Kodeks pozytywnego myślenia – wskazówki dla nauczyciela Jeżeli jako nauczycielowi zależy Ci na wspieraniu zdrowia psychicznego dziecka/ucznia oraz kształtowaniu odporności emocjonalnej, zachęcamy do stosowania poniższych zasad: 1. Pokaż, że każde dziecko w grupie jest dla Ciebie ważne – w przedszkolu stosuj np. rytuał przywitania i pożegnania. Gdy dziecko przychodzi do sali, powitaj je pytaniem: „jak się masz?”. Ten moment przywitania (i pożegnania) pozwala nie tylko kontrolować stan dzieci w sali, ale jest także momentem, w którym dziecko może uzewnętrznić swoje myśli, uczucia i potrzeby. Jest to czas tylko dla danego dziecka i nauczyciela. I choć najpopularniejsza odpowiedź „wszystko dobrze” cieszy, to moment, gdy dziecko zwierzy się ze zmartwień, jest szczególnie ważny. 2. Wprowadź kodeks zachowania i przestrzegaj go razem z grupą – takie zasady powinny być jasne dla wszystkich przedszkolaków/uczniów, być wyeksponowane w sali oraz podpisane przez wszystkich (odciskiem palca lub imieniem) na znak akceptacji, dotyczą zarówno dzieci, jak i nauczyciela. Dzieci nie będą darzyć siebie nawzajem szacunkiem i konstruktywnie rozwiązywać problemów, jeżeli nauczyciel wprowadza w grupie atmosferę strachu i presji. 3. Stosuj zasadę „zero tolerancji dla przemocy” – zarówno dla przemocy fizycznej, jak i psychicznej. Zwykle jako nauczyciele, jesteśmy wyczuleni na agresję w formie rękoczynów, ale coraz częściej (i to już od przedszkola) może ona przyjmować mniej „widoczne” formy: wykluczenie z zabawy, komentowanie osoby dziecka lub jego/jej rodziców (jak również „straszenia się” rodzicami), oceny wyglądu, zabawek i rzeczy osobistych. W przypadku dzieci w szkole podstawowej coraz poważniejszym problemem staje się hejt w mediach społecznościowych. Na takie sytuacje należy reagować stanowczo, ale spokojnie. 4. W czasie zajęć lub warsztatów poruszaj tematy samooceny, radzenia sobie z emocjami, rozwiązywania problemów, wykorzystując elementy dramy, arteterapii, czytając bajki terapeutyczne – zajęcia te nie muszą dotyczyć dzieci personalnie – z powodu uwarunkowań rozwojowych dzieci w wieku przedszkolnym i młodszym wieku szkolnym przypisują innym swoje emocje i przekonania. Dlatego mówiąc o bohaterach opowiadań czy perypetiach zabawek, często mówią o sobie. Wato z uwagą słuchać takich wypowiedzi dzieci. Innym preferowanym przez dzieci kanałem ekspresji są prace plastyczne – w tym przypadku ich rzetelna interpretacja wymaga specjalistycznego przygotowania dorosłego. 5. Wyznaczaj dyżury – to dla dzieci nauka odpowiedzialności i okazja do pomocy innym. Ponadto dyżury pozwalają dzieciom poczuć się ważnym oraz dostarczają poczucia kompetencji i sprawstwa. Jako dyżurny/dyżurna dziecko ma okazję ćwiczyć umiejętności praktyczne i kompetencje społeczne, których nie doświadczyłyby poza grupą rówieśniczą. Koordynuj współpracę między grupami, klasami. Projektuj działania edukacyjne/wychowawcze/atrakcje, w których dzieci starsze mają okazję pomóc, zorganizować wydarzenie, wesprzeć w procesie uczenia się dzieci młodsze lub o specjalnych potrzebach edukacyjnych. 6. Mądrze wspieraj rozwiązywanie konfliktów rówieśniczych – ucz dzieci rozmowy. Już starsze przedszkolaki potrafią radzić sobie z niektórymi sytuacjami trudnymi, np. stawiając granice („stop! nie podoba mi się to”), tłumacząc zasady („ręce są pomocne”), mówiąc o swoich emocjach z perspektywy „ja” („jest mi przykro”). Rozwiązywanie konfliktów za dzieci uczy je tylko tego, że „dorosły ma zawsze rację”, skarżenie jest w porządku oraz że zadaniem innych jest rozwiązywanie ich problemów. 7. Doceniaj sukcesy dzieci – pamiętaj, że każde z nich osiąga je na miarę własnych umiejętności. Udzielając informacji zwrotnej, skup się na konkretach – opisując obrazek, nie mów „ładny obrazek”, tylko odnieś się do jego elementów, np. „ten pies wygląda jak żywy”. Strategia komunikacyjna „kanapki” to także przykład konstruktywnej wypowiedzi według schematu: informacja pozytywna/mocne strony – informacja o błędach/słabych stronach – informacja pozytywna/mocne strony. 8. Współpracuj z rodzicami – zapraszaj ich na zajęcia otwarte, organizuj konsultacje czy angażuj w szkolne inicjatywy. Jednym z zadań nauczyciela jest także pedagogizacja rodziców, co może przyjąć formę warsztatów kompetencji wychowawczych. 9. Organizuj „okazje do bycia razem” – jako formy współpracy z rodzicami; należą do nich pikniki przedszkolne/szkolne, wizyty rodziców w ramach wspólnego czytania, opowiadania o swojej pracy zawodowej/ciekawym hobby, uroczystości oraz organizowanie konkursów/projektów wewnątrzgrupowych/klasowych. 10. Bądź uważnym obserwatorem dzieci/uczniów – zmiany zachowania w przedszkolu/szkole często są efektem zmian, do których dochodzi w otoczeniu dziecka. Największą sztuką jest zareagowanie we właściwym momencie – nie zbyt pochopnie, ale też nigdy za późno. Czasami najprostszą, ale i najlepszą formą pomocy jest zwykła rozmowa, która dostarcza dziecku poczucie, że nie jest ze swoimi trudnościami samo.