STAN PRAWNY NA 24 LIPCA 2020 Zasady egzaminowania uczniów realizujących obowiązek szkolny i obowiązek nauki poza szkołą Opracowała: Małgorzata Celuch, wicedyrektor szkoły Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910 ze zm.), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych (Dz.U. z 2015 r. poz. 843 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 373), • Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 256 ze zm.). Obowiązek szkolny oraz obowiązek nauki mogą być spełniane przez dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą przez naukę poza szkołą. Taka możliwość istnieje dla wszystkich uczniów, nie tylko dla tych przebywających poza granicami kraju. Dziecko objęte obowiązkiem szkolnym lub obowiązkiem nauki może zrezygnować z nauki w formie tradycyjnej, czyli z uczęszczania na zajęcia szkolne, zastępując je nauką poza szkołą. Edukacja domowa jest alternatywną formą realizacji obowiązku szkolnego i nauki. Jednak nie stosuje się jej w przypadku dzieci i młodzieży posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane ze względu na niepełnosprawność intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym. Przepisy dotyczące realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki poza szkołą zawiera art. 37 Prawa oświatowego. Przywileje Uczeń spełniający obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą, a także rodzic takiego ucznia, mogą korzystać ze wsparcia szkoły obejmującego: a) prawo uczestniczenia w szkole w zajęciach, o których mowa w art. 109 ust. 1 pkt 2, 3 i 5–7, czyli: • dodatkowe zajęcia edukacyjne, do których zalicza się: o zajęcia z języka obcego nowożytnego innego niż język obcy nowożytny nauczany w ramach obowiązkowych zajęć edukacyjnych, o zajęcia, dla których nie została ustalona podstawa programowa, lecz program nauczania tych zajęć został włączony do szkolnego zestawu programów nauczania; • zajęcia rewalidacyjne dla niepełnosprawnych uczniów, • zajęcia prowadzone w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, • zajęcia rozwijające zainteresowania i uzdolnienia uczniów oraz kształtujące ich aktywność i kreatywność, • zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego; b) zapewnienie dostępu do: • podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych, o których mowa w art. 54 ust. 1 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych, oraz • pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły – w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły; c) udział w konsultacjach umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych będących podstawą promowania do klasy programowo wyższej. Uzyskanie zezwolenia Organizacja nauczania domowego rozpoczyna się od złożenia wniosku przez rodziców dziecka, na którym spoczywa obowiązek szkolny lub obowiązek nauki. Rodzice składają wniosek o umożliwienie realizacji ww. obowiązku poza szkołą do dyrektora placówki, do której dziecko zostało przyjęte. Po otrzymaniu wniosku dyrektor szkoły podstawowej lub ponadpodstawowej może zezwolić na spełnianie przez dziecko odpowiednio obowiązku poza szkołą lub realizującego obowiązek nauki poza nią. Zezwolenie wydawane jest w drodze decyzji dyrektora, przed rozpoczęciem roku szkolnego albo w trakcie roku szkolnego, jeżeli do wniosku dołączono: • opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, • oświadczenie rodziców o zapewnieniu dziecku warunków umożliwiających realizację podstawy programowej obowiązującej na danym etapie kształcenia, • zobowiązanie rodziców do przystępowania przez dziecko spełniające obowiązek szkolny lub nauki do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych w każdym roku szkolnym na podstawie przepisów art. 37 ust. 4 Prawa oświatowego. Zgodnie z zasadami Kodeksu postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.) decyzja jest wydawana w formie pisemnej do miesiąca od przyjęcia