STAN PRAWNY NA 6 PAŹDZIERNIKA 2020 Nadzór kuratora w okresie zawieszenia zajęć Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek (Dz.U. z 2017 r. poz. 1611 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1551), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.). Początek roku szkolnego 2020/2021 przyniósł nowe regulacje dotyczące zasad zawieszania zajęć w jednostkach organizacyjnych systemu oświaty oraz wprowadzania nauki i pracy z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość. Obowiązujące w tym zakresie regulacje szczególne obejmują również przepisy określające zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego w czasie nauki zdalnej. Prawo oświatowe przewiduje, że nadzór pedagogiczny jest sprawowany przez: • kuratora oświaty, który na podstawie art. 51 ust. 1 pkt 1 ww. Ustawy w imieniu wojewody wykonuje zadania i kompetencje w zakresie oświaty, a w szczególności sprawuje nadzór pedagogiczny nad publicznymi i niepublicznymi szkołami, przedszkolami, innymi formami wychowania przedszkolnego, placówkami oraz kolegiami pracowników służb społecznych, które znajdują się na obszarze danego województwa, • dyrektora jednostki, który na podstawie art. 60 ust. 7 Prawa oświatowego sprawuje nadzór pedagogiczny w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w szkołach i placówkach. Zasady sprawowania nadzoru pedagogicznego pełnionego przez kuratora oświaty ustalone zostały w rozdziale 3 Prawa oświatowego, zatytułowanym „Zarządzanie szkołami i placówkami publicznymi”. Co jednak istotne, stosownie do art. 180 upo. z zasad sprawowania nadzoru pedagogicznego korzysta się również w przypadku szkół, przedszkoli i placówek niepublicznych. W rezultacie do wszystkich jednostek organizacyjnych systemu oświaty stosuje się odpowiednio art. 55 Prawa oświatowego, a także akty wykonawcze: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań wobec szkół i placówek, • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 sierpnia 2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego. Zgodnie z art. 55 ust. 2 Prawa oświatowego nadzorowi podlegają w szczególności: • posiadanie przez nauczycieli wymaganych kwalifikacji do prowadzenia przydzielonych im zajęć, • realizacja podstaw programowych i ramowych planów nauczania, • przestrzeganie zasad oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów, a także przestrzeganie przepisów dotyczących obowiązku szkolnego oraz obowiązku nauki, • przestrzeganie statutu szkoły lub placówki, • przestrzeganie praw dziecka i praw ucznia oraz upowszechnianie wiedzy o tych prawach, • zapewnienie uczniom bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki. Wprowadzenie nauczania zdalnego nakłada na kuratora nowy obowiązek kontroli zasad prowadzenia tej formy nauki w jednostce. Nadzór nad zajęciami zdalnymi Prawo dyrektora jednostki systemu oświaty do zawieszenia zajęć i wprowadzenia nauki zdalnej lub hybrydowej wynika z Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach. Od 14 sierpnia 2020 r. do tego Rozporządzenia zostały dodane przepisy § 18 ust. 2a–2c, które dotyczą postępowania w czasie epidemii. Według ust. 2a dyrektor, za zgodą organu prowadzącego i po uzyskaniu pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, może zawiesić zajęcia na czas oznaczony, jeżeli ze względu na aktualną sytuację epidemiologiczną może być zagrożone zdrowie uczniów. Zawieszenie może dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej szkoły czy placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć (§ 18 ust. 2c ww. Rozporządzenia). Zawieszenie zajęć przez dyrektora w roku szkolnym 2020/2021 spowoduje automatycznie uruchomienie nauczania zdalnego, a w konsekwencji potrzeby stosowania rozwiązań zawartych w Rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19. Zgodnie z § 1 ust. 1 tego aktu w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 to dyrektor jednostki systemu oświaty odpowiada za organizację realizacji zadań tej jednostki. Szczególną uwagę należy zwrócić na § 6 ust. 1 przywołanego Rozporządzenia, stosownie do którego nadzór pedagogiczny nad kształceniem z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość sprawują właściwe organy tego nadzoru. Nadzorowi podlegają w szczególności sposób organizacji kształcenia i stopień obciążenia uczniów realizacją zleconych zadań. Kontrole wizytatorów Treść tej regulacji dyrektor powinien mieć na uwadze, gdy rozważa możliwość wszczęcia procedury zawieszenia zajęć stacjonarnych w grupie lub całej jednostce oraz organizacji nauki i pracy całkowicie zdalnie, z wykorzystaniem środków komunikacji na odległość lub hybrydowej, a więc takiej, w której zajęcia tylko w określonych grupach są prowadzone zdalnie. Zawieszenie zajęć wymaga zawiadomienia o tym fakcie kuratora (§ 18 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach). Należy