STAN PRAWNY NA 11 WRZEŚNIA 2020 Oświadczenie majątkowe dyrektora szkoły Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 713 ze zm.), • Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 920), • Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 512 ze zm.), • Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320), • Rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z dnia 26 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2020). Samorządowe ustawy ustrojowe nakładają na dyrektorów szkół lub placówek oświatowych obowiązek złożenia oświadczenia majątkowego, ponieważ zarówno Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, jak i Ustawa z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym i województwa wymagają oświadczenia majątkowego od kierowników samorządowych jednostek organizacyjnych, a taką jednostką jest samorządowa szkoła (lub placówka oświatowa). Oświadczenia majątkowe – zakres danych Stosownie do art. 24h ust. 1 Ustawy o samorządzie gminnym kierownik jednostki organizacyjnej gminy jest obowiązany do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym, dotyczącego majątku odrębnego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Regulacja ta odnosi się wyłącznie do dyrektorów szkół prowadzonych przez gminy. Zgodnie z przywołanymi przepisami oświadczenie majątkowe zawiera informacje o: • zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub od komunalnej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także dane o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych, • dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej, lub zajęć, z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu, • mieniu ruchomym o wartości powyżej 10 000 zł, • zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10 000 zł, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone. Zasoby pieniężne to oszczędności. Nie jest wymagane, aby były ulokowane na jakimkolwiek koncie bankowym ani by miały postać pieniężną i to tylko w walucie polskiej; informacja powinna obejmować również papiery wartościowe (akcje, obligacje, weksle, czeki) oraz inne walory dewizowe. Wartość nieruchomości powinna być oparta na szacunku (porównaniu) cen nieruchomości o podobnym standardzie znajdujących się na tym samym obszarze lub wynikać z innych wiarygodnych źródeł (np. z polisy ubezpieczeniowej). Jeżeli znana jest dokładna wartość (np. wycena rzeczoznawcy), należy podać rzeczywistą wartość, a nie szacunkową. Wartość danej nieruchomości podaje się na dzień 31 grudnia roku poprzedniego (w przypadku corocznych oświadczeń majątkowych) bądź na dzień zdarzenia uzasadniającego złożenie oświadczenia majątkowego (w przypadku pierwszego i ostatniego oświadczenia majątkowego). Nie podaje się ceny nabycia. Obowiązek podania wartości nieruchomości występuje tylko w odniesieniu do praw zbywalnych (nie dotyczy np. najmu i dzierżawy). W podpunkcie „inne nieruchomości” podaje się np.: działkę, na której stoi dom wymieniony w oświadczeniu, udział w gruncie oraz w częściach wspólnych budynku, przynależnych do posiadanego mieszkania, działki rekreacyjne, działki pracownicze, działki wykorzystywane do działalności gospodarczej przez składającego oświadczenie lub współmałżonka, garaże, warsztaty. Oświadczenie dotyczy więc majątku osobistego oraz objętego małżeńską wspólnością majątkową. Można zauważyć, że wspólność majątkowa, zgodnie z art. 31 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, powstaje z chwilą zawarcia małżeństwa i obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Do majątku wspólnego należą w szczególności: • pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, • dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków, • środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków, • kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. W przypadku mienia ruchomego należy wykazać mienie o wartości przekraczającej 10 000 zł, będące własnością osoby składającej oświadczenie oraz należące do jej majątku wspólnego. Do składników mienia ruchomego należy zaliczyć m.in.: • samochody, • motocykle, • inne pojazdy mechaniczne (ciągnik rolniczy, przyczepa, pojazd zabytkowy), • sprzęt pływający, • dzieła sztuki, • meble, • sprzęt audiowizualny, • zwierzęta (niewchodzące w skład gospodarstwa rolnego), • domki kempingowe, • urządzenia i maszyny. Wartość poszczególnych składników majątku mienia ruchomego należy określić według cen rynkowych na dzień 31 grudnia roku poprzedniego (w przypadku oświadczenia rocznego) lub na dzień związany z określonym zdarzeniem nakładającym obowiązek złożenia oświadczenia. W przypadku pojazdów mechanicznych należy podać markę, model, rok produkcji i pojemność silnika. Z kolei do majątku