STAN PRAWNY NA 4 LIPCA 2022 Placówka oświatowa podczas wakacji – urlopy dyrektora, nauczycieli i pracowników niepedagogicznych Opracowała: Anna Hoffmann, aplikant radcowski, prowadzi własną działalność gospodarczą w zakresie doradztwa prawnego; zaktualizowała: Joanna Swadźba, prawnik, specjalista prawa oświatowego i prawa socjalnego, autorka wielu tematycznych artykułów, pracownik administracji rządowej Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1762 ze zm.), • Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie organizacji roku szkolnego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1603 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1604). Pomimo, że placówki oświatowe podczas wakacji świecą pustkami, nie oznacza to, iż nic się w nich nie dzieje. Wakacje są przede wszystkim okresem urlopowym pracowników pedagogicznych służącym regeneracji i przygotowaniu się do pracy w kolejnym roku szkolnym. Pracownicy administracyjni i pracownicy obsługowi, jeżeli nie zaplanują w trakcie wakacji urlopu, będą musieli je spędzić w placówce. Co więcej, dyrektor może zobowiązać pracowników pedagogicznych do wykonywania określonych czynności, w szczególności związanych z przygotowaniem nowego roku szkolnego, bądź udziału w kursach lub szkoleniach podnoszących kwalifikacje. Wakacje to również idealny moment, by zaplanować w placówce remont lub inne inwestycje. Niestety, nie wszyscy pracownicy mogą mieć urlop przez całe wakacje. Placówki feryjne i nieferyjne Polskie akty prawne nie definiują pojęć: placówka feryjna i placówka nieferyjna. Aby takie definicje stworzyć, należy przytoczyć treść przepisu w art. 64 ust. 1 Karty nauczyciela, dalej jako „KN”. Zgodnie z nim, nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Placówką feryjną będzie zatem taka szkoła bądź inna placówka, w której przewidziano, że nauczycielom przysługuje urlop wypoczynkowy w czasie wakacji i ferii zimowych. Jeżeli w danej szkole nie przewidziano urlopu w wymiarze wakacji i ferii zimowych, dana szkoła będzie placówką nieferyjną. Nauczycielom zatrudnionym w placówce nieferyjnej przysługuje urlop w wymiarze 35 dni roboczych. Dyrektorski urlop Dyrektor, wicedyrektor oraz nauczyciel, któremu powierzono stanowisko kierownicze w szkole korzysta z urlopu wypoczynkowego na innych zasadach niż nauczyciele zatrudnieni w szkole lub placówce feryjnej. Ważne! Urlop wypoczynkowy dyrektora szkoły nie musi przypadać w okresie ferii szkolnych zimowych lub letnich i wynosi 35 dni robocze w czasie ustalonym w planie urlopów, o czym stanowi art. 64 ust. 2a KN. Jeśli w placówce jest planowany remont, to zasadniczo dyrektor szkoły nie powinien w tym czasie korzystać z urlopu wypoczynkowego, ze względu na konieczność nadzorowania postępów przeprowadzanego remontu, jak i koordynacji spraw organizacyjnych z tym związanych. W sytuacji, gdy w planie urlopów dyrektor miał zaplanowany urlop, a następnie okazało się, że w szkole będą prowadzone w tym samym czasie prace remontowe, to możliwe jest przesunięcie urlopu na inny termin. Przesunięcie urlopu dyrektora szkoły może nastąpić zarówno na wniosek dyrektora szkoły, jak i z inicjatywy organu prowadzącego. Dyrektor szkoły, może więc ze względu na trwający remont sam zawnioskować do organu prowadzącego o przesunięcie urlopu, na inny termin, kiedy remont będzie już zakończony. Wskazać należy, że dyrektor szkoły, niezależnie od ujęcia urlopu w planie urlopów musi uzyskać zgodę organu prowadzącego na rozpoczęcie urlopu w danym terminie. Również na przesunięcie terminu urlopu, dyrektor powinien uzyskać zgodę organu prowadzącego. Termin urlopu dyrektora może zostać przesunięty także przez organ prowadzący z powodu szczególnych potrzeb szkoły, jeśli nieobecność dyrektora w tym czasie spowodowałaby zakłócenia w toku pracy szkoły. Możliwość taka wynika z regulacji art. 164 § 2 Kodeksu pracy, dalej jako „k.p.”. Taką okolicznością uzasadniającą przesunięcie urlopu dyrektora szkoły na inny termin niż zaplanowany w planie urlopów, jest przeprowadzany remont na terenie szkoły. Z tego samego powodu dyrektor szkoły może zostać odwołany przez organ prowadzący z rozpoczętego już urlopu. Jednakże w takiej sytuacji koszty poniesione przez dyrektora szkoły bezpośrednio związane z odwołaniem dyrektora z urlopu powinny zostać pokryte przez organ prowadzący (art. 167 § 2 k.p.).   