STAN PRAWNY NA 23 PAŹDZIERNIKA 2020 Nadzór kuratora w okresie zawieszenia zajęć Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Początek roku szkolnego 2020/2021 przyniósł nowe regulacje dotyczące zasad zawieszania zajęć w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty oraz wprowadzania nauki i pracy z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Obowiązujące w tym zakresie regulacje szczególne obejmują również przepisy określające zasady sprawowania nadzoru pedago-gicznego w czasie nauki zdalnej. Ustawa Prawo oświatowe przewiduje, że nadzór pedago-giczny jest sprawowany przez: • kuratora oświaty, który na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 1 w imieniu wojewody wykonu-je zadania i kompetencje w zakresie oświaty, a w szczególności sprawuje nadzór pe-dagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi przedszkolami, innymi formami wy-chowania przedszkolnego, szkołami, placówkami oraz kolegiami pracowników służb społecznych, które znajdują się na obszarze danego województwa, • dyrektora jednostki, który na podstawie art. 60 ust. 7 sprawuje nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach. Zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego przez kuratora oświaty ustalone zostały w roz-dziale 4 Ustawy Prawo oświatowe zatytułowanym Zarządzanie szkołami i placówkami pu-blicznymi. Co jednak istotne, zgodnie z art. 180 Ustawy zasady sprawowania nadzoru peda-gogicznego stosuje się również do szkół, przedszkoli i placówek niepublicznych. W efekcie do wszystkich jednostek organizacyjnych systemu oświaty stosuje się odpowiednio art. 55 Prawa oświatowego, a także akty wykonawcze: • Rozporządzenie MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, • Rozporządzenie MEN z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Według art. 55 ust. 2 Ustawy Prawo oświatowe nadzorowi podlegają w szczególności: • posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przydzielonych im zajęć, • realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania, • przestrzeganie statutu przedszkola, • przestrzeganie praw dziecka oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach, • zapewnienie dzieciom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Wprowadzenie nauczania zdalnego powoduje jednak powstanie po stronie kuratora obowiąz-ku kontroli zasad prowadzenia tej nauki w jednostce. Nadzór nad zajęciami zdalnymi Prawo dyrektora jednostki systemu oświaty do zawieszenia zajęć i wprowadzenia nauki zdal-nej lub hybrydowej wynika z Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. 14 sierpnia 2020 r. do Rozporządzenia zostały dodane przepisy § 18 ust. 2a–2c, które dotyczą właśnie po-stępowania w czasie epidemii. Stosownie do ust. 2a dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagro-żone zdrowie dzieci. Zawieszenie może dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowaw-czej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej szkoły lub placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć (§ 18 ust. 2c Rozporządzenia). Zawieszenie zajęć przez dyrektora w nowym roku szkolnym 2020/2021 powoduje automa-tycznie uruchomienie nauczania zdalnego, a w konsekwencji stosowanie rozwiązań zawartych w Rozporządzeniu MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zgodnie z § 1 ust. 1 tego aktu w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 to dyrektor jednostki systemu oświaty odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki Należy jednak zwrócić również uwagę na § 6 ust. 1 Rozporządzenia, według którego nadzór pedagogiczny nad kształceniem z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość sprawują właściwe organy nadzoru pedagogicznego. Nadzorowi podlegają w szczególności: • sposób organizacji kształcenia, • stopień obciążenia uczniów realizacją zleconych zadań. Kontrole wizytatorów Treść tej regulacji trzeba mieć na uwadze zawsze wtedy, gdy dyrektor rozważa możliwość wszczęcia procedury zawieszenia zajęć stacjonarnych w grupie czy całej jednostce oraz orga-nizacji nauki i pracy całkowicie zdalnej, z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość, lub hybrydowej, a więc takiej, w której zajęcia są prowadzone zdalnie tylko w określonych grupach. Zawieszenie zajęć wymaga zawiadomienia o tym fakcie kuratora (§ 18 ust. 3 Rozporządzenia MENiS z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepu-blicznych szkołach i placówkach). Nadmienić należy, że w przypadku jednostek niepublicz-nych niezbędne jest dodatkowo powiadomienie organu rejestrowego, czyli jednostki samo-rządu terytorialnego. Kurator otrzymuje więc informację o tym, że w danej jednostce zostały wprowadzone nauka i praca zdalna, co niejako natychmiast obliguje go do przeprowadzenia kontroli zasad prowa-dzenia zajęć. Należy pamiętać o podstawowych obowiązkach, jakie pojawiają się po stronie dyrektora w czasie nauki zdalnej. Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dy-rektor m.in.: • przekazuje dzieciom, rodzicom i nauczycielom informację o sposobie i trybie realizacji zadań tej jednostki w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania, • ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób monitorowania postępów dzieci oraz sposób weryfikacji wiedzy i umiejętności dzieci, w tym również informowania dzieci lub rodziców o postępach dziecka w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach, • ustala sposób dokumentowania realizacji zadań jednostki systemu oświaty, • wskazuje, we współpracy z nauczycielami, źródła i materiały niezbędne do realizacji zajęć, w tym materiały w postaci elektronicznej, z których dzieci lub rodzice mogą ko-rzystać, • zapewnia każdemu dziecku lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informację o formie i terminach tych konsultacji. Wszystkie te obowiązki, jak i pozostałe wymienione w Rozporządzeniu, muszą zostać wyko-nane, bo tylko wówczas można uzyskać pozytywny wynik kontroli sprawowanej przez kura-tora. Nadzorowi będzie też podlegał dobór źródeł, z których pochodzą materiały edukacyjne wykorzystywane w czasie zajęć zdalnych. Niektóre z dopuszczalnych źródeł zostały przyto-czone w § 2 Rozporządzenia i zgodnie z tym przepisem zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość mogą być realizowane m.in. przy użyciu: • materiałów i funkcjonalności Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej udostępnionej przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania pod adresem www.epod-reczniki.pl, • materiałów dostępnych na stronach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, • materiałów prezentowanych w programach publicznej telewizji i radiofonii, • z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej zapewniających wymianę in-formacji między nauczycielem, dzieckiem lub rodzicem, • przez informowanie rodziców o dostępnych materiałach i możliwych formach ich rea-lizacji przez dziecko w domu – w przypadku dzieci objętych wychowaniem przed-szkolnym, edukacją wczesnoszkolną, wczesnym wspomaganiem rozwoju, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi oraz dzieci z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, lub z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Możliwe jest również wykorzystanie innych źródeł wskazanych przez nauczyciela. Niemniej przedszkole musi dysponować procedurą wskazującą źródła korzystania z materiałów eduka-cyjnych. Gdyby dzieci lub ich rodzice nie zostali poinformowani o miejscu pobierania mate-riałów, możliwe jest postawienie dyrektorowi zarzutu niewykonywania obowiązków ustawo-wych. Dyrektor musi także zadbać o właściwe obciążenie zajęciami zdalnymi w ciągu dnia. Jest to kolejny element zdalnej pracy i nauki, który podlega kontroli. Rozporządzenie wskazuje w § 1 ust. 3, że zadaniem dyrektora jest ustalenie, we współpracy z nauczycielami, tygo-dniowego zakresu treści nauczania do zrealizowania na zajęciach, z uwzględnieniem w szczególności: • równomiernego obciążenia dzieci w poszczególnych dniach tygodnia, • zróżnicowania zajęć w każdym dniu, • możliwości psychofizycznych dzieci do podejmowania intensywnego wysiłku umy-słowego w ciągu dnia, • łączenia przemiennego kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia, • ograniczeń wynikających ze specyfiki zajęć. Wizytatorzy będą badać, czy dyrektor jednostki, w której nauczanie stacjonarne zostało za-wieszone i wprowadzona została nauka zdalna, prawidłowo zrealizował wymogi Rozporzą-dzenia dotyczące odpowiedniego obciążenia dzieci pracą w poszczególnych tygodniach. Ter-min tygodniowy jest dla dyrektora bardzo istotny. Plan zajęć zdalnych powinien być ustalany na tydzień i – jeżeli zajdzie taka potrzeba – modyfikowany. Tylko wtedy będzie możliwe za-chowanie wymagań Rozporządzenia dotyczących równomiernego obciążenia zajęciami.