STAN PRAWNY NA 17 LIPCA 2020 Upomnienia i nagany dla uczniów Opracowała: Elżbieta Rzepecka-Roszak, dyrektor szkoły podstawowej Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910). Każdemu nauczycielowi łatwiej jest nagradzać niż karcić uczniów. W większości szkół uczniowie za bardzo wysokie oceny i wzorowe zachowanie otrzymują stypendia naukowe, zaś sportowcy za osiągnięcia w określonej dyscyplinie nagradzani są stypendiami sportowymi. Sukcesy uczniów są sukcesami wychowawców i szkoły. Jednak często pojawiają się też inni wychowankowie, tacy, z którymi mamy nie tylko problemy edukacyjne, ale także kłopoty wychowawcze. Nauczyciele starają się na bieżąco je rozwiązywać, ale podejmowane działania nie zawsze są skuteczne. Niejednokrotnie pomoc specjalistów, tj. pedagoga, psychologa szkolnego czy poradni pedagogiczno-psychologicznej, nie wystarcza, by pomóc w rozwiązaniu problemu. Najważniejsza jest współpraca z rodzicami, ale z praktyki wiadomo, że ta nie zawsze układa się bardzo dobrze. Zdarzają się przypadki takich zachowań uczniów, które stosownie do zapisów w statucie szkoły obligują wychowawcę do wymierzenia kary porządkowej uczniowi. Zgodnie z art. 98 ust. 1 pkt 18 i 19 Prawa oświatowego statut szkoły podstawowej określa rodzaje nagród i kar stosowanych wobec uczniów oraz tryb odwoływania się od kary i nagrody. Analogicznie statuty innych placówek również określają stosowany w nich system kar i nagród. Najczęstszymi rodzajami kar są: • upomnienia ustne wychowawcy, nauczycieli uczących w szkole lub innych pracowników szkoły, • upomnienia pisemne wychowawcy wraz z wpisem do dziennika lekcyjnego i powiadomieniem rodziców, • ustne upomnienie dyrektora z powiadomieniem wychowawcy, • pisemne upomnienie dyrektora wraz z powiadomieniem wychowawcy i rodziców ucznia, • nagana dyrektora na piśmie wraz z powiadomieniem wychowawcy, rodziców i rady pedagogicznej ze skutkiem zawieszenia w prawach ucznia (np. pozbawienie ucznia prawa do reprezentowania szkoły w konkursach przedmiotowych, zawodach sportowych i innych), • przeniesienie ucznia do innej szkoły na wniosek dyrektora skierowany do kuratora oświaty. Kary stosuje się wobec uczniów nagminnie nieprzestrzegających zapisów statutowych szkoły, niewypełniających obowiązków ucznia lub łamiących zasady współżycia społecznego, np.: • lekceważenie obowiązków szkolnych, • naganne zachowanie wobec nauczycieli, pracowników szkoły i rówieśników, • niedbałość o zdrowie i życie własne oraz kolegów, • niszczenie mienia szkoły, • niewłaściwe zachowanie podczas zawodów sportowych, konkursów, turniejów i innych imprez i uroczystości szkolnych, • nieprzestrzeganie zasad współżycia społecznego oraz zasad BHP, • samowolne opuszczanie zajęć bez usprawiedliwienia, • odmowa wykonania poleceń nauczyciela. Wymierzając uczniowi karę, należy pamiętać o zachowaniu hierarchii i właściwej kolejności, czyli najpierw kara nałożona przez wychowawcę, później przez dyrektora. Nie wolno też karać ucznia podwójnie, np. udzielając jednocześnie upomnienia wychowawcy i dyrektora. Trzeba zwrócić uwagę na fakt, że wykroczenia przeciw prawu skutkują nie tylko wymierzeniem kary, którą opisano w szkolnym statucie, ale przede wszystkim powinny być zgłoszone policji lub do sądu rodzinnego. Wymierzając kary, nie wolno naruszać godności osobistej ucznia. Niedopuszczalne jest stosowanie kar naruszających nietykalność cielesną uczniów. Wymierzanie kar powinno być poprzedzone zastosowaniem środków wychowawczych i profilaktycznych, mających za zadanie skorygowanie postawy uczniów. Ważne jest, by uczeń rozumiał, za co został ukarany i by wyciągnął z tej kary odpowiednie wnioski, chroniące go przed ponownym, niewłaściwym zachowaniem. Powinno się również unikać odpowiedzialności zbiorowej, chyba że cała klasa np. wagaruje, przeszkadza w prowadzeniu lekcji, zakłóca spokój, niszczy mienie szkoły. W tej sytuacji dyrektor może zastosować zbiorową karę, np. zawiesić całą klasę w udziale w wycieczkach, wyjściach do kina czy teatru. Uczniowie, szczególnie ci rozpoczynający naukę w szkole, powinni być szczegółowo zapoznani ze swoimi prawami i obowiązkami, w tym z systemem nagród i kar. Muszą być świadomi, jakie czekają ich kary za niewłaściwe zachowanie. Poza tym bardzo ważna jest konsekwencja w postępowaniu wychowawców. Nie może zdarzyć się tak, że wychowawca „straszy” ucznia konsekwencjami jego zachowania, ale jednocześnie nie postępuje zgodnie z zapisami statutowymi szkoły. Procedura wymierzania kar nie może uderzać w godność osobistą ucznia, dlatego należy pamiętać, że np. „wystawianie” karanego ucznia na forum szkoły i publiczne wręczanie mu nagany to nadużycie. Wskazane byłoby wypracowanie regulaminu kar i nagród, który doprecyzuje zasady nagradzania i karania uczniów. Trzeba jasno określić sytuacje, w których uczeń może być przeniesiony do innej szkoły. Przeniesienie do innej szkoły może być działaniem podejmowanym, gdy wyczerpano katalog innych działań wychowawczo-profilaktycznych lub kar porządkowych, które nie przyniosły spodziewanych efektów. Do takich zachowań ucznia można zaliczyć np.: używanie na terenie szkoły środków odurzających, umyślne uszkodzenie ciała ucznia lub pracownika szkoły, działania zagrażające zdrowiu i życiu innych, fałszowanie szkolnej dokumentacji, nękanie, zastraszanie i ataki na innych uczniów. Przeniesienie do innej szkoły ma miejsce tylko za zgodą kuratora oświaty. Dyrektor występuje z wnioskiem o przeniesienie ucznia do kuratora, po uprzednim zasięgnięciu opinii rady pedagogicznej, pedagoga i samorządu uczniowskiego. Uczeń i jego rodzice mają prawo wglądu w dokumentację, na podstawie której podjęto decyzję o przeniesieniu ucznia do innej szkoły. Od wymierzonej kary rodzice (prawni opiekunowie), przedstawiciele samorządu uczniowskiego lub rzecznik praw ucznia mogą odwołać się do dyrektora szkoły, w formie pisemnej, w terminie trzech dni od dnia wymierzenia kary. Dyrektor podejmuje działania wyjaśniające, które dotyczą okoliczności zastosowania kary, jej przyczyn i zgodności z zapisami statutowymi szkoły. O wynikach tych działań dyrektor informuje zainteresowanych.