Regeneracja sił nauczycieli Zgodnie z przepisem art. 64 KN, nauczycielowi zatrudnionemu w szkole, w której w planie organizacji pracy przewidziano ferie letnie i zimowe, przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Należy przy tym dodać, iż nauczyciele tych szkół i placówek nie podlegają w tym zakresie przepisom Kodeksu pracy, ponieważ regulacje dotyczące urlopu nauczycieli zostały szczegółowo ujęte w Karcie nauczyciela. Każdy nauczyciel zatrudniony w placówce feryjnej ma prawo do urlopu w wymiarze odpowiadającym okresowi wakacji i ferii szkolnych. Należy również zauważyć, iż niemożliwe jest udzielenie nauczycielowi urlopu w innym okresie niż okres feryjny. Ponadto w stosunku do nauczycieli placówek feryjnych nie ma zastosowania tzw. urlop na żądanie. Organizacja roku szkolnego została wyznaczona w Rozporządzeniu MEN w sprawie organizacji roku szkolnego. Rozporządzenie określa początek i koniec roku szkolnego, czyli wskazuje, w jakim okresie przysługuje nauczycielom urlop w placówce feryjnej. Należy również zaznaczyć, iż z przedmiotowego Rozporządzenie wynika, że wiosenna i zimowa przerwa świąteczna – związane ze świętami Bożego Narodzenia i Nowym Rokiem oraz Wielkanocą – nie są okresami urlopowymi dla nauczycieli. Te przerwy są dniami wolnymi od zajęć dydaktycznych, a nauczyciele mogą w tym czasie wykonywać zadania statutowe szkoły, a także uczestniczyć w zajęciach opiekuńczo-wychowawczych lub kursach doszkalających. Urlopy nauczycieli w kontekście wakacyjnych obowiązków Chociaż nauczyciele podczas wakacji letnich bądź ferii zimowych powinni wypoczywać na urlopie, w myśl przepisu art. 64 ust. 2 KN mogą być zobowiązani przez dyrektora do wykonywania poniższych czynności: • przeprowadzania egzaminów, • prac związanych z zakończeniem roku szkolnego i przygotowaniem nowego roku szkolnego, • opracowywania szkolnego zestawu programów nauczania oraz uczestniczenia w doskonaleniu zawodowym w określonej formie. Zgodnie z przepisem art. 64 ust. 2 KN ww. czynności nie mogą łącznie zająć nauczycielowi więcej niż siedem dni. Przykładowo nauczyciel języka obcego może zostać zobowiązany do uczestnictwa podczas wakacji w tygodniowym doszkalającym kursie językowym, który zostanie potwierdzony otrzymaniem odpowiedniego certyfikatu. W bieżącym roku szkolnym dyrektor nie będzie mógł już zobowiązać tego nauczyciela języka obcego do wzięcia udziału w innym szkoleniu bądź czynnościach wskazanych w przepisie art. 64 ust. 2 KN, ponieważ czynności te nie mogą łącznie przekroczyć w danym roku szkolnym wymiaru siedmiu dni. Co więcej, nauczyciel zatrudniony w placówce feryjnej ma prawo do nieprzerwanego co najmniej czterotygodniowego urlopu wypoczynkowego (art. 64 ust. 4 KN). Ważne! Nauczyciel zatrudniony na czas określony na cały rok szkolny ma prawo do urlopu wypoczynkowego w wymiarze ferii szkolnych i w czasie ich trwania. Natomiast nauczyciel zatrudniony przez okres krótszy niż 10 miesięcy w ciągu roku szkolnego (np. na czas trwania zajęć szkolnych, przez pierwsze półrocze) ma prawo do urlopu w wymiarze proporcjonalnym do okresu przepracowanego. Jeden miesiąc pracy odpowiada pięciu, sześciu dniom urlopu. Nauczyciel, który przepracował pięć miesięcy, ma więc prawo do urlopu w wymiarze 28 dni kalendarzowych. Niepełne dni urlopu zaokrągla się w górę (A. Barański, J. Rozwadowska-Skrzeczyńska, M. Szymańska, Ustawa Karta Nauczyciela. Komentarz, ABC 2009, Lex Omega). Przerwane wakacje, czyli kiedy przysługuje urlop uzupełniający? Przepis art. 66 ust. 1 KN reguluje sytuację, w której nauczyciele, zatrudnieni w placówkach z przewidzianymi w organizacji pracy feriami szkolnymi, nie wykorzystali w czasie trwania ferii należnego im urlopu. Wspomniany przepis stanowi, iż w przypadku niewykorzystania przez nauczyciela urlopu wypoczynkowego w całości lub w części z powodu niezdolności do pracy wywołanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu dla poratowania zdrowia, odbywania ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego, w wymiarze uzupełniającym do ośmiu tygodni. Ważne! Jeżeli nauczyciel skorzysta w ciągu bieżącego roku szkolnego z ośmiu tygodni urlopu, a następnie z powodu choroby okaże się niezdolny do pracy, to zgodnie z Wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 2 września 1998 r. (I PKN 298/98), niemożliwe jest „przyznanie mu prawa do urlopu uzupełniającego z powodu niezdolności do pracy wywołanej chorobą w czasie korzystania z urlopu”. Ustalenie prawa do uzupełniającego urlopu wypoczynkowego może nastąpić dopiero po zakończeniu ferii zimowych i letnich. Nauczyciel, który chorował