STAN PRAWNY NA 21 SIERPNIA 2020 Zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju. Podwójne finansowanie Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 24 sierpnia 2017 r. w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci (Dz.U. z 2017 r. poz. 1635), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743). Zgodnie z art. 127 ust. 10 Ustawy Prawo oświatowe (dalej Prawo oświatowe) opinie o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka wydają zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Natomiast orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, w tym stopnia niepełnosprawności intelektualnej. Treść wspomnianej regulacji przyznaje prawo wydania orzeczenia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju wyłącznie poradniom publicznym, choć nie muszą to być wyłącznie poradnie założone i prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego, ale również poradnie założone przez osoby prawne lub osoby fizyczne. Jednak – co należy podkreślić – muszą to być poradnie publiczne. Natomiast poradnie niepubliczne nie mogą obecnie wydawać opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju. Opinia o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju Zgodnie z § 21 Rozporządzenia w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych w opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju określa się: • diagnozę poziomu funkcjonowania dziecka, w tym informację o potencjale rozwojowym i mocnych stronach dziecka oraz występujących w środowisku barierach i ograniczeniach utrudniających jego funkcjonowanie, • okres, w jakim zachodzi potrzeba wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, • zalecane warunki i formy wsparcia umożliwiające realizację indywidualnych potrzeb rozwojowych dziecka, z uwzględnieniem możliwości psychofizycznych oraz potencjału rozwojowego dziecka, w tym sprzyjające wzmacnianiu jego aktywności i uczestnictwa w życiu społecznym, • zalecane cele rozwojowe i terapeutyczne do realizacji podczas zajęć w ramach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka oraz w ramach pomocy i wsparcia udzielanych dziecku i rodzinie, w szczególności pomocy psychologiczno-pedagogicznej, wraz ze wskazaniem form tej pomocy, • zalecane sposoby oceny efektów działań podjętych w celu realizacji zaleceń, o których mowa powyżej (zalecanych warunków i form wsparcia, a także celów rozwojowych i terapeutycznych). Organizacja wczesnego wspomagania rozwoju Wczesne wspomaganie może być organizowane w podmiotach, o których mowa w art. 127 ust. 5 Prawa oświatowego, czyli w publicznych i niepublicznych: • przedszkolach i szkołach podstawowych, w tym specjalnych, • innych formach wychowania przedszkolnego, • specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, • specjalnych ośrodkach wychowawczych, • ośrodkach rewalidacyjno-wychowawczych, • poradniach psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradniach specjalistycznych. Trzeba zwrócić uwagę na treść § 2 Rozporządzenia w sprawie organizowania wczesnego wspomagania rozwoju dzieci. Zgodnie z nim wczesne wspomaganie rozwoju organizowane jest we wspomnianych podmiotach, jeżeli: • zatrudniają one kadrę posiadającą kwalifikacje do prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania, • dysponują pomieszczeniami do prowadzenia zajęć w ramach wczesnego wspomagania indywidualnie i w grupie, wyposażonymi w sprzęt specjalistyczny i środki dydaktyczne, odpowiednie do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dzieci. Dotacje Jeżeli placówka spełnia odpowiednie warunki, to prowadzenie wczesnego wspomagania rozwoju wiąże się z korzyściami finansowymi dla tej jednostki. Zgodnie z art. 15 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych prowadzone przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne przedszkola, inne formy wychowania przedszkolnego, szkoły podstawowe, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze, specjalne ośrodki wychowawcze, ośrodki rewalidacyjno-wychowawcze oraz poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, które prowadzą wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, otrzymują na każde dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju, niezależnie od dotacji, o których mowa w art. 16–21, art. 25 ust. 1 i 2, art. 26 ust. 1 i art. 28–30 powyższego aktu, dotację z budżetu odpowiednio gminy lub powiatu. Jej wysokość jest równa kwocie przewidzianej na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju w części oświatowej subwencji ogólnej – odpowiednio dla gminy lub powiatu. Dotacja na dziecko objęte wczesnym wspomaganiem rozwoju przysługuje zatem niezależnie od pozostałych dotacji przyznanych jednostkom oświatowym, przykładowo niezależnie