Problemy z wpisem do CEIDG: Czy szkoła niepubliczna jest traktowana jak przedsiębiorstwo? Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie Podstawa prawna: • Ustawa z 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Ustawa z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.), • Ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.). Problem wpisu niepublicznych szkół do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a szerzej – status tych jednostek jako podmiotów nieprowadzących działalności gospodarczej, jest istotną sprawą w ich funkcjonowaniu. Ma bowiem wpływ na ich relacje ze strukturami samorządowymi i państwowymi, w tym możliwość korzystania z różnego rodzaju form pomocy publicznej. Prowadzenie szkoły lub placówki niepublicznej w świetle prawa Kluczowym dla poruszanego tematu jest przepis art. 170 ust. 1 Prawa oświatowego. Stosownie do jego zapisów prowadzenie szkoły lub placówki, zespołu szkół publicznych i niepublicznych, o którym mowa w art. 182 tej Ustawy oraz innej formy wychowania szkolnego nie jest działalnością gospodarczą. Ten przepis wywołuje istotne konsekwencje dla niepublicznych szkół, ponieważ nie będą wobec nich miały zastosowania przepisy Prawa przedsiębiorców. Konsekwencją tego jest brak możliwości zastosowania wobec nich m.in. przepisu z art. 17 ust. 1 Prawa przedsiębiorców, zgodnie z którym działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej albo po dokonaniu wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. Dokonanie takiego wpisu przez szkołę niepubliczną zostanie potraktowane jako istotne naruszenie prawa, a dokonany wpis będzie podlegał wykreśleniu. Zamiast tego, niepubliczne jednostki oświaty funkcjonują na podstawie wpisu do ewidencji szkół i placówek niepublicznych, prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego, obowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek (art. 168 ust. 1 Prawa oświatowego). Tarcza antykryzysowa a status przedsiębiorcy Wyłączenie niepublicznych szkół z grupy podmiotów wykonujących działalność gospodarczą ma wpływ na zakres pomocy, którą mogą otrzymać w ramach tzw. tarczy antykryzysowej. Na przykład przewidziane w art. 15g ust. 1 Ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych świadczenie z FGŚP (Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) na rzecz ochrony miejsc pracy przysługuje m.in. przedsiębiorcom, w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 Prawa przedsiębiorców. Kolejny przykład to możliwość uzyskania mikropożyczki ze środków Funduszu Pracy. Na podstawie art. 15zzd Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (...) – zgodnie z którym w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 starosta może, na podstawie umowy, udzielić ze środków Funduszu Pracy jednorazowo pożyczki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsiębiorcy, który prowadził działalność gospodarczą przed dniem 1 kwietnia 2020 r. Szkoły niepubliczne, ponieważ w świetle prawa nie są uznawane za przedsiębiorstwo (a tym samym nie mają statusu mikroprzedsiębiorcy), mogą mieć problem z uzyskaniem pomocy na podstawie tego przepisu. Z drugiej strony w przepisach tzw. tarczy antykryzysowej można doszukiwać się również takich instrumentów pomocowych, z których będą mogły skorzystać również niepubliczne szkoły pod warunkiem, że forma pomocy, o którą będzie ubiegać się placówka nie jest przeznaczona dla przedsiębiorców. Należy wskazać na przepisy art. 31zo ust. 1 i 1a oraz art. 31zp Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (...), które umożliwiają zwolnienie płatników z obowiązku opłacania składek i wymienionych w przepisie należności. Wynika to z faktu, że na podstawie art. 8 ust. 6 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, dla celów ubezpieczeń społecznych, za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uznaje się m.in. osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów Prawa oświatowego. Kolejna forma pomocy dostępnej dla niepublicznych szkół będzie wynikać z przepisów art. 15zzzf i art. 15zzzg Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (...). Przepisy te umożliwiają JST przyjęcie rozwiązań, które pozwolą na odstąpienie od dochodzenia różnego rodzaju należności cywilnoprawnych, przykładowo z tytułu umowy najmu, dzierżawy, bądź zastosowanie odroczeń w płatnościach i rozkładania na raty zaległych należności. Sporna jest możliwość skorzystania przez niepubliczne szkoły ze świadczenia postojowego na podstawie art. 15zq Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (...). Przepis ten wskazuje, że osobie prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Prawa przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych przysługuje świadczenie postojowe. Należy w tym zakresie wskazać na użyte w przepisie sformułowanie „inne przepisy szczególne”, co może uzasadniać stanowisko, że choć osoba prowadząca niepubliczną szkołę nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu Prawa przedsiębiorców, to jest do tej grupy zaliczana choćby na podstawie ww. przepisów art. 8 ust. 6 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Inną kwestią jest realna możliwość uzyskania ww. świadczenia, ponieważ przy określaniu prawa do przyznania świadczenia wlicza się m.in. otrzymane przez niepubliczną jednostkę oświatową dotacje oświatowe. Jak widać, status niepublicznych szkół, który wyłączył ich z grupy przedsiębiorców, jest realnym problemem w przypadku możliwości ubiegania się o pomoc w ramach tzw. tarczy antykryzysowej. Dodatkowo w przypadkach, gdy możliwość uzyskania takiej pomocy jest formalnie możliwa, okazuje się, że w przypadku większych podmiotów będzie dostępna w ograniczonym zakresie. Prowadzenie działalności gospodarczej – dla potrzeb organów podatkowych Jak wspomniano wyżej, chociaż niepubliczne szkoły nie posiadają statusu przedsiębiorcy, co wywołuje realne problemy podczas próby uzyskania pomocy chociażby w ramach tzw. tarczy antykryzysowej, osoby prowadzące niepubliczne szkoły są zaliczane do grupy osób prowadzących działalność gospodarczą na potrzeby prawa podatkowego (oraz, jak wyżej wskazano, na potrzeby ubezpieczeń społecznych). Podsumowanie Kwestia dokonywania wpisu niepublicznych szkół w CEiDG wynika z samego statusu, który posiadają niepubliczne szkoły, ponieważ ich prowadzenie nie stanowi działalności gospodarczej, nie obowiązują w tym zakresie przepisy Prawa przedsiębiorców, w tym dotyczące obowiązku dokonywania wpisu w CEiDG. Brak statusu przedsiębiorcy stanowi również istotne utrudnienie w zakresie uzyskiwania ewentualnej pomocy z tzw. tarczy antykryzysowej, czy innych form pomocy kierowanych do przedsiębiorców. Oczywiście z drugiej strony, dla celów podatkowych oraz ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące niepubliczne szkoły są traktowane jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą. Jedynym wyjściem wydaje się być zmiana statusu tych podmiotów oraz jednoznaczne wskazanie, że są oni przedsiębiorcami – nie tylko dla potrzeb danin publicznych, ale również ewentualnych form pomocy, udzielanych podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą.