STAN PRAWNY NA 17 WRZEŚNIA 2020 Filie poradni psychologiczno-pedagogicznej Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1327), • Ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 263), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Zgodnie z § 18 Rozporządzenia w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych poradnia może posiadać filie, które organ prowadzący tworzy bądź likwiduje oraz określa zakres i teren ich działania. Niestety, jest to jednocześnie jedyna regulacja Rozporządzenia, która dotyczy filii poradni. Regulacja ta nie określa zatem choćby tego, jak filia poradni jest tworzona. Przywołany przepis wskazuje wprost, że filię tworzy organ prowadzący, ale jednocześnie nie podaje, jaki właściwie podmiot wykonuje w tym wypadku zadania organu prowadzącego, a co za tym idzie, w drodze jakiej czynności prawnej filia ma powstać. Filia poradni – przykłady analogii Organem prowadzącym poradnie są powiaty, które mogą działać za pośrednictwem rady powiatu lub zarządu powiatu. Jeżeli uznać, że utworzenie filii następuje analogicznie do tworzenia szkoły, wówczas uznać by należało konsekwentnie, że czynności tej dokonuje również organ właściwy do utworzenia szkoły, czyli rada powiatu. Nic jednak nie wskazuje na to, że utworzenie filii poradni jest czynnością analogiczną do tworzenia szkoły. W istocie bliższą czynnością będzie tu utworzenie szkoły filialnej, która również jest tworzona przez radę powiatu. Wydaje się, że między filią poradni a filią szkoły istnieją istotne analogie, bowiem pomijając samą zbieżność nazw tych jednostek organizacyjnych, podobnie powinno wyglądać ich związanie organizacyjne. Czyli tak jak szkoła filialna jest podporządkowana szkole macierzystej, tak i filia poradni powinna być organizacyjnie podporządkowane macierzystej poradni, przy której została utworzona. Jeżeli zatem daje się wskazać pewne analogie, to i utworzenie filii poradni powinno przebiec analogicznie do procedury tworzenia filii szkoły. Jakie zastosować przepisy? Do pojęcia szkoły filialnej odwołuje się przykładowo art. 68 ust. 8 Prawa oświatowego. Stosownie do tego przepisu uprawnienia do: • zatrudniania i zwalniania nauczycieli oraz innych pracowników, • przyznawania nagród oraz wymierzania kar porządkowych nauczycielom i innym pracownikom, • występowania z wnioskami, po zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej i rady szkoły, w sprawach odznaczeń, nagród i innych wyróżnień dla nauczycieli oraz pozostałych pracowników – nie przysługują kierownikom szkół podstawowych (szkół filialnych) podporządkowanych organizacyjnie innej szkole. Uprawnienia te przysługują dyrektorowi szkoły, któremu szkoła filialna jest organizacyjnie podporządkowana. Wymienione wyżej kompetencje są charakterystyczne dla dyrektora szkoły, w szczególności te, które dotyczą jego uprawnień jako pracodawcy – nie ulega bowiem wątpliwości, iż prawo kształtowania polityki kadrowej w zarządzanej przez siebie jednostce jest podstawowym gwarantem jej prawidłowego funkcjonowania. Tymczasem osoba zarządzająca szkołą filialną nie ma takiego uprawnienia, ponieważ przekazano je właśnie dyrektorowi szkoły macierzystej. Stawia to oczywiście kierownika szkoły filialnej w niższej pozycji, co jest konsekwencją podporządkowania organizacyjnego całej szkoły filialnej szkole głównej. Wydaje się zatem, że przez analogię, którą musimy zastosować z braku innych regulacji, podobne organizacyjne podporządkowanie będzie występowało w przypadku filii poradni. Nie będzie ona zatem posiadała własnego dyrektora, lecz kierownika filii, który nie będzie miał uprawnień właściwych dla dyrektora: dotyczących zatrudniania i zwalniania nauczycieli czy też przyznawania im nagród. Szkoła filialna funkcjonuje bez własnego statutu, korzystając z regulacji statutu szkoły głównej. W istocie więc jej organizacyjne wyodrębnienie oznacza, że faktycznie jest umiejscowiona w innym budynku, lecz na tym odrębności organizacyjne się kończą – pracodawcą dla nauczycieli i pracowników niepedagogicznych w niej zatrudnionych jest dyrektor placówki, przy której filia została utworzona, co pociąga kolejne konsekwencje, choćby w postaci jednego regulaminu pracy obowiązującego zarówno pracowników szkoły głównej, jak i filii. Takie same zasady będą obowiązywały w przypadku filii poradni, która również nie posiada własnego statutu, lecz jest objęta regulacjami statutu poradni macierzystej. Jak utworzyć filię poradni? Jak stwierdził Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku w Wyroku z dnia 22 czerwca 2006 r. (II SA/Bk 189/06), z przekształceniem placówki, o którym mowa w art. 59 Ustawy o systemie oświaty, mamy do czynienia wówczas, gdy zaistniała taka zmiana organizacyjna, która doprowadziła do rozszerzenia, zwężenia lub wprowadzenia nowego zakresu edukacji danej placówki, przy eliminacji częściowej lub całkowitej dotychczasowego zakresu edukacji. Przekształcenie organizacyjne spowodowało zmianę charakteru, stanu prawnego, struktury, formy – nadając inną, nową postać, funkcję i charakter działalności danej placówki. Przykładem przekształcenia może być podział zespołu szkół i utworzenie w jego ramach dwóch (lub kilku) placówek jako samodzielnych podmiotów. Wyrok ten został wydany w czasie, gdy zasady przekształcania szkół i placówek były określone w przepisach Ustawy o systemie oświaty, lecz zachował aktualność, bowiem obecnie obowiązujące regulacje Prawa oświatowego nie wprowadzają żadnych istotnych zmian. Od czasu wydania tego orzeczenia pojawiło się jednak Rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, które wprost wskazuje, jakie czynności nie są przekształceniem szkoły lub placówki. Chodzi tutaj o regulację § 1 ust. 1 pkt 13 tego Rozporządzenia, stosownie do którego utworzenie oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej, oddziału specjalnego, integracyjnego, dwujęzycznego, sportowego, mistrzostwa sportowego oraz oddziału przysposabiającego do pracy nie stanowi przekształcenia, o którym mowa w art. 89 ust. 9 Prawa oświatowego. Wnioskując zatem, że każda czynność niewymieniona w tej regulacji, a prowadząca do zmiany istniejącego zakresu edukacji placówki, powinna zostać przeprowadzona w drodze procedury przekształcenia. Przekształceniem będzie zatem również utworzenie filii poradni. Zgodnie z art. 89 ust. 9 Prawa oświatowego do przekształcenia stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące likwidacji jednostki. Oznacza to, że aby utworzyć filę, trzeba powziąć następujące kroki: 1. Należy podjąć uchwałę w sprawie zamiaru przekształcenia poradni, przy której filia ma zostać utworzona. Jest to uchwała intencyjna, niewywołująca jeszcze skutków prawnych w postaci dokonania przekształcenia, ale inicjująca całą procedurę utworzenia filii. Uchwałę powinna podjąć rada powiatu bądź też miasta na prawach powiatu. 2. Kolejnym krokiem jest powiadomienie rodziców uczniów, bądź też pełnoletnich uczniów, właściwego kuratora oraz zarząd powiatu o zamiarze przekształcenia poradni. Powiadomień tych dokonuje się na sześć miesięcy przed terminem przekształcenia poradni. Z uwagi na fakt, że poradnia nie jest jednostką feryjną, nie musi to być sześć miesięcy przed końcem roku szkolnego, ważne jest jedynie, aby między powiadomieniem a faktycznym przekształceniem minęło co najmniej pół roku. 3. Następnie należy przesłać do opinii organizacji związkowych projekt uchwały kategorycznej (właściwej) o przekształceniu poradni poprzez utworzenie jej filii. Prawo związków do opiniowania projektu tej uchwały wynika z treści art. 19 ust. 1 Ustawy o związkach zawodowych, organizacja związkowa ma prawo opiniowania założeń i projektów aktów prawnych w zakresie objętym jej zadaniami. Opinia związków nie jest wiążąca dla organu prowadzącego poradnię, zatem nawet negatywna nie wstrzymuje procedury przekształcenia. 4. Ostatnim krokiem organu prowadzącego jest podjęcie uchwały kategorycznej w sprawie przekształcenia poradni poprzez utworzenie jej filii. 5. Podjęcie uchwały kategorycznej nie kończy jednak procedury, bowiem w dalszej kolejności rada pedagogiczna poradni powinna dostosować jej statut i uwzględnić w nim organizację filii. Rada pedagogiczna Należy tu zwrócić uwagę na treść art. 69 ust. 1 i 2 Prawa oświatowego, zgodnie z którymi w placówce zatrudniającej co najmniej trzech nauczycieli działa rada pedagogiczna, będąca kolegialnym organem placówki w zakresie realizacji jej statutowych zadań dotyczących kształcenia, wychowania i opieki. Nauczyciele placówek zatrudniających mniej niż trzech nauczycieli są członkami rady pedagogicznej, której jest podporządkowana szkoła filialna. Przepis ten zakłada zatem, że w powyższym przypadku nie powstanie w tej filii odrębna rada pedagogiczna. Ta zasada dotyczy wszystkich placówek, a zatem obejmuje również filię poradni. Nauczyciele filii z reguły nie będą więc tworzyć odrębnej rady pedagogicznej, ale wejdą w skład rady działającej w poradni macierzystej.