STAN PRAWNY NA 6 PAŹDZIERNIKA 2020 Dotacje za okres zawieszenia zajęć stacjonarnych Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 17 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. w sprawie cza-sowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1389), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Dotacje za okres od 1 września 2020 r. są obliczane w zwykłym trybie uregulowanym przepi-sami Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych oraz regulacjami uchwał podjętych na pod-stawie art. 38 tej Ustawy. Zgodnie z tym przepisem organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego, w drodze uchwały, ustala tryb udzielania i rozliczania dotacji oraz tryb prze-prowadzania kontroli prawidłowości ich pobrania i wykorzystania, w tym zakres danych, któ-re powinny być zawarte we wniosku o udzielenie dotacji i w rozliczeniu jej wykorzystania, termin przekazania informacji o liczbie dzieci objętych wczesnym wspomaganiem rozwoju. Uchwała w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji określa zasady informowania jed-nostki samorządu terytorialnego o liczbie wychowanków objętych w danym miesiącu opieką przedszkola, czyli o tym, ile dzieci faktycznie do przedszkola uczęszcza. Informacja ta jest udzielana z reguły w formie deklaracji miesięcznych, składanych według wzoru określonego w uchwale i według stanu na dzień wskazany w uchwale. Jest to z reguły 5. lub 10. dzień da-nego miesiąca, w którym określa się liczbę uczęszczających do przedszkola dzieci, a która jest podstawą dla obliczenia należnej przedszkolu dotacji. Pamiętać należy, że liczba wykazana w deklaracji nie jest liczbą dzieci przedszkola obliczoną jako liczba umów zawartych z rodzicami, lecz jest to liczba dzieci faktycznie uczęszczających do przedszkola w danym miesiącu. Oczywiście jednostka samorządu terytorialnego musi mieć w praktyce możliwość udzielenia dotacji w odpowiedniej wysokości, czyli musi dysponować bieżącymi i aktualnymi danymi na temat liczby dzieci objętych opieką przedszkolną. W tym miejscu warto zwrócić uwagę na Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 29 lutego 2012 r. (II GSK 42/11), w którym Sąd ten stwierdził, iż zobowiązanie podmiotu prowadzącego przedszkole niepubliczne do złożenia informacji miesięcznej o liczbie dzieci według stanu na pierwszy dzień miesiąca, wskazanie terminu jej złożenia, skutków zaniechania jej złożenia, a także ustanowienie możliwości złożenia jej, jako zaległej, w późniejszym terminie, nie narusza granic upoważnienia zawartego w Ustawie o systemie oświaty. Wysokość dotacji uzależniona jest od rzeczywistej liczby dzieci przedszkola niepublicznego. Stąd też jednostka samorządu tery-torialnego, aby mogła realizować zadania oświatowe, musi mieć wiedzę odnośnie faktycznego stanu liczbowego dzieci. Źródłem tej wiedzy jest informacja od podmiotu prowadzącego przedszkole niepubliczne. Dodać należy, że jakkolwiek wyrok ten zapadł jeszcze w czasie, gdy przepisy dotyczące dota-cji znajdowały się w Ustawie o systemie oświaty, to jednak nadal zachowuje on swoją aktual-ność, a jednostka samorządu ma prawo pobierania deklaracji o liczbie dzieci. Wyrok ten od-nosi się oczywiście do konkretnego stanu faktycznego rozpatrywanej sprawy, w której dekla-racja była składana z uwzględnieniem liczby dzieci na pierwszy dzień miesiąca, ale w tym zakresie gmina może przyjąć różne rozwiązania. Problemem jednak staje się obliczenie liczby wychowanków przedszkola wówczas, gdy w przedszkolu zajęcia zostaną zawieszone i wpro-wadzona będzie nauka z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Zawieszenie zajęć Od 1 września 2020 r. dyrektor każdej jednostki organizacyjnej systemu oświaty, a więc przedszkola, szkoły i placówki, został jednak wyposażony w dodatkowe uprawnienia, prze-widziane w dwóch aktach prawnych, czyli w: • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placów-kach, • Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19. Pierwsze z tych rozporządzeń daje dyrektorowi możliwość zawieszenia zajęć z uwagi na za-grożenia związane z epidemią. Zgodnie z nową regulacją § 18 ust. 2a dyrektor, za zgodą or-ganu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowe-go inspektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na ak-tualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie dzieci. Z przepisu tego wynika, że dyrektor nie może dokonać zawieszenia zajęć samodzielnie, ale to dyrektor jest podmiotem, który inicjuje całą procedurę, i bez jego wniosku do zawieszenia zajęć nie dojdzie. W praktyce