nadmienić, że w przypadku jednostek niepublicznych niezbędne jest dodatkowo powiadomienie organu rejestrowego, czyli jednostki samorządu terytorialnego. Kurator otrzymuje zatem informację o tym, że w danej jednostce zostały wprowadzone nauka i praca zdalna, co niejako natychmiast obliguje go do przeprowadzenia kontroli zasad prowadzenia zajęć. Należy pamiętać o podstawowych obowiązkach, które pojawiają się po stronie dyrektora w czasie nauki zdalnej. Zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 dyrektor m.in.: • przekazuje uczniom, rodzicom i nauczycielom informację o sposobie i trybie realizacji zadań tej jednostki w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania, • ustala, we współpracy z nauczycielami, sposób monitorowania postępów oraz sposób weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania wychowanków lub ich rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach, • ustala sposób dokumentowania realizacji zadań jednostki systemu oświaty, • wskazuje, we współpracy z nauczycielami, źródła i materiały niezbędne do realizacji zajęć, w tym materiały elektroniczne, z których uczniowie lub rodzice mogą korzystać, • zapewnia każdemu uczniowi lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazuje im informację o formie i terminach tych konsultacji. Wszystkie ww. obowiązki muszą zostać wykonane, bo tylko wtedy można uzyskać pozytywny wynik kontroli sprawowanej przez kuratora. Nadzorowi będzie poddawany również dobór źródeł, z których pochodzą materiały edukacyjne wykorzystywane w czasie zajęć zdalnych. Niektóre z dopuszczalnych źródeł zostały przytoczone w § 2 ww. Rozporządzenia i zgodnie z tym przepisem zajęcia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość mogą być realizowane m.in. z wykorzystaniem: • materiałów i funkcjonalności Zintegrowanej Platformy Edukacyjnej udostępnionej przez ministra właściwego ds. oświaty i wychowania pod adresem www.epodreczniki.pl, • materiałów dostępnych na stronach Centralnej Komisji Egzaminacyjnej i okręgowych komisji egzaminacyjnych, • materiałów prezentowanych w programach publicznej telewizji i radiofonii, • środków komunikacji elektronicznej zapewniających wymianę informacji między nauczycielem, uczniem lub rodzicem, • przez informowanie rodziców o dostępnych materiałach i możliwych formach ich realizacji przez ucznia w domu – w przypadku dzieci objętych wychowaniem przedszkolnym, edukacją wczesnoszkolną, wczesnym wspomaganiem rozwoju, zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi oraz uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, lub z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Możliwe jest również wykorzystanie innych źródeł wskazanych przez nauczyciela. Niemniej szkoła, przedszkole czy placówka muszą dysponować procedurą wskazującą źródła korzystania z materiałów edukacyjnych, ponieważ w sytuacji, w której uczniowie lub ich rodzice nie zostaną poinformowani o miejscu pobierania materiałów, możliwe jest postawienie dyrektorowi zarzutu niewykonywania obowiązków ustawowych. Co istotne, dyrektor musi też zadbać o właściwe obciążenie zajęciami zdalnymi w ciągu dnia, ponieważ jest to kolejny element zdalnej pracy i nauki, który będzie kontrolowany. Rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 wskazuje w § 1 pkt 3, że zadaniem dyrektora jest ustalić, we współpracy z nauczycielami, tygodniowy zakres treści nauczania do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz na zajęciach realizowanych w formach pozaszkolnych, uwzględniając w szczególności: • równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia, • zróżnicowanie zajęć w każdym dniu, • możliwości psychofizyczne uczniów do podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia, • łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia, • ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć. Wizytatorzy będą badać, czy dyrektor jednostki, w której nauczanie stacjonarne zostało zawieszone i wprowadzona została nauka zdalna, prawidłowo zrealizował wymogi Rozporządzenia, dotyczące odpowiedniego obciążenia uczniów pracą w poszczególnych dniach i tygodniach. Tygodniowy rozkład zajęć jest dla dyrektora bardzo istotny. Rozporządzenie wskazuje, że dyrektor określa tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć wynikających z ramowych planów nauczania dla poszczególnych typów szkół do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz tygodniowy zakres treści nauczania z zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych. Plan zajęć zdalnych powinien być ustalany na tydzień i ewentualnie modyfikowany, jeżeli zajdzie taka potrzeba i nie będzie możliwe zachowanie wymagań Rozporządzenia dotyczących równomiernego obciążenia zajęciami. W szczególności plan musi przewidywać łączenie nauczania z wykorzystaniem monitorów oraz bez ich użycia (naprzemiennie).