STAN PRAWNY NA 24 LIPCA 2020 Zawartość IPET-u Opracował: Adam Krasnosielski, psycholog, pedagog szkolny, pedagog specjalny, nauczyciel i wykładowca, zaktualizowała: Jagna Niepokólczycka-Gac, socjoterapeutka, pedagog, kurator sądu rodzinnego i dla nieletnich Podstawa prawna: • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 września 2017 r. w sprawie orzeczeń i opinii wydawanych przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1743), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. z 2017 r. poz. 1578 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. z 2017 r. poz. 1591 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 31 sierpnia 2017 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1647). Niestety nauczyciele i specjaliści pracujący w poradniach i szkołach natrafiają na problemy z opracowaniem IPET-u. Efektem tego są czasem działania pozorowane, które jedynie w niewielkim stopniu mogą przyczynić się do polepszenia sytuacji edukacyjno-terapeutycznej dziecka. Aby tego uniknąć, należy zwrócić uwagę na każdy z poniżej wymienionych elementów programu. 1. Zakres dostosowania programu do indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych ucznia. Zakresem nazywamy obszar programu, który należy zmodyfikować, aby metody i formy pracy były dostosowane do możliwości danego dziecka. W przypadku niektórych uczniów niezbędne jest dostosowanie całego programu, innym razem jedynie jego części, np. w przypadku dziecka niepełnosprawnego intelektualnie lub niesłyszącego modyfikowane będą m.in. części programu dotyczące materiału o charakterze abstrakcyjnym, z którego opanowaniem osoby te będą miały szczególne trudności. Budzącym często kontrowersje jest problem dostosowania wymagań. Polega on na takim egzekwowaniu wiedzy uczniów, aby reprezentowane przez ucznia dysfunkcje nie wpływały na ocenę wiedzy lub umiejętności, jaką posiadł uczeń. Może ono przyjąć inną formę ich egzekwowania, np. zamiast ustnej – formę pisemną lub np. formę odpytywania z mniejszej partii materiału. Należy pamiętać, że obniżając czy też zmieniając zakres programu, który realizują pozostali uczniowie, nie można schodzić poniżej zagadnień opisanych w podstawie programowej. Program służy jej realizacji, dlatego można dowolnie modyfikować, ale jedynie w zakresie podstawy programowej. 2. Opracowanie sposobu realizacji programu. Służy do tego kolejny punkt IPET-u dotyczący sposobu realizacji programu, w którym opisuje się, jakimi środkami (pomocami) dydaktycznymi, metodami i formami należy się posługiwać, aby zrealizować opisany wyżej program. Niezbędna jest przy tym wiedza z zakresu dydaktyki specjalnej, czyli nauki zajmującej się sposobem nauczania dzieci o specjalnych potrzebach rozwojowych. 3. Zintegrowanie działań nauczycieli i specjalistów prowadzących zajęcia z uczniem. To niezbędny element programu. Polega na określeniu zakresu współpracy nauczycieli i specjalistów przy realizacji zadań. Pozwala również na wykorzystanie wypracowanych podczas zajęć specjalistycznych umiejętności w czasie pracy z uczniem podczas lekcji, np. technika czytania trenowana podczas zajęć kompensacyjnych może być wykorzystana do czytania poleceń zadań na lekcji. Ponadto przydzielenie poszczególnych działań konkretnym osobom (nauczycielom, specjalistom) wpływa na realizację zapisanych w programie założeń. Określenie odpowiedzialności za zaplanowane działania poprawia również komunikację pomiędzy członkami zespołu realizującymi program. Przyczynia się do polepszenia współpracy między nimi i pozwala uniknąć działań pozorowanych, wynikających z rozproszenia odpowiedzialności. 4. Formy pomocy psychologiczno-pedagogicznej dopasowane do potrzeb danego ucznia. Formy te mają charakter rewalidacyjny w przypadku ucznia niepełnosprawnego, socjoterapeutyczny w przypadku ucznia zagrożonego niedostosowaniem społecznym i resocjalizacyjny w przypadku ucznia niedostosowanego społecznie. Wszystkie te formy przybierają postać dodatkowych zajęć specjalistycznych. Ponadto dla uczniów klas VII i VIII oraz uczniów na kolejnych etapach edukacyjnych prowadzi się zajęcia z zakresu doradztwa zawodowego związane z wyborem kierunku kształcenia i zawodu. 5. Czas i okres prowadzenia zajęć. Należy pamiętać, że jedna godzina zajęć specjalistycznych (bez względu na ich charakter) wynosi 45 minut. Okres trwania zajęć może być planowany np. na rok szkolny, możliwe jest jednak zaplanowanie ich na cały etap edukacyjny. 6. Działania wspierające rodziców ucznia. Uczniowie nie są jedynym podmiotem potrzebującym wsparcia. Ich rodzice, nieposiadający wiedzy z zakresu medycyny, psychologii i pedagogiki, mogą nie rozumieć trudności, z jakimi zmagają się dzieci, ich przyczyn i możliwości pomocy. Dlatego nierzadko mogą oni potrzebować wsparcia w postaci porady czy konsultacji ze specjalistą. Poza doraźnymi konsultacjami działania te mogą obejmować uczestnictwo w warsztatach i treningach podnoszących ich umiejętności wychowawcze. Pracownicy poradni psychologiczno-pedagogicznej mogą również zaproponować rodzicom terapię rodzinną lub mediacje, które wpłyną na poprawę relacji w rodzinie ucznia, a przez to na środowisko jego wzrastania. 7. Zakres współpracy szkoły z poradnią psychologiczno-pedagogiczną. Ma on ogromne znaczenie. Istotne jest więc ustalenie zakresu, w jakim specjaliści zatrudnieni w poradni będą współuczestniczyli w realizacji IPET-u, prowadząc zajęcia z uczniem, jego rodzicami oraz nauczycielami. Dobierając zadania, których celem jest poprawa funkcjonowania ucznia, należy pamiętać o możliwościach, jakie dają jedynie poradnie specjalistyczne, sprofilowane na konkretne problemy dziecka. 8. Zakres współpracy nauczycieli i specjalistów z rodzicami ucznia. To równie ważny element IPET-u. Powinien się koncentrować na konkretnych wskazówkach do organizacji procesu edukacji dziecka w domu. Szczególną uwagę trzeba zwrócić na zrozumienie istoty dysfunkcji, jakie towarzyszą dziecku. Jednocześnie należy zaproponować konkretne rozwiązania, które wpłyną na poprawę jego funkcjonowania, np. organizacja dnia, miejsca do odrabiania lekcji, procesu uczenia się. Ważna jest również poprawa relacji pomiędzy dzieckiem a jego rodzicem oraz obrania prawidłowej postawy wychowawczej rozciągającej się pomiędzy kochającą kontrolą a kochająca swobodą. Równie ważne są wskazania do organizacji wolnego czasu, rekreacji, podnoszenia umiejętności komunikacyjnych wewnątrz rodziny. Istotne, aby wskazania przybrały jak najkonkretniejszą formę. Należy równocześnie pamiętać, że dzieci dysfunkcyjne, które muszą pracować więcej niż ich rówieśnicy, powinny mieć czas wolny, aby rozwijać umiejętności społeczne. Ponadto aby nabywana wiedza i umiejętności mogły zostać utrwalone, konieczny jest relaks, którego dzieci dysfunkcyjne potrzebują więcej niż ich pełnosprawni koledzy. Dlatego też nie należy dzieciom tym dodatkowo „zadawać prac domowych” w ramach zajęć specjalistycznych.