Nigdy nie jesteś za młody, żeby pomagać przyrodzie Budowanie świadomości ekologicznej za pomocą literatury współczesnej Opracowała: Małgorzata Figura GRUPA WIEKOWA: uczniowie klas IV–VI szkoły podstawowej. LEKCJE 1 i 2 CZAS: ok. 2 jednostek lekcyjnych. CELE: • zapoznanie z pojęciami takimi jak: zmiany klimatyczne, globalne ocieplenie, topnienie lodowców, • ćwiczenie umiejętności czytania/słuchania ze zrozumieniem, • trenowanie umiejętności pracy w grupach, • ćwiczenie analizy obrazu/zdjęcia, • tworzenie plakatu informacyjnego, • budowanie postawy świadomych i zaangażowanych „obywateli świata” mających wpływ na otaczającą ich rzeczywistość, • angażowanie w działalność na rzecz ochrony środowiska, • rozwijanie empatii wobec przyrody, zwierząt i całej planety, • dostrzeganie skutków zmian klimatycznych i roli człowieka w ich powstawaniu. POMOCE DYDAKTYCZNE: • fragmenty książki pt. Niesamowite przygody Toli, Poli i Urwisa. Nigdy nie jesteś za młody, żeby pomagać przyrodzie (Fundacja CultureLab), • zalaminowane zdjęcia zwierząt (załącznik nr 1 dostępny na Platformie MM), • koperta z pociętymi zdjęciami i poleceniami dla grup (załącznik nr 2 dostępny na Platformie MM), • film Nature Is Speaking – Julia Roberts is Mother Nature (dostępny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=WmVLcj-XKnM&t=13s&ab_channel=ConservationInternational), • zdjęcie z Instagrama Ugurgallen (https://www.instagram.com/p/CEl55KTAo2l/), • notatka z portalu ekologia.pl (https://www.ekologia.pl/wiedza/zmiany-klimatyczne/topnienie-lodowcow-przyczyny-i-skutki-zapobieganie-topnieniu-lodowcow,11005.html, dostęp: 22 września 2020), • film Trailer Punkt Krytyczny. Energia odNowa / The Tipping Point. Energy aNew (dostępny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=9eb4GRvgih4&feature=emb_title&ab_channel=WWFPolska), • notatka o zmianach klimatu (materiały WWF: https://www.wwf.pl/sites/default/files/2020-02/WWF_PIGULKA_KLIMATYCZNA%20_2020.pdf, dostęp 21 września 2020), • szary papier i flamastry. PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część pierwsza: 1. Przygotuj salę przed lekcją. Połącz ławki, tak aby stworzyć stanowiska pracy dla czterech grup. Na każdym stanowisku połóż zalaminowane zdjęcia (grupa 1 – zdjęcie niedźwiedzia polarnego; grupa 2 – zdjęcie wielbłąda; grupa 3 – zdjęcie kangura; grupa 4 – zdjęcie ryb) oraz koperty z zadaniami do wykonania dla uczniów. W oddzielnej kopercie miej też przygotowane te same zdjęcia wydrukowane w mniejszej skali i powycinane – posłużą one do podziału uczniów na grupy. 2. Przy wejściu do klasy poproś uczniów o wylosowanie obrazka z koperty i powiedz, aby usiedli przy stoliku, na którym leży zdjęcie, do którego pasuje wylosowany fragment. Powiedz im, że w ten sposób stworzą zespoły, w których będą pracować w trakcie lekcji. 3. Na początku zajęć włącz uczniom film Nature Is Speaking – Julia Roberts is Mother Nature – rozdaj im przy tym tekst z tłumaczeniem, aby każdy zrozumiał, o czym mówi głos natury. Tłumaczenie: „Niektórzy nazywają mnie naturą. Inni nazywają mnie «Matką Naturą». Jestem tu od ponad 4,5 miliarda lat. 22 500 razy dłużej niż ty. Naprawdę nie potrzebuję ludzi. Ale oni potrzebują mnie. Tak, twoja przyszłość zależy ode mnie. Kiedy ja rozkwitam, ty również się rozwijasz. Kiedy ja się chwieję, ty też się chwiejesz. Albo gorzej. Ale jestem tu od eonów. Wykarmiłam gatunki lepsze od twojego. I zagłodziłam gatunki większe twojego. To moje oceany. Moja ziemia. Moje płynące strumienie. Moje lasy. Wszystkie mogą cię przyjąć. Lub cię zostawić. To, jak decydujesz się żyć każdego dnia, czy mnie dostrzegasz, czy lekceważysz, tak naprawdę nie ma dla mnie znaczenia. Jeden kierunek. Lub inny. Twoje działania zadecydują o twoim losie. Nie moje. Jestem naturą. Pójdę dalej. Jestem gotowa ewoluować. A ty?”