STAN PRAWNY NA 23 PAŹDZIERNIKA 2020 Dotacje w czasie epidemii – co warto wiedzieć? Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1389), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Dotacje za okres od 1 września 2020 r. są obliczane w zwykłym trybie, uregulowanym przepisami Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, oraz regulacjami uchwał podjętych na podstawie art. 38 tej Ustawy. Zgodnie z tym przepisem organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji oraz tryb przeprowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym zakres danych, które powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, termin przekazania informacji o liczbie odpowiednio dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju, uczniów, wychowanków. Uchwała w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji określa zasady informowania jednostki samorządu terytorialnego o liczbie uczniów korzystających z usług placówki w danym miesiącu. Dotacje w praktyce Jednostka samorządu terytorialnego udzielająca dotacji musi mieć w praktyce możliwość udzielenia dotacji w odpowiedniej wysokości, czyli musi dysponować bieżącymi i aktualnymi danymi na temat liczby uczniów. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 29 lutego 2012 r. (II GSK 42/11), w którym sąd stwierdził, iż zobowiązanie podmiotu prowadzącego placówkę niepubliczną (konkretnie przedszkole) do złożenia informacji miesięcznej o liczbie uczniów według stanu na pierwszy dzień miesiąca, wskazanie terminu jej złożenia, skutków zaniechania jej złożenia, a także ustanowienie możliwości złożenia jej, jako zaległej, w późniejszym terminie, nie narusza granic upoważnienia zawartego w Ustawie o systemie oświaty. Wysokość dotacji uzależniona jest od rzeczywistej liczby uczniów placówki niepublicznej. Stąd też jednostka samorządu terytorialnego, aby mogła realizować zadania oświatowe, musi mieć wiedzę odnośnie faktycznego stanu liczbowego uczniów. Źródłem tej wiedzy jest informacja od podmiotu prowadzącego placówkę. Jakkolwiek wyrok ten odnosi się formalnie do przedszkoli, to jednak zawarte w nim tezy mają zastosowanie również do pozostałych jednostek systemu oświaty. Dodać również należy, że jakkolwiek zapadł on jeszcze w czasie obowiązywania Ustawy o systemie oświaty, to nadal zachowuje aktualność, a jednostka samorządu ma oczywiście prawo pobierania deklaracji o liczbie uczniów korzystających z usług placówki. Problemem staje się obliczenie liczby uczniów wówczas, gdy zostaną w placówce zawieszone zajęcia i wprowadzone zajęcia z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Zawieszenie zajęć Od 1 września 2020 r. dyrektor każdej jednostki organizacyjnej systemu oświaty, a więc również poradni, został wyposażony w dodatkowe uprawnienia, przewidziane w dwóch aktach prawnych, czyli w: • Rozporządzeniu w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, • Rozporządzeniu w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Pierwsze z tych rozporządzeń daje dyrektorowi możliwość zawieszenia zajęć z uwagi na zagrożenia związane z epidemią. Zgodnie z nową regulacją § 18 ust. 2a tego aktu dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie uczniów. Z przepisu tego wynika, że dyrektor nie może dokonać zawieszenia zajęć samodzielnie, musi bowiem uzyskać zgodę organu prowadzącego oraz pozytywną opinię inspektora sanitarnego, ale to dyrektor jest podmiotem, który inicjuje całą procedurę, i bez jego wniosku do zawieszenia zajęć nie dojdzie. W praktyce najważniejsze dla dyrektora jest uzyskanie pozytywnej opinii inspektora sanitarnego, ponieważ organ prowadzący tą właśnie opinią będzie się kierował, udzielając zgody na zawieszenie zajęć lub jej odmawiając. Zawieszenie zajęć z uwagi na sytuację epidemiczną uruchamia jednak przepis zawarty w kolejnym akcie prawnym, którego działanie nie jest zależne od woli dyrektora, ale wymuszone właśnie przez zawieszenie zajęć. Zgodnie bowiem z § 2 Rozporządzenia w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 w jednostce systemu oświaty, której funkcjonowanie zostało w całości lub w części ograniczone, zawieszone zajęcia są realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Zasady kształcenia na odległość określa natomiast dyrektor zgodnie z przepisami przywołanego Rozporządzenia. Tak więc z mocy prawa w tych placówkach, w których zajęcia zostały zawieszone z uwagi na sytuację epidemiczną, zostaje wprowadzona nauka zdalna. Zajęcia są zatem realizowane, ale pytanie zachodzi, jak w takim razie obliczyć liczbę uczniów uczęszczających na zajęcia z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość, niezbędną do wskazania w miesięcznej deklaracji. Dotacje a zawieszenie zajęć w placówce Zgodnie z art. 28 ust. 1 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych placówki prowadzone przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne publiczne, o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 Prawa oświatowego, otrzymują na każdego wychowanka dotację z budżetu powiatu w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla placówek danego rodzaju, nie niższej niż kwota przewidziana na takiego wychowanka w części oświatowej subwencji ogólnej dla powiatu. Placówki, o których mowa w art. 2 pkt 7 i 8 Prawa oświatowego, to odpowiednio: • młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży, ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze, • placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania – bursy i domy wczasów dziecięcych. Oczywiście nie ma możliwości zawieszenia zajęć i wprowadzenia nauki zdalnej w tych placówkach, w których uczniowie przebywają przez cały czas. Możliwość taka istnieje jednak przykładowo w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, które mogą otrzymywać dotacje zgodnie z art. 32 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Przepis ten umożliwia przyznanie dotacji dla placówek, o których mowa w art. 2 pkt 3–6 i 10 Prawa oświatowego, a więc będą to: • placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, • placówki kształcenia ustawicznego oraz centra kształcenia zawodowego, • placówki artystyczne – ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych, • biblioteki pedagogiczne, • poradnie psychologiczno-pedagogiczne. Publiczne jednostki tego typu mogą otrzymać dotację na podstawie przywołanej regulacji, jeżeli tak zadecyduje organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, podejmując odpowiednią uchwałę. Co istotne, rada powiatu nie ma obowiązku przyznania takiej dotacji, a jeżeli już zadecyduje o jej przyznaniu, może przyjąć różne rozwiązania co do sposobu obliczenia wysokości dotacji. Jeżeli dotacja zostaje wskazana kwotowo i jest niezależna od liczby uczniów, wówczas nie ma znaczenia faktyczna liczba uczniów uczestniczących w zajęciach, a placówka otrzyma identyczną dotację jak w miesiącach, w których nie nastąpiło zawieszenie zajęć. Podsumowanie Jeżeli jednak wysokość dotacji jest uzależniona właśnie od faktycznej liczby uczniów, wówczas zastosowanie ma § 1 ust. 1 pkt 8 Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, zgodnie z którym dyrektor odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki, w tym zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, w tym ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób potwierdzania uczestnictwa uczniów na zajęciach oraz sposób i termin usprawiedliwiania nieobecności uczniów na zajęciach. O tym, w jaki sposób jest sprawdzana obecność ucznia na zajęciach, decydują zatem rozwiązania przyjęte przez dyrektora i tylko od uczniów zweryfikowanych jako uczestniczący w zajęciach będzie obliczana dotacja.