STAN PRAWNY NA 17 STYCZNIA 2023 E-szkolenia BHP Opracowała: Anna Torbicka, starszy inspektor ds. BHP, autorka publikacji dla dyrektorów i nauczycieli, zaktualizowała: Joanna Swadźba, prawnik, kierownik nadzoru w państwowej instytucji Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. Nr 180 poz. 1860 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 10 grudnia 2018 r. w sprawie dokumentacji pracowniczej (Dz.U. z 2018 r. poz. 2369). Ustawodawca w art. 2373 Kodeksu pracy (dalej k.p.) wprowadził wobec pracowników zakaz dopuszczenia do pracy, do której nie posiadają m.in. dostatecznej znajomości przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Za dopuszczenie pracownika do pracy odpowiedzialny jest pracodawca, zatem to on obowiązany jest do zapewnienia mu odpowiedniego przeszkolenia w tym zakresie. Nie wystarcza dokonanie przeszkolenia w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy wyłącznie przed dopuszczeniem do pracy, bowiem ustawodawca zaznacza, że pracodawca odpowiada także za prowadzenie wobec pracownika okresowych szkoleń BHP. Ustawodawca wyróżnia dwa rodzaje szkoleń: wstępne i okresowe. Przewiduje także różne formy ich realizacji. Część z nich może odbyć się elektronicznie, czyli w formie e-learningu. Głównym sposobem przekazywania wiedzy w tej formie jest internet, a niezbędnym narzędziem – komputer. Wyjątek: Artykuł 2373 § 2 k.p. wskazuje, kiedy nie jest wymagane szkolenie pracownika przed dopuszczeniem go do pracy. Chodzi o sytuację, gdy pracownik podejmuje pracę na tym samym stanowisku, które zajmował u danego pracodawcy bezpośrednio przed nawiązaniem z nim kolejnej umowy o pracę. Kiedy szkolenie BHP może odbyć się w formie elektronicznej, a kiedy nie? Odpowiadając na powyższe pytanie, można zacząć od szkoleń wstępnych, w odniesieniu do których należy zaznaczyć, że nie mogą się one odbyć w formie elektronicznej. Ustawodawca zastrzegł dla nich formę instruktażu, a ten opiera się na bezpośrednim kontakcie osoby szkolącej i szkolonej. Można wnioskować, że elektroniczne szkolenia BHP dotyczyć będą szkoleń okresowych. Owszem, ale nie wszystkich. Dla szkoleń okresowych wskazane są następujące formy: • kurs, • seminarium, • samokształcenie kierowane. Z elektronicznym szkoleniem będzie zatem wiązało się szkolenie okresowe, odbywane w formie samokształcenia kierowanego. Według § 14 ust. 2 pkt 1 i 3–6 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy w ten sposób mogą szkolić się: • pracodawcy, • osoby kierujące pracownikami, • pracownicy inżynieryjno-techniczni, • pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz inne osoby wykonujące zadania tej służby, • pracownicy na stanowiskach administracyjno-biurowych, • inni niewymienieni wyżej, jeśli charakter ich pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne bądź z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenia okresowego w elektronicznej formie nie mogą odbywać pracownicy na stanowiskach robotniczych, a więc woźna czy konserwator. Dla nich ustawodawca przewidział formę instruktażu (§ 15 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy), tak jak w przypadku szkoleń wstępnych, ze względu na specyfikę stanowiska pracy. Do ostatniej grupy wymienionych powyżej zaliczyć można wszystkich pracowników pedagogicznych, takich jak np. nauczyciel, pedagog, logopeda, psycholog. Mogą oni odbywać elektroniczne szkolenie w przypadku szkolenia okresowego. Należy pamiętać, aby realizowało ono cele szkolenia, tj. aktualizowało i ugruntowywało wiedzę i umiejętności w dziedzinie BHP oraz zaznajamiało uczestników z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi we wskazanym zakresie, w odniesieniu do ich stanowiska pracy. Jaki egzamin? Szkolenie elektroniczne, jak każde szkolenie okresowe, kończy się egzaminem (§ 16 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy), który przeprowadza organizator szkolenia. Celem jest sprawdzenie, jak uczestnik przyswoił wiedzę objętą programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami BHP. Zaleca się, choć nie jest to nakazane przepisami, aby egzamin miał formę tradycyjną. Odbycie elektronicznego szkolenia okresowego zostaje potwierdzone przez organizatora poprzez wydanie zaświadczenia. Jego odpis jest przechowywany w aktach osobowych pracownika. Obowiązki pracownika Jednym z wyszczególnionych w Kodeksie pracy obowiązków pracownika jest przestrzeganie przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy (art. 100 § 2 ust. 3 k.p.). Obowiązek ten formalnie rozpoczyna się od uczestnictwa w szkoleniach z zakresu BHP przeprowadzanych przez pracodawcę. Zgodnie z art. 2374 § 3 k.p. do obowiązków pracownika należy także pisemne potwierdzenie zapoznania się z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Obowiązki pracodawcy W art. 2374 § 1 i 2 k.p. ustawodawca wskazuje na dwa kolejne obowiązki pracodawcy dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy. Jest on odpowiedzialny za zaznajamianie pracowników z przepisami i zasadami BHP w zakresie wykonywanych przez nich prac oraz za wydawanie szczegółowych instrukcji i wskazówek dotyczących BHP na poszczególnych stanowiskach pracy. Realizacja tych obowiązków zawiera się, choć nie wyczerpuje, w powyżej opisanym obowiązku zapewnienia pracownikowi szkolenia przed dopuszczeniem go do podjęcia pracy, jak też okresowo po rozpoczęciu pracy i w jej trakcie. Pracodawca, który jest obowiązany do zapewnienia pracownikowi odpowiedniego szkolenia w zakresie BHP, nie musi wykonywać tego obowiązku osobiście. Jak mówi § 4 ust. 1 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy: szkolenie może być organizowane i prowadzone przez pracodawców lub, na ich zlecenie, przez jednostki organizacyjne uprawnione do prowadzenia działalności szkoleniowej w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy . Ważne jest, aby szkolenie, zgodnie z § 3 wyżej wymienionego Rozporządzenia, zapewniło jego uczestnikom: • poznanie czynników środowiska pracy mogących powodować zagrożenie dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w trakcie wykonywania obowiązków, • zaznajomienie z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi, • poznanie przepisów i zasad BHP w zakresie, który jest niezbędny do realizowania obowiązków pracownika w zakładzie pracy i na podejmowanym stanowisku, • poznanie przepisów dotyczących obowiązków i odpowiedzialności w dziedzinie BHP związanych z podejmowaną pracą, • nabycie umiejętności wykonywania pracy w sposób, który będzie bezpieczny dla pracownika i jego współpracowników, • nabycie umiejętności odpowiedniego postępowania w awaryjnych sytuacjach, • umiejętność udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Niezbędna dokumentacja Dokumentacja elektronicznych szkoleń BHP obejmuje, zgodnie z § 5 ust. 6 Rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy: • program szkolenia, • dziennik zajęć, • protokół przebiegu egzaminów, • rejestr wydanych zaświadczeń. Przepisy prawne nie określają, w jakiej wersji – elektronicznej czy papierowej – należy ją przechowywać. Postęp technologiczny uzasadnia przechowywanie w wersji elektronicznej, jeśli dokumentacja pracownicza jest prowadzona w postaci elektronicznej. Rozporządzenie w sprawie dokumentacji pracowniczej dopuszcza możliwość prowadzenia dokumentacji pracowniczej albo w formie elektronicznej albo papierowej. Rozporządzenie w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy wskazuje na inne ważne dokumenty, które związane są z przeprowadzaniem szkoleń, a mianowicie pisemne potwierdzenie odbycia instruktażu ogólnego oraz stanowiskowego, zawarte w karcie szkolenia wstępnego, przechowywanej w aktach osobowych pracownika (§ 12 ust. 1 tego aktu prawnego). Nie dotyczy to jednak elektronicznych szkoleń, gdyż jak wspomniano powyżej, instruktaż nie może odbyć się w formie e-learningu. Zakończenie Szkolenia w zakresie BHP odbywają się w czasie pracy, a ich kosztem obciążony jest pracodawca. Warto więc, aby wziął pod uwagę, że forma elektroniczna pozwala zaoszczędzić pieniądze (jest tańsza niż tradycyjna) i czas (to osoba szkoląca się wybiera miejsce i czas, w którym podejmuje szkolenie). Wybierając szkolenie, należy jednak zwrócić uwagę, aby było ono dobrej jakości i służyło realizacji celów kształcących się osób. Ważne! Pracodawca może również zastosować rozwiązania techniczno-organizacyjne, które umożliwią zgodne z prawem przeprowadzenie szkolenia – np. poprzez przeprowadzenie szkolenia lub nawet instruktażu w formie wideokonferencji z wykorzystaniem komputerów wyposażonych w kamery, mikrofony i głośniki (np. w sytuacji, gdy pracownik świadczy pracę zdalną).