STAN PRAWNY NA 14 KWIETNIA 2023 Dodatek pielęgnacyjny Opracowała i zaktualizowała: Joanna Swadźba, prawnik, specjalista prawa oświatowego i prawa socjalnego, autorka wielu tematycznych artykułów, pracownik administracji rządowej Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 504 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 240 ze zm.), • Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 390 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 479 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.), • Komunikat Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 15 lutego 2023 r. w sprawie miesięcznej kwoty przeciętnej emerytury, miesięcznej kwoty przeciętnej renty z tytułu niezdolności do pracy, miesięcznej kwoty przeciętnej renty rodzinnej, wypłacanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, kwoty dodatku za tajne nauczanie, dodatku kombatanckiego, dodatku pielęgnacyjnego i dodatku dla sierot zupełnych, kwoty świadczenia pieniężnego przysługującego żołnierzom zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianym w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach rud uranu i batalionach budowlanych, kwoty świadczenia pieniężnego przysługującego osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich, kwoty świadczenia ratowniczego przysługującego strażakom ratownikom ochotniczych straży pożarnych, kwot maksymalnych zmniejszeń emerytury lub renty oraz kwot emerytur i rent wolnych od egzekucji i potrąceń (M.P. z 2023 r. poz. 209). Dodatek pielęgnacyjny to świadczenie wypłacane przez ZUS jako dodatek do emerytury lub renty. Jest to świadczenie przyznawane emerytom lub rencistom jako pomoc państwa w co najmniej częściowym pokryciu kosztów wynikających z niezdolności bądź ograniczonej zdolności do samodzielnego funkcjonowania lub wieku. Podstawa prawna przyznania dodatku pielęgnacyjnego wynika z treści art. 75 Ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Natomiast aktualna wysokość dodatku pielęgnacyjnego ogłaszana jest co roku w formie komunikatu prezesa ZUS-u. Kwota dodatku po waloryzacji obowiązuje od 1 marca do końca lutego roku następnego i obecnie wynosi 294,39 zł miesięcznie. Warunki przyznania dodatku pielęgnacyjnego Dodatek pielęgnacyjny przysługuje osobie uprawnionej do emerytury lub renty, jeśli osoba ta została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz samodzielnej egzystencji albo ukończyła 75 lat. Są to dwie odrębne przesłanki przyznania dodatku pielęgnacyjnego, w obu przypadkach jednak warunkiem przyznania dodatku pielęgnacyjnego jest posiadanie uprawnienia do pobierania emerytury lub renty z ZUS-u. Ponadto zgodnie z treścią art. 21 ust. 1 pkt 8 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych dodatek pielęgnacyjny jest zwolniony z podatku dochodowego. To świadczenie nie podlega również egzekucji administracyjnej ani egzekucji sądowej (art. 10 § 4 Ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz art. 833 § 6 Ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego). Dodatek pielęgnacyjny dla osób, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji W przypadku osób, które zostały uznane za całkowicie niezdolne do pracy oraz samodzielnej egzystencji, w celu uzyskania dodatku pielęgnacyjnego należy złożyć wniosek w ZUS-ie wraz z orzeczeniem lekarskim o niezdolności do pracy (art. 116 Ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Formularz zaświadczenia potrzebnego do ustalenia prawa do pobierania dodatku pielęgnacyjnego można pobrać w oddziale ZUS-u lub ze strony internetowej tej instytucji. Jest to druk OL-9 – zaświadczenie o stanie zdrowia. Wniosek ten jest dostępny na stronie www.zus.pl w zakładce „baza wiedzy” – formularze . Można go złożyć w dowolnej placówce ZUS-u, ale należy pamiętać, że jednostką właściwą do rozpatrzenia wniosku jest ten oddział ZUS-u, który przyznał i wypłaca wnioskodawcy świadczenie emerytalne lub rentowe. Wniosek można złożyć osobiście, przez pełnomocnika lub wysłać go pocztą za pośrednictwem operatora pocztowego lub polskiego urzędu konsularnego. Dokumentacja konieczna do uzyskania dodatku pielęgnacyjnego to: • wniosek o dodatek pielęgnacyjny, • zaświadczenie o stanie zdrowia wystawione przez lekarza prowadzącego leczenie (OL-9), • ewentualnie dodatkowo dokumentacja medyczna, • inne dokumenty mające znaczenie dla wydania orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. Zaświadczenie powinno zostać wystawione nie wcześniej niż miesiąc przed złożeniem wniosku o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego. Po złożeniu wniosku wraz z wymaganą dokumentacją ZUS wystosuje do osoby ubiegającej się o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego wezwanie do stawienia się na badanie przeprowadzane przez lekarza orzecznika ZUS-u. Nie zawsze wnioskodawca zobowiązany będzie do osobistego stawiennictwa w ZUS-ie w celu przeprowadzenia badań przez lekarza orzecznika. Jeśli zgromadzona dokumentacja pozwala