STAN PRAWNY NA 25 WRZEŚNIA 2020 Koronawirus a prawa pracodawcy i pracownika w placówkach oświatowych Opracowała i zaktualizowała: Karolina Król- Komarnicka, kierownik działu kadr i płac w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r., poz. 374 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r., poz. 493 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320). 1 września 2020 r. placówki oświatowe wróciły do stacjonarnego funkcjonowania. Jednakże organizacja codziennego działania jednostek systemu oświaty wymaga od dyrektora jako pracodawcy wielu nowych rozwiązań, aby jak najlepiej przeciwdziałać możliwości rozprzestrzeniania się koronawirusa. 5 sierpnia br. Minister Edukacji Narodowej przedstawił Wytyczne dla publicznych i niepublicznych szkół i placówek, które obowiązują od 1 września 2020 r. Powinny być stosowane przede wszystkim w organizacji pracy szkoły w systemie stacjonarnym. Ważnymi aktami prawnymi, które regulują szczególne rozwiązania w czasie pandemii są Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 oraz Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Dyrektor placówki oświatowej powinien opracować wewnętrzny regulamin lub procedury funkcjonowania szkoły w czasie epidemii, z uwzględnieniem specyfiki placówki oraz zalecenia wskazane w przedmiotowych wytycznych i obowiązujące przepisy prawa. Takie procedury powinny w szczególności uwzględniać: • zasady wchodzenia do budynków szkolnych, • postępowanie w przypadku wystąpienia u ucznia/pracownika objawów mogących wskazywać infekcję/COVID-19, • organizację pracy placówki, w taki sposób, aby zachowywać dystans społeczny, w szczególności w czasie przerw i organizacji zajęć wychowania fizycznego, • ogólne zasady higieny i stosowania środków ochronnych, w tym określenie w jakich sytuacjach należy nosić maseczki, • organizację pracy świetlicy, stołówki. Wszystkie te działania mają zapobiegać rozprzestrzenianiu się wirusa SARS-CoV-2. Ważne! Jeżeli w placówce pojawi się podejrzenie, że pracownik lub uczeń może być zakażony, wówczas dyrektor powinien powiadomić państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Taka informacja podlega weryfikacji i ocenie ryzyka przez państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, który przeprowadza dochodzenie epidemiologiczne, a następnie, w razie potrzeby, podejmuje czynności, które mają zapobiec szerzeniu się zakażeń. Nie jest możliwe ustalenie scenariusza postępowania dla każdego oddzielnego przypadku. Zawsze w sytuacji zagrożenia należy postępować zgodnie z zasadami działań przeciwepidemicznych związanych z COVID-19 i ogólnymi wytycznymi GIS-u i MZ-etu. Każda placówka ma swoją specyfikę, dlatego procedury postępowania muszą być dostosowane do jej charakteru (np. wielkość szkoły, sposób organizacji zajęć, który ma wpływ na szerzenie się zakażeń między poszczególnymi grupami uczniów). Państwowy powiatowy inspektor sanitarny po zbadaniu sytuacji epidemiologicznej w danej placówce, tj. liczby zakażonych, liczby osób, z którymi osoba chora miała kontakt, wielkości placówki, itp. wyda opinię, czy dana placówka może działać dalej stacjonarnie czy powinna przejść na system zdalny w całości lub częściowo. Warianty funkcjonowania szkół i placówek w okresie pandemii w sytuacji pojawienia się zakażenia na danym terenie Wariant A – tryb stacjonarny Szkoła pracuje w trybie stacjonarnym. Obowiązują wytyczne GIS-u, MZ-etu i MEN-u dla szkół i placówek oświatowych. W przypadku wystąpienia zagrożenia epidemiologicznego dyrektor szkoły, po uzyskaniu pozytywnej opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego i za zgodą organu prowadzącego, może częściowo lub w całości zawiesić stacjonarną pracę szkół i placówek. Wówczas dopuszczalne będą dwa warianty kształcenia: B i C. Wariant B – tryb hybrydowy Dyrektor może zawiesić zajęcia grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego albo całej szkoły lub placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć i wprowadzić kształcenie na odległość (zdalne). Będzie to zależało od sytuacji epidemicznej na danym terenie, w danej szkole czy placówce. Decyzję podejmie dyrektor po uzyskaniu zgody organu prowadzącego i otrzymaniu pozytywnej opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Opinie te, będzie można – z uwagi na konieczność podejmowania szybkich decyzji – uzyskać pisemnie, ustnie, za pomocą e-maila czy telefonu. Wariant C – tryb zdalny Dyrektor placówki po uzyskaniu zgody organu prowadzącego i pozytywnej opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego podejmuje decyzję o zawieszeniu zajęć stacjonarnych na określony czas i wprowadzeniu w całej szkole kształcenia na odległość (edukacji zdalnej). Minister Edukacji Narodowej nadal zachowuje uprawnienie do ograniczenia zajęć w szkołach na terenie całego kraju. Kwarantanna pracownika Pracownik, który został objęty kwarantanną, powinien niezwłocznie poinformować pracodawcę o kwarantannie jako przyczynie swojej nieobecności w pracy. Dyrektor placówki jako pracodawca – w porozumieniu z nauczycielem lub pracownikiem administracji czy obsługi – powinien ustalić, czy nauczyciel lub inny pracownik może pracować zdalnie (prowadzenie zajęć online z uczniami) i zachować prawo do 100 proc. wynagrodzenia. Pracownik na kwarantannie nie może pracować poza miejscem kwarantanny. Jeśli nauczyciel lub inny pracownik nie może wykonywać swojej pracy, to decyzja o kwarantannie