STAN PRAWNY NA 31 LIPCA 2020 Atesty i certyfikaty w placówce oświatowej Opracował: Mariusz Osak, inspektor ds. BHP i ppoż. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 155 ze zm.), • Ustawa z dnia 12 września 2002 r. o normalizacji (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 1483), • Ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. Prawo zamówień publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1843 ze zm.), • Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2002 r. c (Dz.U. z 2002 r. Nr 241 poz. 2077 ze zm.), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1166). CE Warto sprawdzić, czy placówka oświatowa, którą zarządzamy, posiada sprzęt dopuszczony do użytku na terenie państw Unii Europejskiej. Jest to prosta czynność i nie powinna przysporzyć problemów, gdyż z chwilą przystąpienia Polski do UE, tj. od 1 maja 2004 r., wszystkie maszyny i urządzenia muszą mieć w sposób trwały umieszczone na obudowie oznakowanie CE informujące użytkownika o spełnieniu przez produkt wymogów zgodności z wytycznymi Unii. Oznacza to, że wyrób zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki pracy, w szczególności zabezpiecza pracownika przed: • urazami, • działaniem niebezpiecznych substancji chemicznych, • porażeniem prądem elektrycznym, • nadmiernym hałasem, • szkodliwymi wstrząsami, • szkodliwym działaniem wibracji i promieniowania, • szkodliwym i niebezpiecznym działaniem innych czynników środowiska pracy, • uwzględnia zasady ergonomii. Jak wygląda symbol CE? Wzór symbolu jest prosty. Są to litery CE wpisane w dwa okręgi, które muszą zachować odpowiednie proporcje. Warto wiedzieć, że używanie na terenie Unii Europejskiej maszyn, urządzeń, a także np. środków ochrony indywidualnej bez oznaczenia CE jest niedopuszczalne (art. 8 ust. 5 Ustawy o systemie oceny zgodności). Maszyny i inne urządzenia techniczne, które nie spełniają ww. wymagań, muszą być wyposażone w odpowiednie zabezpieczenia. Konstrukcja zabezpieczeń może być uzależniona od specyfiki konkretnego urządzenia bądź uwarunkowań otoczenia, w którym się znajduje. Wyposażenie maszyny lub innego urządzenia technicznego w odpowiednie zabezpieczenia należy do obowiązków pracodawcy. Warto wtedy sięgnąć po Polskie Normy, których stosowanie jest dobrowolne od 1 stycznia 2003 r., (art. 5 ust. 3 Ustawy o normalizacji) z wyjątkiem działań wykonywanych ze środków publicznych, które podlegają Ustawie Prawo zamówień publicznych, która nakłada obowiązek ich uwzględnienia. PN PN to znak zgodności z Polską Normą, który: • potwierdza, że wyrób, usługa, system lub proces, których ten znak dotyczy, został poddany certyfikacji, • dowodzi, że producent wyrobu uzyskał certyfikat zgodności z Polską Normą, uprawniający do posługiwania się znakiem oraz prawo do oznaczania tym znakiem wyrobu i/lub jego stosowania w sposób uzgodniony z PKN (Polski Komitet Normalizacyjny). Jest to graficzna i symboliczna prezentacja zgodności z wymaganiami Polskiej Normy (Polskich Norm). Wzór znaku PN określa Załącznik nr 2 do Rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie sposobu nadawania i wykorzystywania znaku zgodności z Polską Normą, • potwierdza, że wyrób, usługa, system lub proces spełnia wszystkie wymagania Polskich Norm, z którymi zgodność została zadeklarowana i wykazana w odpowiedni sposób, • zapewnia, że wyrób nim oznaczony oraz proces jego wytwarzania są badane i nadzorowane przez niezależnego audytora lub niezależną stronę trzecią, • gwarantuje jakość i bezpieczeństwo oraz jest wyrazem zaufania do wyrobu i jego producenta. W Polskich Normach znajdziemy także wymagania i wytyczne do wprowadzenia i doskonalenia systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy (seria norm PN-N-18000). Certyfikacja systemu ułatwi nadzór i kontrolę nad sprawami związanymi z BHP, oceną ryzyka zawodowego, a także idealnie współgra z wdrożonymi systemami ISO związanymi z jakością (ISO:9000) i ochroną środowiska (ISO:1400). Warto wiedzieć, że nowoczesne rozumienie zarządzania, także placówką oświatową, wymaga