STAN PRAWNY NA 2 WRZEŚNIA 2020 Organizacja pracy szkół od września Opracował: Marcin Majchrzak, radca prawny, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Rozporządzenie MEN z dnia 12 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 1389), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.). Szkoły od 1 września będą co do zasady funkcjonować w trybie stacjonarnym. Z nowych przepisów Rozporządzenia w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 wynika, że w roku szkolnym 2020/2021 ograniczone zostanie funkcjonowanie wyłącznie tych szkół, w których doszło do częściowego lub całkowitego zawieszenia zajęć z powodu zagrożenia koronawirusem. Oznacza to, że do momentu zawieszenia zajęć, szkoły (zarówno publiczne, jak i niepubliczne) funkcjonują w trybie stacjonarnym bez żadnych ograniczeń. Zawieszenie zajęć stacjonarnych Decyzję o częściowym lub całkowitym zawieszeniu zajęć podejmie dyrektor szkoły. Będzie musiał jednak uzyskać zgodę organu prowadzącego oraz pozytywną opinię właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego. Dlatego też do zawieszenia zajęć nie będzie dochodziło automatycznie nawet w przypadku stwierdzenia w szkole zakażenia koronawirusem – konieczne będzie przeprowadzenie całej procedury. Również wzrost zakażeń w okolicy nie przesądzi jednoznacznie o tym, że inspektor sanitarny wyda pozytywną opinię, chociaż oczywiście będzie to przesłanka do przynajmniej częściowego zawieszenia zajęć. Przepisy wskazują, że zawieszenie zajęć przez dyrektora szkoły będzie mogło dotyczyć w szczególności grupy, grupy wychowawczej, oddziału, klasy, etapu edukacyjnego lub całej szkoły/placówki, w zakresie wszystkich lub poszczególnych zajęć. Pozwoli to dyrektorowi na podjęcie działań odpowiednich do stopnia zagrożenia zdrowia uczniów i nauczycieli. Zajęcia zawieszone powinny być realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Oznacza to, że w przypadku częściowego zawieszenia realizowane będzie tzw. nauczanie hybrydowe – z częścią zajęć odbywających się stacjonarnie, a częścią – zdalnie. Możliwe jest również rozwiązanie, w którym dyrektor zdecyduje o tym, że w trybie stacjonarnym pozostaną np. klasy I–III, a w przypadku klas starszych prowadzone będzie nauczanie zdalne. Zawieszone zajęcia będą prowadzone z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, a w przypadku braku takiej możliwości – w inny sposób ustalony przez dyrektora szkoły. Najważniejsze kwestie organizacyjne dotyczące zajęć prowadzonych zdalnie, podobnie jak przed zakończeniem poprzedniego roku szkolnego, powinien ustalić dyrektor szkoły. Podobnie jak dotychczas zajęcia realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (lub inaczej, zgodnie z ustaleniem dyrektora) nauczyciel będzie realizował w ramach obowiązującego go tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami albo na ich rzecz, a w przypadku tych realizowanych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych – w ramach godzin ponadwymiarowych, o których mowa w art. 35 Karty nauczyciela. Jednocześnie dyrektor powinien ustalić zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zajęć. Realizacja zajęć opiekuńczo-wychowawczych Nowym rozwiązaniem będzie za to możliwość zobowiązania nauczyciela do realizacji zajęć opiekuńczo wychowawczych. Zgodnie z nowymi regulacjami dyrektor szkoły, uwzględniając: ustalenia dotyczące tygodniowego zakresu treści nauczania z zajęć wynikających z ramowych planów nauczania dla poszczególnych typów szkół do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) lub realizację zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu realizacji tych zajęć, lub możliwe ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć, może zobowiązać nauczyciela do realizacji zajęć wynikających z prowadzonej przez jednostkę systemu oświaty działalności opiekuńczo-wychowawczej. Zajęcia te będą realizowane przez nauczyciela w ramach obowiązującego go pensum, a w przypadku godzin zajęć realizowanych powyżej pensum – w ramach godzin ponadwymiarowych. Dyrektor szkoły, który zleci nauczycielowi prowadzenie takich zajęć, zobowiązany jest na nowo określić organizację realizacji przez niego zadań, mając na uwadze, że zajęcia powinny mieścić się w ramach obowiązującego go pensum (bądź godzin ponadwymiarowych, jeżeli zajęcia będą realizowane powyżej pensum). Postępowanie w przypadku podejrzenia zakażenia u pracownika i u ucznia Nowe wytyczne GIS, które będą obowiązywały w szkołach od 1 września, podobnie jak poprzednio, jako podstawową zasadę wskazują możliwość przychodzenia do pracy wyłącznie osób bez objawów wskazujących na infekcję dróg oddechowych. Dlatego też pracownik, który podejrzewa u siebie tego typu chorobę (nie musi być to potwierdzone zakażenie koronawirusem) nie powinien przychodzić do pracy, a zamiast tego – skonsultować się z lekarzem. W przypadku osób, u których objawy chorobowe wystąpią w pracy – zaleca