wniosku rodziców. Bardzo często przed jej wydaniem dyrektor przeprowadza rozmowę z rodzicami, by sprawdzić, czy taka forma nauki będzie dobra dla dziecka. W przypadku odmowy dyrektora, według art. 127 k.p.a., od decyzji wydanej w pierwszej instancji rodzice mogą odwołać się tylko do jednej wyższej instancji. W takiej sytuacji organem właściwym do rozpatrzenia odwołania jest właściwy kurator oświaty. Zasady uzyskiwania promocji Po uzyskaniu zgody dyrektora dziecko nie musi uczęszczać na zajęcia lekcyjne do szkoły, może się uczyć w domu na zasadach i w warunkach przygotowanych przez rodziców. Jednak aby mogło otrzymać świadectwo ukończenia klasy na danym etapie edukacyjnym, musi zdawać egzaminy potwierdzające realizację podstawy programowej. Na świadectwie nie umieszcza się informacji o formie spełniania obowiązku szkolnego/nauki. Dziecku realizującemu obowiązek szkolny lub obowiązek nauki poza szkołą nie ustala się oceny z zachowania. Roczna i końcowa klasyfikacja tego ucznia odbywają się zgodnie z zapisami Rozporządzenia w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Podczas realizacji dotychczasowej podstawy programowej – na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach publicznych. Egzaminy te są przeprowadzane zgodnie z zapisami § 17 ww. Rozporządzenia. Przeprowadza je szkoła, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza placówką. Uczeń realizujący obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą zdaje egzaminy klasyfikacyjne ze wszystkich zajęć edukacyjnych objętych szkolnym planem nauczania dla danej klasy, z wyjątkiem: 1) obowiązkowych zajęć edukacyjnych: plastyki, muzyki, zajęć artystycznych, zajęć technicznych i wychowania fizycznego oraz 2) dodatkowych zajęć edukacyjnych. Egzaminy klasyfikacyjne odbywają się w formie pisemnej i ustnej, jednak z informatyki i zajęć komputerowych powinny opierać się przede wszystkim na zadaniach praktycznych. Podczas realizacji nowej podstawy programowej – na podstawie Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych. Egzaminy te są przeprowadzane zgodnie z zapisami § 15 ww. Rozporządzenia. Przeprowadza je szkoła, której dyrektor zezwolił na spełnianie obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza placówką. Uczeń realizujący obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą zdaje egzaminy klasyfikacyjne ze wszystkich zajęć edukacyjnych objętych szkolnym planem nauczania dla danej klasy, z wyjątkiem: 1) obowiązkowych zajęć edukacyjnych: plastyki, muzyki, techniki i wychowania fizycznego oraz 2) dodatkowych zajęć edukacyjnych. Egzaminy klasyfikacyjne mają formę pisemną i ustną, jednak egzaminy z informatyki powinny opierać się przede wszystkim na zadaniach praktycznych. Egzamin klasyfikacyjny odbywa się nie później niż w dniu poprzedzającym dzień zakończenia rocznych zajęć dydaktyczno-wychowawczych. Jego termin uzgadnia się z uczniem i jego rodzicami. Dla dziecka realizującego nauczanie domowe terminy egzaminów należy zaplanować z pewnym wyprzedzeniem, ponieważ jest ich dużo i uczeń potrzebuje więcej czasu na przystąpienie do wszystkich egzaminów będących podstawą do uzyskania promocji do klasy programowo wyższej. Egzamin klasyfikacyjny dla ucznia realizującego nauczanie domowe przeprowadza komisja powołana przez dyrektora szkoły, który zezwolił na spełnianie przez ucznia odpowiednio obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą. W skład komisji wchodzą: • dyrektor szkoły albo nauczyciel wyznaczony przez dyrektora szkoły – jako przewodniczący komisji, • nauczyciel albo nauczyciele zajęć edukacyjnych, z których jest przeprowadzany ten egzamin. W przypadku, gdy nie jest możliwe powołanie nauczyciela danego języka obcego nowożytnego w skład komisji przeprowadzającej egzamin klasyfikacyjny, dla ucznia, który kontynuuje we własnym zakresie naukę języka obcego nowożytnego jako przedmiotu