zintegrowania zagadnień edukacyjno-wychowawczych z ochroną środowiska oraz bezpieczeństwem zarówno pracowników, jak i podopiecznych. Wysiłek włożony w osiągnięcia edukacyjno-wychowawcze może zostać zniweczony stratami spowodowanymi niedostateczną jakością produktu lub usługi, niewystarczającą ochronę środowiska oraz niedostateczne zapewnienie bezpieczeństwa. Meble Stosownie do zapisów art. 10 ust. 1 pkt 1 Prawa oświatowego, dyrektor placówki oświatowej powinien zapewnić utrzymywanie bezpiecznych i higienicznych warunków, nauki, wychowania i opieki w szkołach i placówkach. Ponadto, zgodnie z Rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (§ 2 i § 9 ust. 3), dyrektorzy placówek zobowiązani są do zapewnienia dzieciom i młodzieży bezpiecznych i higienicznych warunków pobytu w szkołach i innych placówkach edukacyjnych oraz nabywania wyposażenia posiadającego odpowiednie atesty lub certyfikaty. Tym wymogiem są objęte meble przedszkolne i szkolne, sprzęt i urządzenia sportowe, a także urządzenia stanowiące wyposażenie placów zabaw. Organy administracji rządowej często błędnie interpretują przepisy, przyjmując, że szkoły i placówki nabywają wyposażenie posiadające odpowiednie atesty i certyfikaty. W odpowiedzi na interpelację nr 25450 MEN zauważa, że taka wykładnia przytaczanego przepisu prowadzi do błędu logicznego przez przyjęcie, że warunkiem koniecznym do spełnienia wymagań zawartych w przytaczanym przepisie jest posiadanie i atestów i certyfikatów. Zgodnie z przepisem § 9 ust. 3 Rozporządzenia w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach szkoły i placówki nabywają wyposażenie posiadające odpowiednie atesty lub certyfikaty. W praktyce oznacza to możliwość wyboru przy nabywaniu wyposażenia szkolnego, które może posiadać zarówno atesty, jak i certyfikaty poświadczające bezpieczeństwo i ergonomiczność. Intencją ustawodawcy nie było narzucanie konieczności posiadania atestów i jednocześnie certyfikatów przy wyborze wyposażenia szkoły. Warto zauważyć, że przywołany przepis nie narusza obowiązujących przepisów Ustawy o normalizacji, zakładając dobrowolność stosowania Polskich Norm (uzyskanie certyfikatu). Przywołana w interpelacji wykładnia ekstensywna (rozszerzająca), zgodnie z którą należy wymagać i atestów i certyfikatów, pozostaje w sprzeczności z przepisami Rozporządzenia. Podsumowując, nie można wymagać, by sprzęt zakupiony do szkoły, miał jednocześnie atesty i certyfikaty, ponieważ jest to niezgodne z obowiązującymi przepisami. Meble szkolne muszą być odpowiednio dopasowane do wzrostu uczniów. Wymogi dotyczące mebli określają dwie Polskie Normy: PN-EN 1729 -1:2007 – Meble – Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych – część 1: wymagania funkcjonalne (która zastępuje dotychczas obowiązującą PN-EN 1729-1:2006) oraz PN-EN 1729-2:2007 – Meble – Krzesła i stoły dla instytucji edukacyjnych – część 2: wymagania bezpieczeństwa i metody badań (która zastępuje dotychczas obowiązującą PN-EN 1729-2:2006). Akredytowane jednostki badają produkowane meble w zakresie spełniania obowiązujących norm i wydają certyfikat zgodności. Meble ergonomiczne, których konstrukcja odpowiada najnowszej normie PN-EN 1729, stwarzają możliwość większej ruchomości ucznia i umożliwiają mu pracę w pozycji mniej szkodliwej dla sylwetki niż meble tradycyjne. Niewątpliwie w szkole, w której dyrekcja dba o to, by meble spełniały te normy, uczniowie i pracownicy czują się o wiele lepiej i są skłonni wypowiadać pochlebniejsze opinie o placówce, co z czasem może pozytywnie przełożyć się także na inne aspekty życia szkoły i jej wizerunek. Warto zauważyć, że powyższa norma podaje wymiary funkcjonalne oraz znakowanie krzeseł i stołów dla celów ogólnych w instytucjach edukacyjnych: • dotyczy mebli o stałej wysokości i mebli regulowanych, jak również stołów wysokich, przy których pracuje się w pozycji stojącej bez użycia krzesła, • ma zastosowanie do mebli, na których użytkowane są komputery przenośne lub inne urządzenia przenośne, • nie ma zastosowania do miejsc pracy specjalnego przeznaczenia np.: laboratoria, siedziska szeregowe, warsztaty, • nie ma zastosowania do mebli używanych przez nauczycieli. Remonty Podczas remontów czy modernizacji placówki warto używać materiałów i komponentów, które posiadają: • atest higieniczny stosowalności w obiektach oświaty, wydany przez Państwowy Zakład Higieny, który gwarantuje bezpieczne użytkowanie, nienarażające zdrowia, • certyfikat dla wyrobów budowlanych wydawany przez Jednostkę Certyfikującą CNBOP-PIB, który gwarantuje bezpieczeństwo w razie pożaru, • certyfikaty, oceny higieniczne i aprobaty techniczne, przyznawane przez Instytut Techniki Budowlanej, które gwarantują bezpieczeństwo konstrukcji; powinny odpowiadać wymaganiom normy PN-88/B-10085 lub aprobatom technicznym. Jednostka certyfikująca CNOBP-PIB (Centrum Naukowo-Badawcze Ochrony Przeciwpożarowej) prowadzi certyfikację obowiązkową wyrobów budowlanych służących do ochrony przeciwpożarowej i taki certyfikat jest wymagany, by producent mógł wydać deklarację zgodności z dyrektywą 89/106/EWG dotyczącą wyrobów budowlanych (potocznie nazywana certyfikacją CPD) oraz z wymaganiami Polskich Norm i krajowych aprobat technicznych. Jest ona wymagana do wydania przez producenta deklaracji zgodności i oznakowania wyrobów znakiem budowlanym. Normami obowiązującymi w placówkach oświatowych dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, z którymi warto się zapoznać są: • PN-82/B-02857 – Ochrona przeciwpożarowa w budownictwie. Przeciwpożarowe zbiorniki wodne – Wymagania ogólne, • PN-EN 60079-10:2002 – Urządzenia elektryczne w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Część 10: Klasyfikacja przestrzeni zagrożonych wybuchem: • PN-EN 1127-1:2001 – Atmosfery wybuchowe, • PN-IEC 60364-4-41:2000 – Instalacje elektryczne w obiektach budowlanych. Ochrona dla zapewnienia bezpieczeństwa. Ochrona przeciwporażeniowa, • PN-IEC 61024-1:2001 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych, • PN-86/E-05003/01 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych Wymagania ogólne, • PN-89/E-05003/03 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona obostrzona, • PN-92/E-05003/04 Ochrona odgromowa obiektów budowlanych. Ochrona specjalna. Wśród wyrobów, które są objęte wymogiem posiadania certyfikatów zgodności z właściwymi normami znajdują się: • meble szkolne i przedszkolne, zarówno szkieletowe (krzesła, stoły, biurka itp.), jak i skrzyniowe (regały, szafy, biblioteki, itp.), przeznaczone do wszystkich pomieszczeń użytkowanych przez dzieci i młodzież, • sprzęt szkolny – tablice szkolne, gabloty, wieszaki itp., • urządzenia sportowe stanowiące wyposażenie sal gimnastycznych (drabinki, kozły, konie, skrzynie itp.), boisk sportowych (bramki do piłki nożnej i ręcznej, sprzęt do siatkówki, koszykówki itp.), • urządzenia stanowiące wyposażenie placów zabaw tj. zestawy zabawowe, huśtawki, wieże, zjeżdżalnie, karuzele, urządzenia kołyszące, ścianki wspinaczkowe, piaskownice itp. Atesty muszą mieć np. środki czystości, kredy, wykładziny itp. Należy zaznaczyć, że wyposażenie placówek w odpowiednie meble – stoły i krzesła jest istotne z punktu widzenia zdrowia młodego człowieka. Niżej przedstawiono ogólne zasady prawidłowego wyposażenia w meble edukacyjne sal dydaktycznych w przedszkolach i szkołach: 1. Meble edukacyjne (stoły, krzesła) zakupione po 1997 r. powinny posiadać certyfikaty zgodności z Polską Normą (PN). 2. Każdy przedszkolak/uczeń powinien mieć zmierzoną wysokość ciała (i wysokość podkolanową w przypadku mebli wyprodukowanych wg PN-EN 1729-1:2007), na podstawie której określa się rozmiar mebli dostosowany do danego użytkownika (pomiary należy wykonać co najmniej raz w roku szkolnym – najlepiej na początku roku szkolnego). 3. Wszystkie stoły i krzesła powinny być oznakowane w sposób widoczny i trwały oraz prawidłowo zestawione (rozmiar stołu zgodny z rozmiarem krzesła). 4. Każdy użytkownik powinien znać rozmiar mebli, który jest dla niego wskazany i powinien siedzieć we właściwym, dostosowanym dla niego zestawie mebli.