będzie wywoływała takie same skutki jak orzeczenie o niezdolności do pracy wystawiane przez lekarza w przypadku zachorowania (zachowanie prawa do 80 proc. wynagrodzenia). Po otrzymaniu pisemnej decyzji o kwarantannie pracownik powinien ją bezzwłocznie przekazać pracodawcy. W sytuacji, gdy odosobnienie dotyczy dziecka pracownika, ma on prawo do zasiłku opiekuńczego. Dopuszczenie do pracy w sytuacji podejrzenia zarażeniem koronawirusem Jeżeli pracownik placówki ma objawy choroby zakaźnej COVID-19, w tym w szczególności kaszel w połączeniu z podwyższoną temperaturą, powinien niezwłocznie odizolować się od innych oraz założyć maseczkę. W takiej sytuacji potencjalnie zakażeni nauczyciele nie mogą prowadzić zajęć lub uczestniczyć w lekcjach. Osoba wykazująca objawy infekcyjne, w tym gorączkę, w szczególności objawy ze strony układu oddechowego, powinna uzyskać teleporadę od lekarza POZ-u. Lekarz POZ-u jest uprawniony do wystawienia osobie chorej zwolnienia od pracy z powodu infekcji górnych dróg oddechowych (spełniające równocześnie funkcję izolacji medycznej), a gdy istnieją ku temu przesłanki zadecydować o dalszej diagnostyce w kierunku COVID-19 zgodnie z aktualnie obowiązującymi procedurami medycznymi. Dyrektorzy placówek oświatowych powinni zgodnie z wytycznymi GIS-u, w miarę możliwości w czasie organizowania pracy pracownikom powyżej 60. roku życia lub z istotnymi problemami zdrowotnymi, które zaliczają osobę do grupy tzw. podwyższonego ryzyka, stosować rozwiązania minimalizujące ryzyko zakażenia (np. nieangażowanie w dyżury w czasie przerw międzylekcyjnych, a w przypadku pracowników administracji w miarę możliwości praca zdalna). Sam wiek pracownika nie jest przesłanką, aby odsunąć go od świadczenia pracy. Pracodawca nie jest osobą uprawnioną do podejmowania działań izolujących pracownika w ramach kwarantanny. Zatrudniający nie może zlecić dodatkowych badań lekarskich pracownikowi, który wraca do pracy po wyjeździe do regionu/kraju, w którym był narażony na zakażenie koronawirusem, gdyż przepisy nie przewidują kierowania pracownika na badania w związku ze zwiększonym ryzykiem zachorowania na choroby wirusowe. Pamiętaj! Pracodawca nie jest uprawniony do dokonywania samodzielnie oceny stanu zdrowia pracownika. Niedopuszczenie pracownika do pracy, ze względu na potencjalne zarażenie wirusem może narazić pracodawcę na zarzuty o nękanie lub mobbing. W przypadku gdy pracownik dobrowolnie powstrzyma się od pracy i nie otrzyma zaświadczenia lekarskiego ani decyzji inspektora sanitarnego, nie przysługuje mu prawo do świadczeń pieniężnych w razie choroby. Nie zachodzą też przesłanki, aby otrzymywał wynagrodzenie. W takiej sytuacji słuszne wydaje się, że pracownik powinien wykorzystać urlop wypoczynkowy. Pracodawca może ewentualnie polecić wykonywanie pracy zdalnej, jeżeli charakter pracy na to pozwala. Praca zdalna dla pracowników administracji i obsługi Ważnym rozwiązaniem w przeciwdziałaniu rozprzestrzenianiu się koronawirusa jest możliwość polecenia pracy zdalnej. Praca ta nie ma charakteru telepracy zgodnie z Kodeksem pracy, czyli nie jest obwarowana tak wieloma rygorami, szczególnie w zakresie wymogów wyposażenia stanowiska pracy zgodnie z przepisami dot. bezpieczeństwa i higieny pracy. By przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się koronawirusa pracodawca może polecić pracownikowi wykonywanie obowiązków służbowych, w określonym czasie w domu. Decyzja o poleceniu pracy zdalnej leży wyłącznie w gestii pracodawcy. Pracownik może wnioskować o polecenie pracy zdalnej, ale jego wniosek nie jest wiążący dla zatrudniającego. W czasie wykonywania pracy zdalnej pracownikowi przysługuje takie samo wynagrodzenie jak podczas wykonywania obowiązków w zakładzie pracy. Polecenie pracy zdalnej nie musi być wydane na piśmie, ale jak każde inne polecenie służbowe może być wydane ustnie bądź e-mailem albo smsem. Pracodawca może potwierdzić to polecenie na piśmie. Przepisy dopuszczające możliwość pracy zdalnej obowiązują przez okres ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, a także przez 3 miesiące od ich odwołania. Badania profilaktyczne nauczycieli i pracowników niepedagogicznych w czasie epidemii COVID-19 Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia stwierdzającego brak przeciwwskazań do wykonywania pracy na określonym stanowisku. Zasada ta dotyczy wszystkich pracowników placówki – nauczycieli oraz pracowników administracji i obsługi. Na czas ogłoszonego stanu zagrożenia epidemicznego wywołanego wirusem SARS-CoV-2 ustawodawca zawiesił wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów art. 229 § 2 k.p. zdanie pierwsze, § 4a w zakresie badań okresowych i § 5 art. 229 k.p. Oznacza to, że od 14 marca br. aż do dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, nie stosuje się przepisu nakładającego na pracownika obowiązek poddania się okresowym badaniom. Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 60 dni od dnia odwołania danego stanu. Ww. rozwiązania nie dotyczą badań wstępnych i kontrolnych. W tym zakresie wprowadzono możliwość przeprowadzenia badania wstępnego lub kontrolnego przez innego lekarza niż lekarz uprawniony do prowadzenia tego typu badań (lekarz medycyny pracy). Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 30 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku, gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania stanu epidemii.