obowiązkowego, dyrektor szkoły powołuje w skład komisji nauczyciela danego języka obcego nowożytnego zatrudnionego w innej szkole, w porozumieniu z dyrektorem tej szkoły. Przewodniczący komisji uzgadnia z uczniem oraz jego rodzicami liczbę zajęć edukacyjnych, z których uczeń może zdawać egzaminy w ciągu jednego dnia. W czasie egzaminu klasyfikacyjnego mogą być obecni – w charakterze obserwatorów – rodzice ucznia. Z przeprowadzonego egzaminu sporządza się protokół zawierający: 1) nazwę zajęć edukacyjnych, z których był przeprowadzony egzamin, 2) imiona i nazwiska osób wchodzących w skład komisji przeprowadzającej egzamin, 3) termin egzaminu, 4) imię i nazwisko ucznia, 5) zadania egzaminacyjne, 6) ustaloną ocenę klasyfikacyjną. Do protokołu dołącza się odpowiednio pisemne prace ucznia, zwięzłą informację o ustnych odpowiedziach i zwięzłą informację o wykonaniu przez ucznia zadania praktycznego. Protokół stanowi załącznik do arkusza ocen ucznia. Uczeń, który z przyczyn usprawiedliwionych nie przystąpił do egzaminu klasyfikacyjnego w wyznaczonym terminie, może przystąpić do niego w innym czasie wyznaczonym przez dyrektora szkoły. Należy pamiętać, że uczniowi realizującemu obowiązek szkolny lub nauki poza szkołą przysługują egzaminy poprawkowe w sytuacji niezdania jednego lub dwóch egzaminów klasyfikacyjnych. Termin egzaminu poprawkowego wyznacza dyrektor placówki w ostatnim tygodniu ferii letnich (w szkole, w której zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończą się w styczniu – po ich zakończeniu, nie później jednak niż do końca lutego). Czasami zdarza się, że rodzice dzieci realizujących nauczanie domowe oskarżają nauczycieli o niechęć i nieufność, a nawet o piętrzenie trudności w trakcie zdawania egzaminów klasyfikacyjnych. Twierdzą, że dzieci zdają egzaminy trudniejsze niż ich rówieśnicy zdobywający wiedzę w sposób tradycyjny, dodatkowo w niesprzyjającej atmosferze, przy braku życzliwości członków komisji. Takie działania mają na celu wykazanie wyższości tradycyjnego systemu szkolnictwa. Jeśli rodzice mają takie obawy – powinni skorzystać z możliwości bycia obserwatorami egzaminów swojego dziecka. Jako świadkowie nieprawidłowości lub niewłaściwego zachowania nauczycieli mogą zareagować, porozmawiać z dyrektorem lub złożyć oficjalną skargę. Z nauczania domowego można zrezygnować w dowolnym momencie roku szkolnego. Cofnięcie zezwolenia Cofnięcie zezwolenia na realizację obowiązku szkolnego lub nauki następuje: • na wniosek rodziców, • jeżeli uczeń z przyczyn nieusprawiedliwionych nie przystąpił do rocznych egzaminów klasyfikacyjnych albo ich nie zdał, • w razie wydania zezwolenia z naruszeniem prawa. Zdarza się, że w trakcie roku szkolnego rodzice dochodzą do wniosku, że realizacja nauczania domowego jest zbyt trudna lub przynosi niezadowalające efekty. Te lub inne przyczyny prowadzą rodziców do rezygnacji z tej formy edukacji ich dzieci. Powrót do zajęć na terenie szkoły jest możliwy na podstawie zmienionej pisemnej decyzji dyrektora. Uczeń nie zdaje wówczas egzaminów, należy jednak określić w pisemnej decyzji warunki powrotu do szkoły wraz z zasadami oceniania wiedzy i umiejętności ucznia za cały rok szkolny. Taka sytuacja wymaga dokładnego przeanalizowania. Dyrektor szkoły jest wówczas w dość trudnej sytuacji – rok szkolny trwa, uczniowie klasy, do której dziecko ma dołączyć, realizowali podstawę programową ze wszystkich zajęć edukacyjnych przewidzianych w planie nauczania na dany rok szkolny, zdobywali oceny z prac pisemnych, odpowiedzi ustnych, mieli oceniane wyniki nauczania. Dziecko, które dotychczas realizowało obowiązek szkolny poza szkołą – nie wiadomo, w jakim tempie i z jakim skutkiem zdobywało wiedzę. Najlepiej, aby to nauczyciele poszczególnych przedmiotów ocenili wiedzę dziecka z zakresu nauczanego przez siebie przedmiotu, a w razie potrzeby wyznaczyli sposoby i zasady uzupełnienia braków.