STAN PRAWNY NA 2 PAŹDZIERNIKA 2020 Zasady przeprowadzania próbnej ewakuacji w czasach pandemii Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109 poz. 719 ze zm.). Ewakuacja polega na szybkim i zorganizowanym przemieszczaniu ludności z miejsc, w których przebywanie może zagrażać życiu lub zdrowiu, do rejonów bezpiecznych. Każda szkoła musi zgodnie z przepisami posiadać oznaczone drogi ewakuacyjne i plan ewakuacji w formie opisowej i graficznej. Według zapisów Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów dyrektor szkoły musi zapewnić z każdego miejsca w obiekcie, w którym przebywają ludzie, odpowiednie warunki ewakuacji umożliwiające szybkie i bezpieczne opuszczanie strefy zagrożonej lub objętej pożarem, dostosowane do liczby i stanu sprawności osób przebywających w obiekcie oraz jego funkcji, konstrukcji i wymiarów, a także zastosowanie technicznych środków zabezpieczenia przeciwpożarowego. Do obowiązków dyrektora szkoły należą: • zapewnienie dostatecznej liczby, wysokości i szerokości wyjść ewakuacyjnych, • zachowanie dopuszczalnej długości, wysokości i szerokości przejść oraz dojść ewakuacyjnych, • zapewnienie bezpiecznej pożarowo obudowy i wydzieleń dróg ewakuacyjnych oraz pomieszczeń, • zabezpieczenie przed zadymieniem wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych dróg ewakuacyjnych, w tym: na stosowaniu urządzeń zapobiegających zadymieniu lub urządzeń i innych rozwiązań techniczno-budowlanych zapewniających usuwanie dymu, • zapewnienie oświetlenia awaryjnego (ewakuacyjnego i zapasowego) w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych wymienionych w przepisach techniczno-budowlanych, • zapewnienie możliwości rozgłaszania sygnałów ostrzegawczych i komunikatów głosowych przez dźwiękowy system ostrzegawczy w budynkach, dla których jest on wymagany. Ważne! W przypadku obiektów, w których cyklicznie i jednocześnie zmienia się grupa powyżej 50 użytkowników, w szczególności: szkół, przedszkoli, internatów, domów studenckich, praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji należy dokonać co najmniej raz na rok, jednak w terminie nie dłuższym niż 3 miesiące od dnia rozpoczęcia korzystania z obiektu przez nowych użytkowników. Warto zauważyć, że zgodnie z cytowanym Rozporządzeniem dyrektor szkoły ma obowiązek przeprowadzić praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu. Obowiązki nałożone na dyrektora przez przepisy ww. Rozporządzenia mają przede wszystkim zapewnić w budynkach właściwe funkcjonowanie rozwiązań organizacyjnych odnośnie ewakuacji, w tym ich wdrożenie do stosowania przez użytkowników w praktyce. Przepisy przeciwpożarowe nie określają natomiast sposobów praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji. Są one precyzowane w indywidualnych instrukcjach bezpieczeństwa pożarowego, sporządzanych dla każdego z obiektów oddzielnie. Przyjęte w instrukcji rozwiązania zawsze powinny być dostosowane do specyfiki konkretnego budynku oraz uwzględniać wszelkie okoliczności wpływające na funkcjonowanie w nim ochrony przeciwpożarowej. Dyrektor szkoły powiadamia właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej o terminie przeprowadzenia działań praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji z całego obiektu, nie później niż na tydzień przed jej przeprowadzeniem. Próbna ewakuacja powinna wskazać dyrektorowi problemy, które mogą zaistnieć w obiekcie i utrudnić sprawną ewakuację, oraz przygotować zarówno nauczycieli, pracowników szkoły, jak i uczniów do prawidłowej, samodzielnej ewakuacji, prowadzonej przed przybyciem straży pożarnej. By próbna ewakuacja przyniosła efekt w postaci rzeczywistej poprawy bezpieczeństwa, należy przyjąć następujące założenia: • na kilka dni przed próbną ewakuacją trzeba przypomnieć pracownikom zasady zorganizowanej, bezpiecznej ewakuacji; można to zrobić w formie krótkiej prelekcji lub przez zapoznanie ich z pouczeniem na piśmie, • najpóźniej na tydzień przed próbną ewakuacją należy pisemnie powiadomić o niej właściwego komendanta miejskiego lub powiatowego Państwowej Straży Pożarnej, • próbna ewakuacja powinna zostać przeprowadzona w sposób realistyczny, nie należy zatem w jej trakcie stwarzać sztucznych ułatwień, których nie byłoby podczas rzeczywistego pożaru lub innego niebezpiecznego zdarzenia. Ważne! Użytkownicy budynku nie powinni być uprzedzani o terminie ewakuacji, choć jednocześnie powinni być przygotowani przez uprzednie przeszkolenie. Zasady próbnej ewakuacji 1. W chwili ogłoszenia ewakuacji pracownicy powinni wyłączyć lub zabezpieczyć urządzenia i materiały, które stwarzają zagrożenie; należy np. wyłączyć maszyny albo odłożyć narzędzia, które mogą spowodować okaleczenie. 