się jak najszybsze przejście do pomieszczenia przeznaczonego do izolacji. Należy przy tym pamiętać o konieczności znalezienia osoby sprawującej opiekę zastępczą nad uczniami w przypadku, gdy objawy chorobowe wystąpią u nauczyciela prowadzącego lekcje. Osoba z podejrzeniem zakażenia powinna niezwłocznie skontaktować się telefonicznie z lekarzem podstawowej opieki zdrowotnej. Następnie obszar, w którym poruszał się pracownik z infekcją dróg oddechowych, należy bezzwłocznie poddać gruntownemu sprzątaniu, zgodnie z funkcjonującą w szkole procedurą oraz zdezynfekować powierzchnie dotykowe. W przypadku potwierdzonego zakażenia koronawirusem rekomendowane jest sporządzenie listy osób przebywających w tym samym czasie w tej części szkoły, w której przebywała chora osoba. W sytuacji, gdy pracownik szkoły zaobserwuje objawy mogące wskazywać na infekcję dróg oddechowych, w tym w szczególności gorączkę czy kaszel u ucznia, należy odizolować go w odrębnym pomieszczeniu lub w wyznaczonym miejscu, zapewniając minimum 2 m odległości od innych osób, i niezwłocznie powiadomić rodziców/opiekunów o konieczności odebrania ucznia ze szkoły (rekomendowany własny środek transportu). Osoba, u której podejrzewane jest zakażenie, powinna założyć maseczkę. Nie może również uczestniczyć w zajęciach oraz lekcjach. Opiekę nad uczniem powinna sprawować pracownik szkoły wyznaczony przez dyrektora na podstawie wewnętrznych procedur bezpieczeństwa (np. pielęgniarka szkolna), przy czym w sytuacji przebywania w tym samym pomieszczeniu pracownik powinien zachować dystans wynoszący minimum 2 m oraz zakryć usta i nos maseczką. Praca w trakcie kwarantanny Przepisy na równi z niezdolnością do pracy wskutek choroby traktują niemożność wykonywania pracy wskutek poddania się obowiązkowi kwarantanny. Uznaje się jednak, że sam fakt skierowania na kwarantannę nie musi być równoznaczny z niemożnością wykonywania pracy. Wyłącznie w przypadku złego stanu zdrowia powinno dojść do ubiegania się przez pracownika o wypłatę świadczeń z tytułu choroby. W takiej sytuacji rzeczywiście świadczenie pracy, nawet w formie zdalnej, nie będzie dopuszczalne (pracownik będzie traktowany jak na zwolnieniu chorobowym). Jeżeli jednak stan zdrowia nauczyciela skierowanego na kwarantannę nie stanowi przeszkody do wykonywania przez niego pracy (np. miał kontakt z osobą zakażoną, ale nie zachorował, a jedynie musi odbyć kwarantannę ze względów profilaktycznych) i jednocześnie nie otrzymuje świadczenia chorobowego – nie ma przeciwwskazań do świadczenia pracy zdalnej. Przekazanie informacji o nałożonej kwarantannie Problematyczną kwestią jest uzyskiwanie informacji o zastosowaniu wobec pracowników szkoły lub uczniów kwarantanny. Co do zasady informacja o zastosowaniu kwarantanny przekazywana jest nie szkole, lecz odpowiednio osobie, wobec której zastosowano kwarantannę. Z tego względu szkoła powinna zwrócić uwagę nauczycielom oraz uczniom na konieczność bezwzględnego zastosowania się do nałożonej kwarantanny i informowania szkoły o tym fakcie. Nauczyciele powinni przekazać dyrektorowi informację o kwarantannie jako o usprawiedliwionej przyczynie nieobecności w pracy. Następnie należy ustalić z nim, czy będzie wykonywał pracę zdalną (jeżeli jest taka możliwość) przy zachowaniu pełnego wynagrodzenia, czy też, np. z powodu złego stanu zdrowia, będzie wnioskował o przyznanie świadczenia chorobowego. Należy również pamiętać, że zgodnie z wytycznymi GIS-u do szkoły może uczęszczać wyłącznie uczeń zdrowy, bez objawów infekcji dróg oddechowych, którego domownicy nie przebywają na kwarantannie lub w izolacji w warunkach domowych. Problemy kadrowe Wśród nowych regulacji dotyczących organizowania pracy przez szkoły w okresie epidemii brak szczególnych rozwiązań dotyczących zapewniania zastępstwa np. za chorych lub przebywających na kwarantannie nauczycieli. Oznacza to, że zastosowane mogą zostać wyłącznie dotychczas obowiązujące, ogólne przepisy prawa. Oczywiście nie stawia to dyrektorów szkół w komfortowej sytuacji, ponieważ już wcześniej w wielu szkołach pojawiały się problemy z obsadą kadrową – nie mówiąc już o pogorszeniu sytuacji w związku z epidemią koronawirusa. Do rozważenia pozostaje wykorzystanie następujących narzędzi: • praca nauczyciela w zwiększonym wymiarze pensum (art. 42 ust. 4a Karty nauczyciela), • przydzielanie godzin ponadwymiarowych (art. 35 ust. 2 KN), • przydzielanie doraźnych zastępstw (art. 35 ust. 2a KN), • zatrudnianie nauczycieli na zastępstwo na czas określony (art. 10 ust. 7 KN), • zatrudnienie do prowadzenia danych zajęć nauczyciela, który nie posiada odpowiednich kwalifikacji (za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny, art. 10 ust. 9 KN), • zatrudnienie, za zgodą kuratora oświaty, osoby niebędącej nauczycielem posiadającej przygotowanie uznane przez dyrektora szkoły za odpowiednie do prowadzenia danych zajęć (art. 15 ust. 2 Prawa oświatowego).