie, przedszkolaki wypowiadają na głos „zimno mi”. 4. W co się ubrać? Po wstępnej selekcji ubrań nauczyciel zaprasza dzieci do rozmowy na temat jesiennego ubioru. W jaki sposób dokonać wyboru? Czy warto zakładać kurtkę z kapturem? Czy naprawdę potrzebujemy szalika? Dlaczego? Prowadzący zachęca dzieci do rozmowy. Po wymianie opi-nii i spostrzeżeń wszystkie odpowiednio dobrane elementy garderoby zostają rozłożone w środku koła. Powinny być dobrze widoczne dla wszystkich uczestników. Następnie nau-czyciel zadaje dzieciom pytania dotyczące wybranych ubrań oraz głosek, z których składają się ich nazwy. Zadaniem dzieci jest jak najszybsze odpowiedzenie na postawiony przez wy-chowawcę problem. Przykłady zagadek: 1. Podaj nazwę ubrania leżącego w kole rozpoczynającą się na głoskę „k” i kończącą się na głoskę „a” (kurtka). 2. Podaj nazwę elementu garderoby, która ma w środku głoskę „p” (czapka). 3. Podaj nazwę ubrania, która kończy się na głoskę „r” (sweter). 5. Kalosze i palto Gra, której zasady są takie same jak w grze znanej pod nazwą „Kółko i krzyżyk”. W jej „je-siennej” wersji uczestnicy używają innych symboli, miniatur kalosza oraz palta. Karta pracy nr 1 Dzieci wykonują na przemian ruchy, kładąc na wybranym przez siebie polu kartonik z wy-branym przez siebie rodzajem miniatury. Celem gry jest objęcie trzech pól w jednej linii – w pionie, w poziomie lub po skosie – przy jednoczesnym uniemożliwieniu osiągnięcia tego celu przeciwnikowi. Dane pole może być zajęte tylko raz i tylko przez jednego gracza. 6. Grzybobranie z kałużami w tle Nauczyciel zapoznaje dzieci z kolejną grą dydaktyczną. Podczas jesiennych spacerów po lesie napotkać można wiele grzybów, które mogą wzbogacić smak niejednego dania. Pamiętać jed-nak trzeba, że przy zbieraniu grzybów należy zachować szczególną ostrożność. Wychowan-kowie wezmą udział w grzybobraniu. Gra przeznaczona jest dla dwóch osób. Gdy jeden z uczestników rzuca kostką i – zmierzając do mety – pokonuje pionkiem wyznaczoną trasę, drugi uczestnik stara mu się w tym przeszkodzić. Po każdym przesunięciu pionka o tyle oczek, ile wskazał rzut kostką, skreśla krzyżykiem jedno z pól znajdujących się przed pionkiem. Zadaniem osoby „wędrującej po lesie” jest przejście trasy na planszy w taki sposób, by nie trafić w żadną z zaznaczonych przez przeciwnika „dziur”, w przeciwnym razie pionek wraca na start i na nowo podejmuje próbę przejścia „szlaku”. Uwaga! Krzyżyki-pułapki należy stawiać z zachowaniem odstępu wynoszącego przynajmniej jedno pole. Karta pracy nr 2 7. Słowobranie Grzybobranie już za nami. Teraz pora na słowobranie. Uczestnicy tworzą krok po kroku ciągi słowne. Na początku gry poznają tylko pierwszy i ostatni wyraz. Ich zadaniem jest odtworze-nie za pomocą skojarzeń całego ciągu, od pierwszego do ostatniego słowa. Oto przykład two-rzenia łańcucha. Pierwsze słowo stanowi „Księżyc”, ostatnim słowem jest „przedszkole”. Łańcuch słowny może być następujący: Księżyc → niebo → gwiazda → życzenie → świeczki → tort → urodziny → zabawa → przedszkole. 8. Warzywno-owocowy mix – głoski Wychowawca prezentuje przed dziećmi kosz pełen warzyw i owoców. Zadaniem dzieci jest posegregowanie produktów na dwa zbiory: zbiór owoców i zbiór warzyw. Następnie przed-szkolaki odpowiadają na pytanie: „Dlaczego warto jeść warzywa i owoce?”. Po wymianie myśli oraz udzieleniu odpowiedzi prowadzący zaprasza najmłodszych do wykonania zadania związanego z głoskami. Nauczyciel kładzie przed dziećmi dwa lub trzy owoce/warzywa. Dzieci, znając ich nazwy, zwracają uwagę tylko na pierwsze głoski. W ten sposób może po-wstać z nich jakaś sylaba, np. nazwy marchew i agrest dają razem sylabę „ma”. Zadaniem uczestników zabawy jest stworzenie jak najwięcej słów rozpoczynających się na powstałą sy-labę, np. masło, malina, mama, makaron itd. Gdy dzieci wymienią co najmniej 15 wyrazów, następuje zamiana produktów i zabawa rozpoczyna się na nowo. 9. Biegiem do sadu! Dzieci otrzymują od nauczyciela nową kartę pracy. Przedstawia ona labirynt. Zadaniem naj-młodszych jest jak najszybsze dotarcie do sadu i zerwanie gruszek z drzew. Aby to uczynić, wychowankowie sięgają po ołówki i krok po kroku pokonują trasę złożoną z licznych dróg i zakamarków. Nauczyciel nadzoruje pracę najmłodszych i w razie trudności z odnalezieniem prawidłowego rozwiązania zachęca podopiecznych do kolejnej próby podjęcia wyzwania. Karta pracy nr 3