przez dwa tygodnie w czasie trwania ferii zimowych, nie nabywa automatycznie prawa do urlopu uzupełniającego i nie może domagać się udzielenia urlopu w wymiarze dwóch tygodni, np. w marcu. Nauczyciel ten nabędzie uprawnienie do urlopu uzupełniającego, jeżeli nie wykorzysta ośmiu tygodni urlopu w czasie trwania ferii letnich. Jeżeli skorzysta z ośmiu tygodni urlopu, nie będzie mu przysługiwało prawo do urlopu uzupełniającego. Termin skorzystania przez nauczyciela z urlopu uzupełniającego ustala dyrektor, biorąc pod uwagę organizację pracy w szkole oraz propozycje nauczyciela. Nie ma przeszkód, aby nauczycielce, która przebywała na urlopie macierzyńskim, udzielić od razu po jego zakończeniu uzupełniającego urlopu wypoczynkowego (A. Barański, J. Rozwadowska- Skrzeczyńska, M. Szymańska, Ustawa Karta Nauczyciela. Komentarz, ABC 2009, Lex Omega). Obliczenie wymiaru urlopu uzupełniającego przysługującego nauczycielom stanowi różnicę pomiędzy ośmioma tygodniami (56 dni) a okresem wykorzystanego urlopu. Jeżeli dany nauczyciel był niezdolny do pracy podczas ferii zimowych, w czerwcu oraz przez połowę lipca, a wykorzystany urlop wynosił 14 dni w lipcu i 31 dni w sierpniu (łącznie 45 dni), to będzie mu przysługiwać 11 dni urlopu uzupełniającego (56 dni minus 45 dni). Ponadto przepis art. 66 ust. 2 KN stanowi, iż w razie niewykorzystania przysługującego urlopu wypoczynkowego z powodu rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy, powołania do zasadniczej służby wojskowej albo do odbywania zastępczo obowiązku tej służby, do okresowej służby wojskowej lub do odbywania długotrwałego przeszkolenia wojskowego, nauczycielowi przysługuje ekwiwalent pieniężny za okres niewykorzystanego urlopu, nie więcej jednak niż za osiem tygodni w odniesieniu do nauczycieli, o których mowa w art. 64 ust. 1, a nie więcej niż za 35 dni roboczych w odniesieniu do dyrektora, wicedyrektora szkoły oraz nauczyciela pełniącego inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowa, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze oraz nauczycieli, szkół i placówek nieferyjnych. Co więcej, w Wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 października 2005 r. (II PK 72/05) uznano, że „ekwiwalent za niewykorzystany urlop wypoczynkowy przysługuje również za niewykorzystany przez nauczyciela urlop uzupełniający” (art. 172 k.p. w zw. z art. 66 ust. 2). Nauczyciele zatrudnieni w placówce nieferyjnej Nauczycielowi zatrudnionemu w placówce nieferyjnej przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 35 dni roboczych w czasie ustalonym w planie urlopów. Stosownie do Uchwały Sądu Najwyższego z dnia 24 października 1997 r. (III ZP 36/97) nauczycielom zatrudnionym w szkołach, w których nie są przewidziane ferie szkolne ma zastosowanie art. 1551 k.p. w związku z art. 91c Karty nauczyciela. W stosunku do nauczycieli placówek nieferyjnych, w przypadku wystąpienia przyczyn przewidzianych w przepisie art. 66 KN, znajdą zastosowanie przepisy art. 165 i 166 k.p. w związku z art. 91c ust. 1 KN. Zgodnie z przepisem art. 165 k.p., pracodawca jest obowiązany przesunąć urlop na termin późniejszy, jeżeli pracownik nie może rozpocząć urlopu w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: • czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, • odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, • powołania na ćwiczenia wojskowe w ramach pasywnej rezerwy, pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie albo pełnienia służby w aktywnej rezerwie, przez czas do 3 miesięcy, • urlopu macierzyńskiego. Jak wskazuje przepis art. 166 k.p., część urlopu niewykorzystaną z powodu wskazanych wyżej przyczyn pracodawca jest obowiązany udzielić w późniejszym terminie. Pracownicy niepedagogiczni podczas wakacji Pracownicy niepedagogiczni nie podlegają Karcie nauczyciela, lecz w stosunku do nich zastosowanie ma Kodeks pracy. Oznacza to, że podczas ferii letnich bądź zimowych nie przysługuje im urlop wypoczynkowy taki jak w placówce feryjnej. Pracownikom niepedagogicznym przysługuje, zgodnie z przepisem art. 154 k.p., wymiar urlopu w wysokości: • 20 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony krócej niż 10 lat, • 26 dni – jeżeli pracownik jest zatrudniony co najmniej 10 lat. Natomiast zgodnie z art. 154 § 2 k.p., wymiar urlopu dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika, biorąc za podstawę wymiar urlopu określony w § 1. Niepełny dzień urlopu zaokrągla się w górę do pełnego dnia.