od dotacji przyznanej publicznym niesamorządowym przedszkolom na podstawie art. 16 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. Zgodnie z tą regulacją prowadzone przez osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego oraz osoby fizyczne publiczne przedszkola niebędące przedszkolami specjalnymi otrzymują na każdego ucznia z budżetu gminy dotację w wysokości równej podstawowej kwocie dotacji dla przedszkoli, z tym że na ucznia z niepełnosprawnością w wysokości nie niższej niż kwota przewidziana na takiego ucznia przedszkola w części oświatowej subwencji ogólnej dla gminy. Kwota dotacji przyznanej na ucznia objętego wczesnym wspomaganiem rozwoju przysługuje zatem całkowicie niezależnie od tej podstawowej dotacji przyznanej przedszkolu. Dziecko, w stosunku do którego przedszkole prowadzi wczesne wspomaganie rozwoju, przynosi zatem dodatkowe środki finansowe przedszkolom niesamorządowym. Zajęcia w kilku jednostkach Dodatkowa dotacja jest pożądana nie tylko przez przedszkola, ale również przez pozostałe jednostki organizacyjne systemu oświaty, które wczesne wspomaganie mogą prowadzić. Zdarza się zatem, że to samo dziecko pobiera wczesne wspomagania w kilku jednostkach, na co zresztą liczą również rodzice, uważając, że zajęć w ramach wczesnego wspomagania nigdy nie jest zbyt wiele. Czy takie działanie jest zgodne z prawem? Rodzice nie powinni zatajać informacji, iż ich dziecko jest objęte pomocą również w innym przedszkolu czy innej jednostce, ale z drugiej strony zdarza się, że tak robią, choć oczywiście nie można zakładać, że w złej wierze. Warto tu natomiast przytoczyć odpowiedź w tej sprawie udzieloną przez Departament Zwiększania Szans Edukacyjnych działający w Ministerstwie Edukacji Narodowej: „przepisy prawa nie uniemożliwiają realizacji zajęć wczesnego wspomagania rozwoju przez dwa różne zespoły wczesnego wspomagania. Podstawą organizacji zajęć jest przedłożenie przez rodzica czy też prawnego opiekuna opinii o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju, wydanej przez zespół orzekający publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej lub zespół opiniujący niepublicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej”. Ta opinia była w piśmiennictwie wielokrotnie przytaczana jako obowiązująca interpretacja wskazująca wyraźnie, że według MEN organizowanie wczesnego wspomagania rozwoju w kilku jednostkach jednocześnie dla tego samego dziecka nie jest sprzeczne z prawem. Warto jednak zauważyć, że w tej odpowiedzi czytamy o tym, że opinię o potrzebie wczesnego wspomagania wydać może również poradnia niepubliczna, co jak wcześnie wskazano, nie jest możliwe zgodnie z obowiązującymi regulacjami. Przytoczona odpowiedź została zatem udzielona na podstawie stanu prawnego, który obecnie jest już nieaktualny, co też samą odpowiedź czyni nieaktualną. Wczesne wspomaganie zgodnie z obecnym stanem prawnym można dla jednego dziecka organizować wyłącznie w jednym przedszkolu lub innej z jednostek wymienionych w art. 127 ust. 5 Prawa oświatowego. Zasadą jest jednak, że jeden uczeń ma jedno orzeczenie i na podstawie tego orzeczenia organizowane jest dla niego wczesne wspomaganie rozwoju w jednym podmiocie. Konsekwencje finansowe Złamanie tej zasady może rodzić po stronie placówki określone konsekwencje. Gmina, która dotuje przedszkole, które nie jest samorządowe, przeznacza na rzecz tej dotacji dodatkowe środki, jeżeli dane przedszkole organizuje zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju. Są one pokrywane z części oświatowej subwencji ogólnej otrzymywanej przez gminę, zgodnie z zasadami finansowania jednostek samorządu terytorialnego. Rzecz jednak w tym, że na jedno dziecko gmina nie otrzyma kilku subwencji, a zatem w przypadku, gdy dziecko to będzie realizować wczesne wspomaganie rozwoju w kilku jednostkach, np. w przedszkolu i jeszcze w poradni, wówczas każdą z dotacji (z wyjątkiem pierwszej) gmina pokryje już z własnych środków, nie otrzyma na nie subwencji. To z kolei powoduje, że gmina będzie zainteresowana odzyskaniem takiej dotacji na wczesne wspomaganie rozwoju. Warto bronić się przed tego typu konsekwencjami. Przede wszystkim można uzyskać od rodziców zapewnienie, że wczesne wspomaganie rozwoju będzie organizowane np. tylko w poradni, jeżeli zostanie wybrana właśnie ta jednostka, a rodzice nie będą próbowali uzyskać wczesnego wspomagania jeszcze w innej placówce. Warto również upewnić się w urzędzie gminy, że dany uczeń jest zarejestrowany jako pobierający wczesne wspomaganie rozwoju tylko w jednej jednostce. Obecnie gminy dysponują już narzędziami informatycznymi pozwalającymi zidentyfikować przypadki pobierania wspomagania w kilku jednostkach jednocześnie – i mogą te dane udostępnić.