najważniejsze dla dyrektora jest uzyskanie pozytywnej opinii inspektora sanitarnego, ponieważ opinią tą będzie się kierował organ prowadzący, udzielając (lub nie) zgody na za-wieszenie zajęć. Z uwagi na sytuację epidemiczną zawieszenie zajęć uruchamia jednak, niezależnie od woli dyrektora, przepis § 2 Rozporządzenia w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, według którego w jednostce systemu oświaty, której funkcjonowanie zostało w całości lub w części ograniczone, zawieszone zajęcia są realizowane z wykorzystaniem me-tod i technik kształcenia na odległość. Zasady kształcenia na odległość określa natomiast dy-rektor zgodnie z przepisami przywołanego Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Z mocy prawa w tych przedszkolach, w których zajęcia zostały zawieszone z uwagi na sytua-cję epidemiczną, zostaje wprowadzona nauka zdalna. Zajęcia są realizowane, ale jak określić liczbę dzieci uczęszczających na zajęcia przedszkolne z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość, która jest niezbędna do wskazania w miesięcznej deklaracji składanej w gminie? Regulacja art. 17 ust. 3 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych wskazuje, że niepubliczne przedszkole niebędące przedszkolem specjalnym otrzymuje na każdego ucznia dotację z bu-dżetu gminy w wysokości równej 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli, z tym że na ucznia niepełnosprawnego w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takiego ucznia w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy. Użyte w tym przepisie sformuło-wanie „na każdego ucznia” oznacza ucznia faktycznie uczęszczającego do przedszkola w da-nym okresie rozliczeniowym, za którego należna jest dotacja. Można oczywiście założyć, że w okresie nauki zdalnej wszystkie dzieci traktujemy jako uczęszczające w danym miesiącu do przedszkola, ale takie założenie, jeżeli nie będzie poparte odpowiednimi dowodami, może zostać podważone przez organ dotujący, który ma prawo za-kwestionować wysokość udzielonej dotacji. Jest to szczególnie prawdopodobne w świetle regulacji § 1 ust. 1 pkt 8 Rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, zgodnie z którym dyrektor odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki, w tym zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób potwierdzania uczestnictwa dzieci na zajęciach edukacyjnych oraz sposób i termin usprawiedliwiania ich nieobecności. Oczywiście żaden przepis przywołanych aktów prawnych nie wymaga prowadzenia wszyst-kich zajęć w taki sposób, aby obecność dziecka była sprawdzana przez cały dzień, bo jest to niemożliwe. W przedszkolach możliwość uczestnictwa dziecka w zajęciach limituje z reguły obecność rodziców, zajęcia te w czasie nauki zdalnej w większym stopniu polegają więc na wykonywaniu prac domowych niż na uczestniczeniu w zajęciach transmitowanych na żywo. Niemniej z punktu widzenia dyrektora jednostki niepublicznej istotne jest, aby posiadać pro-cedurę określającą zasady potwierdzania uczestnictwa dzieci w zajęciach i na podstawie tej procedury powinna zostać ustalona frekwencja na dzień miesiąca, w którym składa się dekla-rację do urzędu gminy. Działania takie są niezbędne. W razie kontroli osoba prowadząca niepubliczne przedszkole musi mieć możliwość udowodnienia, że liczba dzieci w deklaracji miesięcznej odpowiada dzieciom uczestniczącym w nauce zdalnej. Brak takiej procedury może być podstawą do za-kwestionowania liczby uczestników zajęć wskazanej w deklaracji, a co za tym idzie, urząd właściwej gminy może w takim przypadku wszcząć postępowanie w sprawie zwrotu niena-leżnie pobranej dotacji. Pamiętać należy, że w takim wypadku zwrot dotacji następuje wraz z odsetkami, natomiast osoba prowadząca przedszkole ma prawo wnieść odwołanie od decy-zji w sprawie zwrotu dotacji do samorządowego kolegium odwoławczego. Sposoby potwierdzania uczestnictwa w zajęciach mogą być bardzo różne, np. przez potwier-dzenie odebrania przez rodziców wiadomości wysyłanych przez przedszkole, a zawierających pracę domową, omówienie zajęć itd. Potwierdzeniem uczestnictwa może być również odesła-na praca domowa. W kwestii zasad ustalania liczby dzieci dyrektorowi przyznana została peł-na dowolność, dlatego może on w procedurze organizacji nauki zdalnej przyjąć, że to nauczy-ciel prowadzący daną grupę w każdym dniu odnotowuje obecność wychowanków na zaję-ciach na podstawie informacji od rodziców, odesłanych prac itd. Zadaniem dyrektora jest za-dbanie o to, aby przyjęta w tym zakresie w przedszkolu procedura była przestrzegana.