stwierdzić, że dana osoba kwalifikuje się do otrzymania dodatku pielęgnacyjnego, lekarz może również orzec zaocznie, że zainteresowany jest niezdolny do pracy i samodzielnej egzystencji. Natomiast jeśli wnioskodawca ma problemy np. z poruszaniem, jest osobą leżącą, obłożnie chorą i nie jest w stanie sam dotrzeć do oddziału ZUS-u, wtedy lekarz orzecznik dokona stosownego badania w miejscu pobytu osoby ubiegającej się o przyznanie dodatku pielęgnacyjnego. Ważne! Dodatek pielęgnacyjny jest przyznawany osobie, która została uznana za całkowicie niezdolną do pracy oraz samodzielnej egzystencji, jednak warto zaznaczyć, że ZUS nie ma listy chorób lub schorzeń, na podstawie których można uzyskać pozytywną decyzję o przyznaniu dodatku pielęgnacyjnego. To lekarz orzecznik na podstawie dokumentacji zebranej w sprawie oraz oceny aktualnego stanu zdrowia wydaje orzeczenie, w którym określa m.in., na jaki okres przysługuje dodatek pielęgnacyjny. Po rozpatrzeniu wniosku i załączonej dokumentacji oraz po przeprowadzeniu ewentualnego postępowania wyjaśniającego organ rentowy wydaje decyzję w terminie 30 dni od wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Od decyzji przysługuje odwołanie. Pouczenie o terminie i trybie wniesienia odwołania zawiera wydana przez organ rentowy decyzja. Odwołanie wnosi się w ciągu miesiąca od dnia doręczenia decyzji do sądu okręgowego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Postępowanie odwoławcze jest wolne od opłat. Dodatek pielęgnacyjny dla osób, które ukończyły 75. rok życia W przypadku osób pobierających emeryturę lub rentę z ZUS-u, które ukończyły 75 lat, dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest z urzędu. Dodatek ten wypłacany jest bez konieczności składania wniosku i jest wypłacany od miesiąca, w którym osoba kończy 75. rok życia. Należy podkreślić, że osoba, która ukończyła 75 lat, jest uprawniona do dodatku pielęgnacyjnego bez potrzeby weryfikowania jej stanu zdrowia w drodze badania wykonywanego przez lekarza orzecznika ZUS-u. Kiedy dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje? Dodatek pielęgnacyjny nie może zostać przyznany osobie umieszczonej w zakładzie opiekuńczo-leczniczym lub w zakładzie pielęgnacyjno-opiekuńczym, chyba że przebywa ona poza tą placówką przez okres dłuższy niż dwa tygodnie w miesiącu. Dodatek pielęgnacyjny nie przysługuje też osobie, która uprawniona jest do pobierania renty socjalnej. Wynika to z treści art. 15 Ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej oraz przepisów Ustawy o emeryturach i rentach z FUS, która przez rentę rozumie rentę z tytułu niezdolności do pracy i rentę rodzinną. Nie jest rentą w rozumieniu tych przepisów renta socjalna przyznawana na podstawie Ustawy o rencie socjalnej. Dodatek pielęgnacyjny a zasiłek pielęgnacyjny Odpowiednikiem dodatku pielęgnacyjnego jest zasiłek pielęgnacyjny. Świadczenia te są często mylone ze sobą, chociażby z powodu dość zbieżnego nazewnictwa. Chociaż zasiłek pielęgnacyjny, jak i dodatek pielęgnacyjny, przysługują m.in. osobom niezdolnym do samodzielnej egzystencji, to krąg osób uprawnionych do każdego z tych świadczeń nie pokrywa się w pełnym zakresie. Ważne! Dodatek pielęgnacyjny i zasiłek pielęgnacyjny są niezależnymi od siebie świadczeniami realizowanymi z odrębnych systemów zabezpieczenia społecznego. Dodatek pielęgnacyjny przyznawany jest na zasadach określonych w art. 75 Ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, natomiast zasiłek pielęgnacyjny przyznawany jest na podstawie art. 16 Ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych. Poza tym świadczenia te przyznawane są przez inne organy i na odmiennych zasadach. Podkreślenia wymaga także fakt, że w odróżnieniu od prawa do zasiłku pielęgnacyjnego podstawowym warunkiem uzyskania prawa do dodatku pielęgnacyjnego jest posiadanie uprawnień do emerytury lub renty z ZUS-u, a dopiero w dalszej kolejności wymagane jest odpowiednie orzeczenie potwierdzające niepełnosprawność lub wymagany wiek. Zgodnie natomiast z art. 16 Ustawy o świadczeniach rodzinnych zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się w celu częściowego pokrycia wydatków wynikających z konieczności zapewnienia opieki i pomocy innej osoby w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji. Zasiłek pielęgnacyjny przysługuje: • niepełnosprawnemu dziecku, • osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia, jeżeli legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, • osobie, która ukończyła 75 lat, • osobie niepełnosprawnej w wieku powyżej 16. roku życia legitymującej się orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność ta powstała w wieku do ukończenia 21. roku życia. Ważne! Aktualnie wysokość zasiłku pielęgnacyjnego wynosi 215,84 zł – jest ona niezależna od dochodu. Świadczenie to wypłacane jest przez urząd gminy lub na mocy upoważnienia przez ośrodek pomocy społecznej. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego.