STAN PRAWNY NA 10 LIPCA 2020 Wpis przedszkola do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej Opracował: Marcin Majchrzak, prawnik, członek Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie, świadczy pomoc prawną w ramach własnej kancelarii, autor licznych opracowań i artykułów z zakresu tematyki kadrowo-płacowej, prawa związkowego oraz prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1292 ze zm.), • Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobie-ganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 374 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1387 ze zm.). Kwestia wpisu niepublicznych szkół i przedszkoli do Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej, a szerzej – status tych jednostek jako podmiotów nieprowadzą-cych działalności gospodarczej, stanowią obecnie istotne zagadnienie mające znaczący wpływ na ich funkcjonowanie, na relacje ze strukturami samorządowymi i państwowymi, w tym przede wszystkim na możliwość korzystania z różnego rodzaju form pomocy publicznej. Prowadzenie przedszkola niepublicznego w świetle prawa Kluczowym przepisem jest tu art. 170 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe. Zgodnie z nim pro-wadzenie szkoły lub placówki, zespołu szkół publicznych i niepublicznych, o którym mowa w art. 182 tego aktu, oraz innej formy wychowania przedszkolnego nie jest działalnością go-spodarczą. Trzeba dodać, że choć przepis nie wymienia wprost przedszkoli, to według art. 4 pkt 1 Ustawy Prawo oświatowe ilekroć w przepisach jest mowa bez bliższego określenia o szkole – należy przez to rozumieć także przedszkole. Przepis ten wywołuje istotne konsekwencje dla niepublicznych przedszkoli, ponieważ nie będą wobec nich miały zastosowania przepisy Ustawy Prawo przedsiębiorców. W efekcie nie znajdzie wobec nich zastosowania m.in. przepis art. 17 ust. 1, zgodnie z którym działalność gospodarczą można podjąć w dniu złożenia wniosku o wpis do Centralnej Ewidencji i Infor-macji o Działalności Gospodarczej albo po dokonaniu wpisu do rejestru przedsiębiorców Kra-jowego Rejestru Sądowego. Dokonanie takiego wpisu zostanie potraktowane jako istotne na-ruszenie prawa, a sam wpis będzie podlegał wykreśleniu. Zamiast tego niepubliczne jednostki oświaty funkcjonują na podstawie wpisu do ewidencji szkół i placówek niepublicznych, pro-wadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego zobowiązaną do prowadzenia odpowied-niego typu publicznych szkół i placówek (art. 168 ust. 1 Ustawy Prawo oświatowe). Tarcza antykryzysowa a status przedsiębiorcy Wyłączenie niepublicznych szkół i przedszkoli z grupy podmiotów wykonujących działalność gospodarczą ma wpływ na zakres pomocy, jaką mogą otrzymać w ramach tzw. tarczy anty-kryzysowej. Przewidziane np. w art. 15g ust. 1 Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związa-nych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych świadczenie z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) na rzecz ochrony miejsc pracy przysługuje m.in. przedsię-biorcom w rozumieniu art. 4 ust. 1 lub 2 Ustawy Prawo przedsiębiorców. Podobnie jest w przypadku możliwości uzyskania mikropożyczki ze środków Funduszu Pracy na podstawie art. 15zzd Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdzia-łaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, zgodnie z którym w celu przeciwdziałania negatywnym skutkom COVID-19 starosta może, na podstawie umowy, udzielić jednorazowo ze środków Funduszu Pracy po-życzki na pokrycie bieżących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej mikroprzedsię-biorcy, który prowadził działalność gospodarczą przed 1 kwietnia 2020 r. Ponownie szkoły i przedszkola niepubliczne, jako że ich prowadzenie nie jest uznawane za prowadzenie dzia-łalności gospodarczej (a tym samym nie mają statusu mikroprzedsiębiorcy), mogą mieć pro-blem z uzyskaniem pomocy na podstawie tego przepisu. Z innej strony – w przepisach tzw. tarczy antykryzysowej można doszukiwać się również takich instrumentów pomocowych, z których będą mogły skorzystać także niepubliczne szko-ły i przedszkola – warunkiem jest jednak, by nie były one przeznaczone dla przedsiębiorców. Należy wskazać tu zwłaszcza na przepisy art. 31zo ust. 1 i 1a oraz art. 31zp Ustawy o szcze-gólnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem CO-VID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, umożliwiające zwolnienie płatników składek z obowiązku opłacania wymienionych w przepisie należności z tytułu składek. Wynika to z faktu, że na podstawie art. 8 ust. 6 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych dla celów ubezpieczeń społecznych za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą uznaje się m.in. osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół na podstawie przepisów Ustawy Prawo oświatowe. Kolejna forma pomocy dostępnej dla niepublicznych szkół i przedszkoli będzie wynikać z przepisów art. 15zzzf i art. 15zzzg Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z za-pobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Przepisy te umożliwiają JST przyjęcie rozwiązań, które pozwolą na odstąpienie od dochodzenia różnego rodzaju należności cywilnoprawnych, np. z tytułu umowy najmu, dzierżawy, bądź zastosowanie odroczeń w płatnościach i rozkładanie na raty zaległych należności. Sporna jest możliwość skorzystania przez niepubliczne szkoły i przedszkola ze świadczenia postojowego na podstawie art. 15zq Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z za-pobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Przepis ten wskazuje, że osobie prowadzącej poza-rolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów Ustawy Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych przysługuje świadczenie postojowe. Należy w tym zakresie wskazać na użyte w przepisie sformułowanie „inne przepisy szczególne”, co może uzasadniać stanowisko, że choć osoba prowadząca niepubliczne przedszkole nie jest przedsiębiorcą w rozumieniu Ustawy Prawo przedsiębiorców, to jest w taki sposób kwalifikowana choćby na podstawie ww. przepisów art. 8 ust. 6 Ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Inną kwe-stią jest realna możliwość uzyskania ww. świadczenia, jako że przy określaniu prawa do jego przyznania wlicza się m.in. otrzymane przez niepubliczną jednostkę oświatową dotacje oświatowe. Status niepublicznych przedszkoli, wyłączający ich z grupy przedsiębiorców, jest więc real-nym problemem w przypadku możliwości ubiegania się o pomoc w ramach tzw. tarczy anty-kryzysowej. Dodatkowo w przypadkach, gdy uzyskanie takiej pomocy jest formalnie możli-we, okazuje się, że dla większych podmiotów będzie ona dostępna w ograniczonym zakresie. Prowadzenie działalności gospodarczej – dla potrzeb organów podatkowych Chociaż niepubliczne przedszkola nie posiadają statusu przedsiębiorcy, osoby prowadzące te placówki są kwalifikowane jako osoby prowadzące działalność gospodarczą na potrzeby pra-wa podatkowego (oraz, jak wyżej wskazano, na potrzeby ubezpieczeń społecznych). Kwestią statusu niepublicznego przedszkola co pewien czas zajmują się organy skarbowe, np. w Inter-pretacji indywidualnej Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 6 maja 2015 r. (IBPBI/1/4511- -77/15/ESZ). Organy skarbowe zajmowały się w niej pytaniem, czy prowadzenie niepublicz-nego przedszkola należy uznać za prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5a pkt 6 oraz art. 10 ust. 1 pkt 3 Ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawczyni (osoba prowadząca przedszkole) wskaza-ła, że nie jest zarejestrowana w CEiDG. Przedszkole posiadało strukturę organizacyjną okre-śloną w statucie przedszkola, który zatwierdza organ prowadzący (w tym wypadku wniosko-dawczyni). Struktura organizacyjna jest związana wyłącznie z realizacją procesu nauczania, działalnością dydaktyczno-wychowawczą oraz opiekuńczą. Osoby pracujące w placówce to dyrektor przedszkola, nauczyciele wychowania przedszkolnego, pomoc nauczyciela, osoby sprzątające, nauczyciele języków obcych, nauczyciele specjaliści (logopeda, psycholog). Większość funkcji związanych z działalnością przedszkola realizowała wnioskodawczyni (jako organ prowadzący), jednocześnie pełniąc funkcję dyrektora przedszkola odpowiedzialnego za sprawy organizacyjne, pedagogiczne (dydaktyczne, wychowawcze, opiekuńcze), kadrowo-płacowe, za zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków. W odpowiedzi organ podatkowy wskazał, że prowadzenie przez wnioskodawczynię niepu-blicznego przedszkola wypełnia przesłanki wynikające z definicji pozarolniczej działalności gospodarczej zawartej w art. 5a pkt 6 Ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, co tym samym oznacza, że przychody uzyskiwane przez wnioskodawczynię z prowadzenia przedszkola niepublicznego stanowią przychody, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 3 Usta-wy o podatku dochodowym od osób fizycznych – podlegają więc opodatkowaniu. Jednocześnie organ podatkowy wskazał, że przedszkole nie stanowi wyodrębnionego podmiotu cha-rakteryzującego się cechami istotnymi dla jednostek organizacyjnych nieposiadających oso-bowości prawnej. Oznacza to, że status podatnika będzie przysługiwał wnioskodawczyni, a więc organowi prowadzącemu niepubliczne przedszkole. Podsumowanie Kwestia dokonywania wpisu niepublicznych przedszkoli w CEiDG wynika zatem z samego statusu, jaki posiadają niepubliczne placówki. Ponieważ ich prowadzenie nie stanowi działal-ności gospodarczej, nie obowiązują w tym zakresie również przepisy Ustawy Prawo przed-siębiorców, w tym dotyczące obowiązku dokonywania wpisu w CEiDG. Brak statusu przed-siębiorcy stanowi też istotne utrudnienie w zakresie uzyskiwania ewentualnej pomocy z tzw. tarczy antykryzysowej czy innych form pomocy kierowanych do przedsiębiorców. Oczywiście dla celów podatkowych oraz ubezpieczeń społecznych osoby prowadzące niepu-bliczne przedszkola są traktowane jako osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodar-czą. Jedynym wyjściem wydaje się zmiana statusu tych podmiotów oraz jednoznaczne wska-zanie, że są oni przedsiębiorcami – nie tylko dla potrzeb danin publicznych, ale i ewentualnych form pomocy udzielanych podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą.