STAN PRAWNY NA 21 SIERPNIA 2020 Błąd w akcie nadania stopnia awansu zawodowego Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyski-wania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2018 r. poz. 1574 ze zm.). Akt nadania stopnia awansu zawodowego nauczyciela, niezależnie od tego, o jaki stopień awansu chodzi, jest dokumentem, do którego stosuje się regulacje i wymogi Kodeksu postę-powania administracyjnego, na co wskazuje szereg przepisów Karty nauczyciela. Zgodnie z art. 9b ust. 3 KN nauczycielom, którzy złożą wnioski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do 30 czerwca danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 sierpnia danego roku. Według ust. 3a tej samej regulacji nauczycielom, którzy złożą wnio-ski o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego do 31 paź-dziernika danego roku, właściwy organ wydaje decyzję o nadaniu lub o odmowie nadania stopnia awansu zawodowego w terminie do 31 grudnia danego roku. Wreszcie w myśl art. 9b ust. 4 KN stopień awansu nadaje w drodze decyzji administracyjnej: • stopień nauczyciela kontraktowego – dyrektor szkoły, • stopień nauczyciela mianowanego – organ prowadzący szkołę, • stopień nauczyciela dyplomowanego – organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Ponieważ akt nadania stopnia awansu zawodowego jest nadawany w drodze decyzji admini-stracyjnej, stosuje się do niego wymogi określone w Kodeksie postępowania administracyjne-go, a w szczególności w art. 107 § 1, który wskazuje elementy składowe decyzji. Powinna ona zawierać: • oznaczenie organu administracji publicznej, • datę wydania, • oznaczenie strony lub stron, • powołanie podstawy prawnej, • rozstrzygnięcie, • uzasadnienie faktyczne i prawne, • pouczenie, czy i w jakim trybie służy od niej odwołanie, oraz pouczenie o prawie do zrzeczenia się odwołania i skutkach zrzeczenia się odwołania, • podpis z podaniem imienia i nazwiska oraz stanowiska służbowego pracownika organu upoważnionego do wydania decyzji, a jeżeli decyzja wydana została w formie do-kumentu elektronicznego – kwalifikowany podpis elektroniczny. Co jednak istotne, art. 107 § 2 k.p.a. mówi, że przepisy szczególne mogą określać także inne, dodatkowe składniki, które powinna zawierać decyzja, przy czym nie mogą zmieniać elemen-tów wskazanych w art. 107 k.p.a. Właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia w przypadku aktów nadania stopnia awansu. Zgodnie z art. 9b ust. 5 KN akt nadania stopnia awansu zawo-dowego zawiera w szczególności: • nazwę komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej, • numer i datę wydania zaświadczenia o uzyskaniu akceptacji lub zdaniu egzaminu, • stopień awansu zawodowego, • informację o poziomie wykształcenia nauczyciela. W przypadku uzyskania stopnia awansu zawodowego z mocy prawa albo w sposób określony w art. 9a ust. 3, 4 lub 5 (przez nauczyciela akademickiego) akt nadania stopnia awansu zawo-dowego nie zawiera odpowiednio nazwy komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej, numeru i daty wydania zaświadczenia o akceptacji lub zdaniu egzaminu. Wzory aktów nadania zostały określone w Rozporządzeniu w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez na-uczycieli. Prostowanie błędów i omyłek W każdym akcie nadania mogą zdarzyć się błędy mniejszej wagi – literówka, przekręcone nazwisko nauczyciela czy członka komisji – które nie wpływają na ważność samego aktu na-dania i mogą być prostowane przez organ, który akt nadania wydał, czyli odpowiednio przez dyrektora szkoły, organ prowadzący lub organ nadzoru pedagogicznego. W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na art. 111 § 1–1b k.p.a., zgodnie z którym strona może w terminie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji zażądać jej uzupeł-nienia co do rozstrzygnięcia bądź co do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego albo sprostowania zamieszczonego w decyzji pouczenia w tych kwestiach. Organ administracji publicznej, który wydał decyzję, może ją uzupełnić lub sprostować z urzędu w wymienionym zakresie, w ter-minie 14 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji. Pamiętać należy, że prostowanie lub uzupełnienie nie mogą mieć formy zwykłego pisma. Musi zostać wydane w tej sprawie po-stanowienie. Nauczyciel nie otrzymuje nowego aktu nadania stopnia awansu zawodowego, lecz od momentu wydania postanowienia posługuje się już wydanym aktem wraz z postano-wieniem. W każdym przypadku, gdy obowiązujące przepisy wymagają od nauczyciela okaza-nia aktu nadania stopnia awansu, musi okazać go wraz z postanowieniem w sprawie sprosto-wania lub uzupełnienia. Warto dodać, że zgodnie z Wyrokiem Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z dnia 24 września 2019 r. (I SA/Bd 378/19) za wady nieistotne, nieuzasadniające eliminacji decyzji z obrotu prawnego, lecz kwalifikujące się do usunięcia w drodze uzupełnienia, uznał ustawodawca niekompletność decyzji w zakresie rozstrzygnięcia bądź pouczenia o środkach zaskarżenia, choć z ograniczeniem do prawa odwołania, wniesienia w stosunku do decyzji powództwa do sądu powszechnego lub skargi do sądu administracyjnego, bez możliwości uzupełnienia decyzji kasacyjnej organu odwoławczego o stosowne pouczenie o prawie wnie-sienia sprzeciwu do sądu administracyjnego. Prostowania błędów i omyłek dotyczy też art. 113 k.p.a. Organ administracji publicznej może z urzędu lub na żądanie strony prostować w drodze postanowienia błędy pisarskie i rachun-kowe oraz inne oczywiste omyłki w wydanych przez ten organ decyzjach. Istotne jest w tym wypadku to, że prostowane w tym trybie mogą być wyłącznie błędy, których poprawienie nie zmieni merytorycznie rozstrzygnięcia w decyzji. W przypadku aktów nadania stopnia awansu błąd rachunkowy raczej występować nie będzie, ale np. w przypadku decyzji organów podat-kowych błąd rachunkowy może całkowicie zmienić charakter rozstrzygnięcia. Nie mamy wtedy do czynienia z omyłką, która może być sprostowana w trybie art. 113 k.p.a. Jak orzekł Naczelny Sąd Administracyjny w Lublinie w Wyroku z dnia 13 marca 1998 r. (I SA/Lu 1091/96), „(...) możliwe jest prostowanie wymienionych w art. 113 § 1 k.p.a. oko-liczności zaistniałych zarówno w sentencji, jak i uzasadnieniu decyzji, bowiem dopiero łącznie te elementy stanowią decyzję. Ustawodawca, mówiąc o możliwości prostowania błędów pisarskich i rachunkowych czy też oczywistych omyłek, nie daje ustawowej definicji tych po-jęć, w związku z czym, stosując ten przepis, należy mieć na uwadze potoczne znaczenie tych pojęć”. Zgodnie z kolei ze stanowiskiem doktryny: „(...) z wykładni językowej przepisu art. 113 § 1 wynika, że w sprawie sprostowania decyzji właściwy jest organ administracji, który wydał tę decyzję. Organ odwoławczy nie może zatem prostować błędów i oczywistych omyłek w za-skarżonych odwołaniem decyzjach organu pierwszej instancji; odnosi się to także do organów administracji publicznej właściwych do rozpatrzenia nadzwyczajnych środków prawnych od decyzji ostatecznych” . To stanowisko ma istotne znaczenie dla nauczycieli, ponieważ oznacza, że prostowanie błę-dów i oczywistych omyłek nie może zostać dokonane przez organ nadający wyższy stopień awansu niż ten, w którym nastąpiła omyłka. Jeżeli więc popełnił ją dyrektor w akcie nadania stopnia awansu nauczyciel kontraktowy, to w czasie postępowania o nadanie stopnia nauczy-ciela mianowanego omyłka ta nie może zostać poprawiona w drodze postanowienia przez or-gan prowadzący, czyli organ właściwy do przeprowadzenia postępowania w sprawie nadania stopnia nauczyciela mianowanego. Warto dokładnie sprawdzić akt nadania i wystąpić o jego ewentualne sprostowanie, aby ewentualny błąd nie zablokował postępowania o nadanie kolej-nego stopnia awansu, gdy badane są dokumenty obejmujące m.in. już uzyskane kwalifikacje. Pomyłki poważniejszej natury Nie każda omyłka może jednak zostać uznana za oczywistą i sprostowana w drodze postano-wienia organu, który ją wydał. Problematyczne tu mogą być zwłaszcza błędy naruszające samą konstrukcję decyzji, np. niezawierające wszystkich elementów wymienionych w art. 107 k.p.a. Takim błędem będzie podpisanie w szkole niepublicznej aktu nadania nauczyciela kon-traktowego nie przez dyrektora, czyli organ właściwy do nadania tego stopnia awansu, lecz przez organ prowadzący szkołę. Takie błędy się zdarzają. Skoro organ prowadzący zatrudnia dyrektora szkoły niepublicznej, to często osoba będąca organem prowadzącym wychodzi z założenia, że może wykonywać wszelkie kompetencje zatrudnianego przez siebie dyrektora jako jego bezpośredni przełożony. Jest to błędne założenie. W przypadku aktu nadania stopnia awansu tylko dyrektor może go podpisać, a nie inna osoba. Taka decyzja jest pozbawiona ob-ligatoryjnego elementu i w praktyce może być traktowana jako akt, który nie został podpisany. Jak zauważył Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku w Wyroku z dnia 20 lutego 2020 r. (III SA/Gd 718/19), brak odręcznego podpisu pod decyzją sprawia, że decyzję tę należy uznać za wydaną z rażącym naruszeniem prawa, gdyż nie zawiera ona jednego z istotnych jej elementów. Wada taka nie może być usunięta poprzez uzupełnienie podpisu po doręczeniu decyzji stronie, ponieważ nie przewidują tego przepisy dotyczące prostowania i uzupełniania decyzji zawarte w art. 111–113 k.p.a. Decyzja taka winna być zweryfikowana w trybie instan-cyjnym lub unieważniona. Organ wyższego stopnia może taką decyzję unieważnić, o ile zo-stanie zaskarżona. Nie ma prostego trybu poprawienia decyzji, w której brakuje jednego z konstytutywnych elementów aktu nadania stopnia, czyli podpisu, wskazania stopnia awansu itd., co może stanowić bardzo poważny problem. Przede wszystkim decyzja ta, traktowana jako decyzja nieważna, nie może być podstawą po-stępowania w sprawie nadania kolejnego stopnia awansu, np. nauczyciela mianowanego. Jeśli wykrycie błędu następuje w czasie, gdy nauczyciel kończy już staż na kolejny stopień awansu, wówczas zostaje on automatycznie cofnięty do stopnia poprzedniego, co więcej przepisy Karty nauczyciela wykluczają w praktyce ponowne złożenie wniosku o postępowanie, które skończyło się wydaniem błędnej decyzji. Nauczyciel może wnioskować o podjęcie postępo-wania o nadanie stopnia nauczyciela kontraktowego w roku ukończenia stażu. Kilka lat póź-niej, gdy kończy staż na nauczyciela mianowanego, może okazać się, że nie ma właściwie żadnego stopnia awansu, ponieważ od czasu uzyskania stopnia nauczyciela stażysty, co się dzieje z mocy prawa, nie została wydana żadna prawidłowa decyzja o nadaniu kolejnego stopnia. Warto jednak powołać się na Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 23 stycznia 2009 r. (I OSK 191/08), w którym Sąd ten stwierdził, że organ wszczynający postępowanie w sprawie nieważności decyzji ostatecznej uruchamia postępowanie w nowej sprawie. Nie orzeka natomiast co do istoty sprawy rozstrzygniętej w kwestionowanej decyzji. Skoro zatem istotą postępowania administracyjnego o stwierdzenie nieważności decyzji jest ustalenie, czy zachodzi którakolwiek z przesłanek nieważności, nie zaś merytoryczna kontrola podjętego w postępowaniu zwykłym rozstrzygnięcia, również sąd pierwszej instancji nie może prowa-dzić postępowania zmierzającego do skontrolowania legalności merytorycznej decyzji osta-tecznej, a jedynie winien ocenić, czy organy obu instancji prawidłowo przyjęły, iż w sprawie wystąpiły bądź nie wystąpiły przesłanki wymienione w art. 156 § 1 k.p.a. Przesłanki wymienione w art. 156 § 1 k.p.a. to przesłanki nieważności decyzji. Zgodnie z tym przepisem organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która: 1) wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości, 2) wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa, 3) dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną albo sprawy, którą załatwiono milcząco, 4) została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie, 5) była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały, 6) w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą, 7) zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa. W przypadku nauczycieli istotny będzie pkt 2 przywołanej regulacji. We wspomnianym już Wyroku Sąd stwierdził, że rażące naruszenie prawa w rozumieniu art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. za-chodzi tylko wtedy, gdy treść decyzji pozostaje w wyraźnej i oczywistej sprzeczności z treścią przepisu prawa i gdy charakter tego naruszenia powoduje, że owa decyzja nie może być ak-ceptowana jako akt wydany przez organ praworządnego państwa. Jest to wyrok dla nauczy-cieli korzystny. Wydany zresztą został w sprawie dotyczącej nauczyciela, a stwierdzenie nie-ważności aktu nadania zostało przez sąd uchylone. Nawet poważny błąd nie musi skutkować wydaniem ostatecznego orzeczenia o uchyleniu aktu nadania. Niemniej warto pamiętać, że postępowanie w takiej sprawie jest długotrwałe i ostateczne rozstrzygnięcie, korzystne dla nauczyciela, może zostać wydane dopiero w ostatniej instancji, a w międzyczasie nauczyciel nie może realizować awansu zawodowego. Dlatego warto pamiętać, że nie każdy błąd jest oczywistą omyłką i nie daje się poprawić w drodze postanowienia.