. 4. Poproś o wynotowanie najważniejszego zwrotu: „Natura nie potrzebuje ludzi, to ludzie jej potrzebują”. 5. Na tablicy zapisz hasło „klimat”, poproś uczniów o podanie swoich skojarzeń z tym pojęciem. Zapytaj, czy słyszeli o zmianie klimatu i globalnym ociepleniu. Spytaj także, czy wiedzą może, w jaki sposób człowiek wpływa na klimat. 6. Następnie przedstaw uczniom kilka faktów o zmianach klimatycznych. Na przykład: średnia temperatura Ziemi wzrosła już o ponad 1°C od czasów rewolucji przemysłowej, gwałtowny wzrost temperatury spowodowany jest działalnością człowieka, według IPCC wzrost średniej temperatury na Ziemi o 2°C oznacza 50 proc. szans na przekroczenie granic planetarnych, których naruszenie grozi destabilizacją planety. Część druga: 1. Odczytaj uczniom rozdział książki Niesamowite przygody Toli, Poli i Urwisa… pt. Czas minął – trzeba działać. 2. Poproś każdą z grup o wykonanie poleceń (załącznik nr 2). 3. Po czasie na wykonanie tego zadania poproś każdy zespół o zaprezentowanie efektów pracy. 4. Podsumuj wykonane zadanie, wyjaśniając uczniom, że zmiany klimatu, o których opowiedzieli bohaterowie książki, mają miejsce właśnie teraz. Część trzecia: 1. Wyświetl uczniom zdjęcie z Instagrama Ugurgallen. Poproś, aby powiedzieli, co widzą na zdjęciu, i jak można je interpretować w kontekście zmian klimatu. 2. Wyjaśnij, że topnienie lodowców to konsekwencja ocieplania klimatu. Podaj uczniom informacje dotyczące lodowców – notatka z portalu ekologia.pl (https://www.ekologia.pl/wiedza/zmiany-klimatyczne/topnienie-lodowcow-przyczyny-i-skutki-zapobieganie-topnieniu-lodowcow,11005.html). 3. Włącz uczniom film z YouTube’a pt. Trailer Punkt Krytyczny. Energia odNowa / The Tipping Point. Energy aNew. Spytaj, jakie emocje w nich wywołał. Powiedz, że każdy z nich może coś zrobić dla naszej planety, żeby zarówno nam, jak i zwierzętom żyło się lepiej. Jedną z takich czynności jest informowanie i zabieranie głosu w sprawie ochrony środowiska, podobnie jak robi to Reniferzyca Greta, której postać jest wzorowana na Grecie Thunberg, szwedzkiej aktywistce. 4. Ostatnim zadaniem dla uczniów będzie stworzenie plakatów informujących, które zostaną rozwieszone w widocznych miejscach w klasie lub całej szkole. Rozdaj każdej grupie szary papier i flamastry, a także wydruki dokumentu Zmiany klimatu w pigułce, Fundacja WWF Polska (https://www.wwf.pl/sites/default/files/2020-02/WWF_PIGULKA_KLIMATYCZNA%20_2020.pdf, dostęp: 22 września 2020), z którego wybiorą najistotniejsze informacje do zamieszczenia na plakatach. LEKCJE 3 i 4 CZAS: ok. 2 jednostek lekcyjnych. CELE: • ćwiczenie umiejętności czytania/słuchania ze zrozumieniem, • budowanie postawy świadomych i zaangażowanych „obywateli świata”, mających wpływ na otaczającą ich rzeczywistość, • angażowanie w działalność na rzecz ochrony środowiska, • rozwijanie empatii wobec otaczającej przyrody, zwierząt i całej planety, • dostrzeganie skutków zmian klimatycznych i roli człowieka w ich powstawaniu, • poznanie założeń stylu życia zero waste. MATERIAŁY: • fragmenty książki pt. Niesamowite przygody Toli, Poli i Urwisa. Nigdy nie jesteś za młody, żeby pomagać przyrodzie (Fundacja CultureLab), • opis książki Gdzieś daleko. Bajka eko Izabeli Skorupki, • zdjęcia do wyświetlenia, • film Plastik zabija zwierzęta (dostępny na YouTube: https://www.youtube.com/watch?v=-z6AP5r5ZWg&ab_channel=Onet100), • tabela do wypełnienia, • polecenia do tekstu (załącznik nr 3 dostępny na Platformie MM). PRZEBIEG ZAJĘĆ: Część pierwsza: 1. Na początku zajęć spytaj uczniów, dokąd wolą jeździć na wakacje – w góry czy nad morze? Niech każdy z nich poda jakiś argument przemawiający za danym wyborem. Sam/sama również odpowiedz dla przykładu, używając przy tym argumentów uwzględniających piękno natury, np. „Wolę spędzać wakacje w górach, gdyż kocham, kiedy otaczają mnie drzewa, mogę pooddychać świeżym powietrzem, odetchnąć od zgiełku miasta, odpocząć w ciszy otoczona zielenią krajobrazu”. Kiedy uczniowie będą odpowiadać, dopytuj ich, czy zauważyli porzucone śmieci w lasach lub na plaży (w tle możesz wyświetlić zdjęcia zanieczyszczonych miejsc). Zapytaj ich, jak myślą, dlaczego tak jest i jakie może mieć to skutki dla Ziemi. Zwróć uwagę i podkreśl, że to człowiek odpowiada za taki stan rzeczy. 2. Następnie włącz uczniom film Plastik zabija zwierzęta. Spytaj, jakie emocje w nich wywołał. Czy uważają, że tak powinien wyglądać świat, w którym żyjemy? 3. Podaj uczniom kilka faktów, dotyczących zanieczyszczenia środowiska: do 2050 r. oceany będą zawierały więcej plastiku niż ryb, przeciętny Polak wytwarza ponad 300 kg śmieci rocznie, drzewa składają się w 50 proc. z węgla – drewno, gdy płonie, podobnie jak węgiel, uwalnia do atmosfery dwutlenek węgla. Powiedz uczniom, że to, jak ludzie obecnie wpływają na planetę, powoduje nie tylko powiększające się zanieczyszczenie, ale także wpływa na wzrost globalnego ocieplenia, będącego powodem zmian klimatycznych na świecie. Część druga: 1. Odczytaj uczniom opis bajki pt. Gdzieś daleko. Bajka eko Izabeli Skorupki. Zapytaj, czy widzą podobieństwa Niezielencji do naszego świata. 2. Rozdaj uczniom tabelę do wypełnienia, w której porównają opisaną krainę z naszą planetą. Przykładowa tabela: Niezielencja Ziemia Brak miejsc na wysypiskach, tony śmieci Zaśmiecanie planety, wyrzucanie śmieci do lasów i mórz Zużywanie surowców naturalnych Produkowanie niepotrzebnych urządzeń, konsumpcjonizm (wyjaśnij uczniom to pojęcie) – kupowanie niepotrzebnych rzeczy, ciągłe zmienianie na nowsze modele, nadmiar ubrań Brak zieleni i lasów Wycinka drzew, pożary lasów, zaśmiecanie, betonowe miasta Idea wzrostu dobrobytu i rozwoju Idea wzrostu dobrobytu i rozwoju gospodarczego 3. Po omówieniu tego zadania spytaj uczniów, czy mają jakieś pomysły na to, jak produkować mniej śmieci. Zapisuj rezultaty ich rozważań na tablicy. Część trzecia: 1. Powiedz uczniom, że działania jednostek mają duży wpływ na środowisko. 2. Odczytaj rozdział z książki Niesamowite przygody Toli, Poli i Urwisa… pt. Eko-patrol. 3. Rozdaj uczniom polecenia do tekstu (załącznik nr 3). 4. Poproś kilku uczniów o przeczytanie odpowiedzi. Część czwarta: 1. Powiedz uczniom, że nasze codzienne wybory mogą mieć wpływ na zmniejszenie zużycia plastiku. Spytaj, czy mają jakieś pomysły na to, jak ograniczać korzystanie z tego tworzywa. Wyjaśnij, że można żyć bardziej ekologicznie, postępując wg reguł zero waste. Wyjaśnij im to pojęcie („zero marnowania” – styl życia, zgodnie z którym człowiek stara się generować jak najmniej odpadów, a tym samym nie zanieczyszczać środowiska). Stwórzcie wspólnie bank pomysłów na to, jak bardziej dbać o środowisko (może uczniowie sami już wprowadzili w życie jakieś sposoby na ograniczanie zużycia plastiku). Jeżeli uczniowie nie zaproponowali zbyt wielu rozwiązań, podaj im przykłady, takie jak: wielorazowe siatki, woreczki na warzywa i owoce, papierowe lub metalowe słomki, słoiki na przetwory, wielorazowe waciki, butelki z filtrem na wodę, patyczki bambusowe (najlepiej przynieść takie przedmioty na lekcję). Zapytaj, jakie zmiany sami chcieliby wprowadzić do swojego życia, aby bardziej zatroszczyć się o środowisko. 2. Poproś chętnych uczniów, aby na następną lekcję przygotowali plakaty o sposobach na życie w duchu zero waste.