osobistego, zgodnie z art. 33 k.r.o., należą: • przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej, • przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowili, • prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom, • przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków, • prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie, • przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość, • wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków, • przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków, • prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy, • przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Powyższe składniki tworzą zamknięty katalog składników majątku osobistego. Pozostałe przedmioty, niewymienione w tym artykule k.r.o., nie wchodzą do majątku osobistego, ale do majątku wspólnego. Szczegółowy zakres danych w oświadczeniu majątkowym określa Rozporządzenie w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta. Dane zawarte w oświadczeniu majątkowym są analizowane przez osoby, którym złożono oświadczenie majątkowe, a oświadczenie majątkowe przechowuje się przez sześć lat. Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonuje również urząd skarbowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe. Analizując oświadczenie majątkowe, urząd skarbowy uwzględnia też zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) małżonka osoby składającej oświadczenie. W przypadku gdy zaistnieje podejrzenie, że osoba składająca oświadczenie majątkowe podała w nim nieprawdę lub zataiła prawdę, podmiot dokonujący analizy oświadczenia występuje do dyrektora urzędu kontroli skarbowej właściwego ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie z wnioskiem o kontrolę jej oświadczenia majątkowego (art. 24h ust. 9 Ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym). Informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości. Oświadczenia majątkowe składane przez dyrektorów szkół są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej. Termin składania oświadczenia majątkowego Stosownie do treści art. 24h ust. 5 Ustawy o samorządzie gminnym dyrektor jednostki oświatowej prowadzonej przez gminę składa pierwsze oświadczenie majątkowe w terminie 30 dni od dnia powołania na stanowisko lub od dnia zatrudnienia. Odpowiednikami tego przepisu w pozostałych ustawach samorządowych są art. 25c ust. 5 Ustawy o samorządzie powiatowym i art. 27c ust. 5 Ustawy o samorządzie województwa. Oświadczenie to wraz z kopią swojego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą w dwóch egzemplarzach składa się odpowiednio: wójtowi, staroście powiatowemu i marszałkowi województwa w zależności od tego, jaka jednostka samorządu prowadzi daną placówkę. Dyrektor jednostki oświatowej jest ponadto obowiązany do pierwszego oświadczenia dołączyć informację o sposobie i terminie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej, jeżeli prowadził ją przed dniem powołania na stanowisko dyrektora. Kolejne oświadczenia majątkowe składane są przed dyrektorów szkół co roku do 30 kwietnia, według stanu na 31 grudnia roku poprzedniego. Oświadczenie majątkowe należy także złożyć w dniu odwołania ze stanowiska lub rozwiązania umowy o pracę. W przypadku niedotrzymania terminu złożenia oświadczenia majątkowego podmiot, do którego jest ono przez dyrektora składane, czyli wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa, w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywają osobę, która nie złożyła oświadczenia, do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając dodatkowy 14-dniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania. Należy zauważyć, że informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości. Skutki niezłożenia oświadczenia majątkowego Niezłożenie oświadczenia majątkowego w terminie wywołuje dwojaki skutek. Stosownie do treści art. 24k Ustawy o samorządzie gminnym (art. 25f Ustawy o samorządzie powiatowym i art. 27f Ustawy o samorządzie województwa) niezłożenie oświadczenia pomimo upływu dodatkowego terminu do jego złożenia z mocy prawa powoduje utratę wynagrodzenia za okres od dnia, w którym powinno być złożone oświadczenie, do dnia złożenia oświadczenia. Drugim ze skutków jest rozwiązanie umowy o pracę. Niezłożenie oświadczenia w terminie powoduje konieczność rozwiązania umowy o pracę najpóźniej po upływie 30 dni od dnia, w którym upłynął termin na złożenie oświadczenia. Należy przy tym zauważyć, że jest to równoznaczne z rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowiedzenia na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy i oznacza, że dyrektor jest zwalniany dyscyplinarnie z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych.