STAN PRAWNY NA 11 SIERPNIA 2020 Likwidacja oddziału w przedszkolu a prawa rodziców Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie pod-stawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształce-nia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej (Dz.U. z 2017 r. poz. 356 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Prowadzenie przedszkola niepublicznego wiąże się przede wszystkim z zapewnieniem przez organ prowadzący środków przeznaczonych na tego typu działalność. Ustawa Prawo oświa-towe wymaga, aby już na etapie składania wniosku o wpis przedszkola do ewidencji prowa-dzonej przez gminę organ prowadzący wskazał w statucie dołączanym do tego wniosku, jakie będą źródła finansowania przedszkola. Jedno z tych źródeł wskazują obowiązujące przepisy, jest to dotacja otrzymywana od jednostki samorządu terytorialnego, natomiast pozostałe źró-dła mogą być dowolne, oczywiście jeśli są zgodne z prawem. Najczęściej będą nimi: czesne pobierane od rodziców, darowizny, w tym wpłaty od sponsorów, spadki itd. Warunki otrzymywania dotacji Ustawa o finansowaniu zadań oświatowych przewiduje dwie różne wysokości dotacji dla nie-publicznego przedszkola. Zgodnie z art. 17 przedszkole może otrzymywać dotację na każde dziecko w wysokości: • równej podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli lub • równej 75 proc. podstawowej kwoty dotacji dla przedszkoli. Otrzymywanie dotacji w pełnej wysokości wiąże się jednak z koniecznością spełnienia dodat-kowych warunków. Przedszkole takie musi: • realizować programy wychowania przedszkolnego uwzględniające podstawę progra-mową wychowania przedszkolnego, określoną w Rozporządzeniu w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelek-tualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, • przeprowadzać rekrutację dzieci w oparciu o zasadę powszechnej dostępności, • zatrudniać nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w Rozporządzeniu w spra-wie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli. Ponadto liczba dzieci w oddziale przedszkolnym nie może być wyższa niż liczba dzieci w od-dziale publicznego przedszkola, określona w Rozporządzeniu w sprawie szczegółowej organi-zacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, wynosząca 25 dzieci na oddział. Wymagania te nie są dla niepublicznego przedszkola szczególnie uciążliwe. Znacznie trudniej jest spełnić dwa kolejne. Przedszkole, które chciałoby otrzymywać pełną dotację, powinno: • zapewnić bezpłatne nauczanie, wychowanie i opiekę w czasie ustalonym przez organ prowadzący, nie krótszym niż 5 godzin dziennie, • pobierać opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego nie wyższe niż opłaty ustalone przez radę gminy dla przedszkoli prowadzonych przez gminę. Trudność w spełnieniu tych warunków wynika stąd, że maksymalna wysokość opłaty ustalo-nej dla przedszkoli przez radę gminy to 1 zł za każdą rozpoczętą godzinę faktycznego pobytu dziecka w przedszkolu. W tej sytuacji zwiększona dotacja może nie pokryć kosztów prowa-dzenia oddziału przedszkolnego. Wymagania te mają jednak również zalety. Przedszkole nie-publiczne, spełniwszy wymienione warunki, staje się z perspektywy rodziców znacznie bar-dziej atrakcyjne finansowo. Niemniej trzeba pamiętać, że nawet spełnienie wszystkich wyma-gań nie daje jeszcze prawa do pobierania wyższej dotacji. Przedszkole, które będzie ją pobie-rać, musi zostać wyłonione w konkursie ofert organizowanym przez gminę. Z tych powodów większość przedszkoli pobiera mniejszą dotację (75 proc.), rekompensując sobie pozostałą część odpowiednio wyższym czesnym, które w takim przypadku nie zostało ustalone ustawowo i może być pobierane w dowolnej wysokości, jeśli oczywiście znajdą się zainteresowani taką ofertą. Warunki likwidacji oddziału Może się jednak zdarzyć, że np. w grupach dzieci odbywających roczne obowiązkowe przy-gotowanie przedszkolne rodzice zdecydują się na przeniesienie dzieci do oddziału przed-szkolnego w szkole podstawowej, wychodząc z założenia, że dobrym rozwiązaniem będzie zaaklimatyzowanie się dziecka w placówce przez rok poprzedzający rozpoczęcie spełniania obowiązku szkolnego. Jeżeli w oddziale przedszkola zostanie dwoje czy troje dzieci, przed-szkole nadal będzie zatrudniało nauczyciela do obsługi tego oddziału. Wpływy z dotacji będą już jednak dalece niewystarczające, by mogły pokryć wynagrodzenie nauczyciela oraz pozo-stałe koszty obsługi oddziału. Jakie możliwości ma organ prowadzący w sytuacji, gdy prowa-dzenie jednego z oddziałów przedszkola staje się ekonomicznie uciążliwe z uwagi na małe zainteresowanie rodziców? Czy można w takiej sytuacji zlikwidować jeden tylko oddział? Ustawa Prawo oświatowe nie daje takiej możliwości. Regulacja dotycząca likwidacji znajduje się w art. 172 ust. 4. Zgodnie z tym przepisem osoba prowadząca może zlikwidować całe przedszkole z końcem roku szkolnego, ale aby to zrobić, zobowiązana jest na co najmniej sześć miesięcy przed terminem likwidacji zawiadomić rodziców dzieci i organ rejestrowy, czyli gminę, o tym, że podjęła zamiar likwidacji placówki. Regulacja ta nie dotyczy oczywiście sytuacji, w której osoba prowadząca chce zlikwidować jeden nierentowny oddział. Taka likwidacja jest możliwa, ale zależy ściśle od sposobu sformułowania umowy zawartej z rodzi-cami dziecka. Nie ma ustawowych wytycznych odnośnie do treści takiej umowy, w związku z czym dopuszczalne jest coroczne zawieranie umów. Gdy zajdzie potrzeba likwidacji od-działu, wystarczy wówczas nie zawierać umów na kolejny rok. Z reguły jednak umowy za-wierane są od pierwszego roku pobytu dziecka w przedszkolu na okres dłuższy niż jeden rok szkolny, ponieważ dłuższa umowa jest korzystna dla obydwu stron. Organ prowadzący może planować w dłuższej perspektywie swoje finanse, natomiast rodzice nie muszą martwić się o to, czy umowa zostanie przedłużona. Zawarcie umowy kilkuletniej czy też obejmującej cały okres nauki w przedszkolu jest nie-wątpliwie prawem rodziców, ale utrudnia zdecydowanie możliwość zlikwidowania pojedyn-czego oddziału. Oczywiście umowy, pomimo wieloletniego okresu obowiązywania, mogą przewidywać możliwość rozwiązania za wypowiedzeniem, którego okres powinien być nie krótszy niż trzy miesiące. Z punktu widzenia rodziców idealnym okresem byłby tu okres pół-roczny, analogiczny do tego, jaki obowiązuje przy całkowitej likwidacji przedszkola. Dopiero taki okres wypowiedzenia daje realną możliwość znalezienia innej placówki. Z reguły w czerwcu umowy są już pozawierane i najbardziej pożądane przedszkola mogą nie dyspo-nować wolnymi miejscami. Długi okres wypowiedzenia nie jest oczywiście korzystny dla osoby prowadzącej przedszkole. Może okazać się, już w czasie wakacji, że od 1 września do przedszkola uczęszczać będzie mniej dzieci, w związku z czym konkretny oddział stanie się nierentowny. Rodzice mają moż-liwość rozwiązania umowy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia. Nawet w przypad-ku, gdy z początkiem roku szkolnego nie przyślą dziecka do przedszkola, nie rozwiązując przy tym umowy, nie wiąże się to dla nich z żadnymi konsekwencjami. Jeżeli umowa przewiduje okres wypowiedzenia również po stronie rodziców, to organ prowadzący może ewentualnie spróbować dochodzić odszkodowania w wysokości równej opłatom za ów okres, ale wymaga to wystąpienia na drogę sądową, co wiąże się z koniecznością poniesienia opłat z tytułu pozwu oraz ze skorzystaniem z profesjonalnej pomocy prawnej, czyli radcy prawnego, dlatego do pozwów najczęściej nie dochodzi. Możliwości rozwiązania umów z rodzicami pozostałych dzieci oddziału są więc ograniczone i sprowadzają się do wystosowania prośby o rozwiązanie umów za porozumieniem stron. Niezależnie od tego, czy umowa przewiduje wprost możliwość jej rozwiązania za porozumie-niem, czy też nie zawiera takiej regulacji, każdą umowę dwustronną, łączącą przedszkole z rodzicem, można w ten sposób rozwiązać, o ile rodzice wyrażą na to zgodę. Chcąc przeko-nać rodziców do rozwiązania umowy w ten sposób, można zwrócić ich uwagę na to, że mniejszy oddział nie będzie stanowił już tak atrakcyjnego miejsca pobytu dziecka, jakim było ono w momencie zawierania umowy. Jeżeli liczebność oddziału znacząco się zmniejszy, można spróbować połączyć go z innym, nawet w przypadku, gdy wiek dzieci z obu oddziałów będzie jedynie zbliżony. Nie jest to rozwiązanie idealne, gdyż wymaga organizacji pracy dla dzieci w różnym wieku, ale nie jest ono niezgodne z prawem. Daje jednocześnie możliwość poczynienia oszczędności w pracy przedszkola. Połączenie oddziałów jest rozwiązaniem, które trzeba szczegółowo przemyśleć. Konsekwencją takiego działania może być uznanie przez rodziców dzieci oddziału, do którego zostanie włączony oddział likwidowany, że warunki nauki ich dzieci uległy pogorszeniu, a co za tym idzie przedszkole nie wywiązuje się z zawartej umowy. Może się ostatecznie okazać, że po-mimo nierentowności oddziału najlepszym rozwiązaniem jest jednak prowadzenie go do koń-ca okresu nauczania.