2. Pracownicy powinni pozostawić zamknięte drzwi do pomieszczeń, ale bez użycia kluczy oraz okna. 3. Uczestnicy ewakuacji próbnej powinni korzystać z najbliższej, optymalnej dla nich i oznakowanej drogi ewakuacyjnej (a zatem nie tylko z wyjścia głównego). 4. Po wyjściu z budynku uczniowie powinni grupować się według klas szkolnych pod opieką nauczyciela w bezpiecznych miejscach na zewnątrz szkoły, np. boisku szkolnym. Wskazane jest, aby grupy wychodzące różnymi drogami (wyjściami) zebrały się w jednym miejscu – ułatwia to ustalenie, czy wszyscy wyszli z budynku. 5. Po opuszczeniu budynku szkoły osoby kierujące ewakuacją powinny sprawdzić, czy wszyscy opuścili budynek. W razie czyjejś nieobecności należy ustalić, czy pracownik lub uczeń bezpośrednio przed próbą ewakuacji przebywali w budynku i z jakiego powodu go nie opuścili. 6. Po zakończeniu próbnej ewakuacji należy przedstawić pracownikom oraz uczniom popełnione błędy i zaobserwowane przykłady prawidłowego postępowania. Praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji w czasie epidemii COVID-19 Biuro Rozpoznawania Zagrożeń Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej opublikowało wytyczne, z których jednoznacznie wynika, że w czasie pandemii optymalnym rozwiązaniem wcale nie musi być ewakuacja jednocześnie wszystkich użytkowników z budynku. W roku szkolnym 2020/2021 niezbędne jest nie tylko przeprowadzenie ewakuacji, ale przede wszystkim dokonanie przeglądu instrukcji bezpieczeństwa pożarowego pod kątem rozwiązań, wytycznych i zasad, jakie powinny być spełnione w związku z zagrożeniem spowodowanym chorobą zakaźną COVID-19 wywoływaną wirusem SARS-CoV-2. Ważne! Należy bezwzględnie podkreślić, że przyjęte sposoby praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji nie mogą zwiększać zagrożenia epidemicznego. W opinii Komendy Głównej Państwowej Straży Pożarnej w tym szczególnym okresie może się okazać, że np. w budynku szkoły, dla którego przewidziano ewakuację jednoczesną wszystkich użytkowników, nie jest obecnie optymalnym rozwiązaniem przeprowadzanie ćwiczeń ewakuacyjnych polegających na próbnej ewakuacji w takim wymiarze. Mogą wystąpić również inne przypadki uniemożliwiające bezpieczną realizację obowiązku w sposób przyjęty pierwotnie w instrukcji bezpieczeństwa pożarowego. Natomiast dokonując zmian w zakresie sposobu praktycznego sprawdzenia organizacji oraz warunków ewakuacji, należy mieć na względzie cel omawianego obowiązku. W szczególności trzeba sprawdzić, czy: • przyjęte dla danego obiektu rozwiązania organizacyjne oraz warunki ewakuacji są właściwe (zgodne z wymaganiami ochrony przeciwpożarowej oraz dobrymi praktykami i zasadami wiedzy w tym obszarze) i znane jego użytkownikom, zwłaszcza tym, którzy odgrywają kluczową rolę w czasie ewakuacji (kadra kierownicza/zarządzająca, administracja i obsługa budynku, opiekunowie, nauczyciele, recepcja, ochrona), • użytkownicy danego obiektu znają zastosowane w nim rozwiązania w zakresie ewakuacji i umieją w praktyce z nich korzystać (np. drogi ewakuacyjne, zamknięcia przeciwpożarowe, urządzenia służące zapewnieniu odpowiednich warunków ewakuacji). Ważne jest również, aby realizacja tego obowiązku miała zawsze wymiar praktyczny – jeżeli jest to możliwe w danym przypadku, można np. przećwiczyć organizację ewakuacji z udziałem wszystkich osób kluczowych dla jej właściwego przeprowadzenia, wykonać ćwiczenia ewakuacyjne w sposób etapowy dla poszczególnych grup użytkowników, oceniając przy tym występujące w praktyce organizację oraz warunki ewakuacji ludzi. Dobór właściwego rozwiązania w przedmiotowej kwestii zależy od konkretnych uwarunkowań.