STAN PRAWNY NA 19 CZERWCA 2020 Konkursy na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki w świetle nowych regulacji prawnych związanych z COVID-19 Opracował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły. Lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół. Autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. z 2020 r. poz. 910), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1587 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko kierownicze w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 493 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 marca 2020 r. w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 (Dz.U. z 2020 r. poz. 410 ze zm.), • Opinia prawna Mazowieckiego Kuratora Oświaty w sprawie możliwości powołania wójta, burmistrza, prezydenta miasta, starosty lub marszałka jako przewodniczącego komisji konkursowej na stanowisko dyrektora publicznej szkoły lub publicznej placówki, pismo z 6 czerwca 2013 r., znak: RPR.40.1. 2013.ZS. Ustawa Prawo oświatowe (dalej: upo.) w art. 63 ust. 10 wprowadza zasadę konkursowego wyłaniania kandydatów na dyrektorów szkół i placówek. Od tej zasady przewidziane są pewne odstępstwa, niemniej to podstawowa forma obsadzania tego stanowiska. Zgodnie z zapisami upo. stanowisko dyrektora szkoły lub innej placówki oświatowej powierza organ prowadzący placówkę, a kandydata na to stanowisko wyłania się w drodze konkursu. Jeżeli do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat albo w jego wyniku nie wyłoniono odpowiedniego pretendenta, organ prowadzący powierza to stanowisko wybranemu kandydatowi po porozumieniu się w tej kwestii z organem sprawującym nadzór pedagogiczny oraz po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej. Szczegółowy opis wymagań, które powinna spełniać osoba zajmująca stanowisko dyrektora, reguluje Rozporządzenie MEN z dnia 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej. Przebieg konkursu na stanowisko dyrektora Według art. 63 ust. 14 upo. w celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący szkołę lub placówkę powołuje komisję konkursową w składzie: • po trzech przedstawicieli: o organu prowadzącego szkołę lub placówkę, o organu sprawującego nadzór pedagogiczny; • po dwóch przedstawicieli: o rady pedagogicznej, o rady rodziców; • po jednym przedstawicielu organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu Ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, wyłonionym z członków ich jednostek organizacyjnych albo innych jednostek organizacyjnych organizacji związkowych wchodzących w skład reprezentatywnych organizacji związkowych, zrzeszających nauczycieli, obejmujących swoją działalnością szkołę lub placówkę, w której odbywa się konkurs. W omawianym Rozporządzeniu minister oświaty określił sposób ogłaszania konkursu oraz zasady nadzorowania przebiegu postępowania konkursowego przez organ prowadzący szkołę lub placówkę. Należy zauważyć, że Rozporządzenie nie zawiera wzoru ogłoszenia o konkursie, określa natomiast jego elementy, w tym listę dokumentów wymaganych od kandydatów. Jednostka samorządu terytorialnego, ogłaszając konkurs, nie ma obowiązku informowania o nim w dzienniku o ogólnopolskim zasięgu. Należy pamiętać, że na żądanie organu prowadzącego publiczną szkołę lub publiczną placówkę kandydat jest zobowiązany przedstawić oryginały dokumentów wymaganych w konkursie. Ważne! W omawianym Rozporządzeniu określono, że składając kandydaturę, pretendent jest zobowiązany dołączyć do zgłoszenia poświadczoną przez siebie za zgodność z oryginałem kopię zaświadczenia lekarskiego o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym (§ 1 ust. 2 pkt 4g). W przepisie nie wskazano jednak formy zaświadczenia ani nie określono kwalifikacji lekarza, który je wydaje, ponieważ byłoby to przekroczeniem zakresu upoważnienia ustawowego. MEN stoi na stanowisku, że w obowiązującym stanie prawnym kandydat na stanowisko dyrektora publicznej szkoły lub innej publicznej placówki zobowiązany jest zamieścić w swojej ofercie konkursowej m.in. zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym, a kandydat na stanowisko kuratora oświaty m.in. zaświadczenie lekarskie wydane przez specjalistę medycyny pracy o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy na stanowisku kierowniczym (zob. odpowiedź na interpelację poselską nr 1362). Do czasu powierzenia stanowiska dyrektora organ prowadzący może powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi, a w szkołach, w których nie ma wicedyrektora, nauczycielowi tej szkoły, jednak na czas nie dłuższy niż 10 miesięcy (art. 63 ust. 13 upo.). Kandydat, który nie został dopuszczony do postępowania konkursowego, może w terminie trzech dni od otrzymania ustnej informacji o odmowie dopuszczenia do postępowania konkursowego wystąpić z pisemną prośbą o podanie przyczyn odmowy. Obowiązkiem przewodniczącego komisji jest poinformowanie kandydata na piśmie o przyczynach odmowy dopuszczenia go do postępowania konkursowego w terminie siedmiu dni od dnia złożenia wniosku (§ 4 ust. 4 omawianego Rozporządzenia). Po ustaleniu listy kandydatów dopuszczonych do postępowania konkursowego komisja przeprowadza z każdym z nich rozmowy, dokonując merytorycznej oceny ich kwalifikacji. Szczególnej ocenie podlega przedstawiona przez kandydata koncepcja funkcjonowania i rozwoju publicznej szkoły lub innej publicznej placówki. Ponadto członkowie komisji mogą zadawać kandydatom pytania (§ 5 Rozporządzenia). Po przeprowadzeniu rozmów ze wszystkimi kandydatami komisja konkursowa w głosowaniu tajnym, w którym każdy jej członek dysponuje jednym głosem, wyłania kandydata na stanowisko dyrektora. Konkurs uważa się za rozstrzygnięty, jeśli jeden z uczestników otrzyma bezwzględną większość głosów obecnych członków komisji (§ 6 ust. 1 i 2 Rozporządzenia). Jeżeli nie udało się wyłonić kandydata w pierwszej turze, a do konkursu przystąpiło co najmniej dwóch kandydatów, przeprowadza się drugą turę głosowania, w której biorą udział dwaj kandydaci, którzy uzyskali najwięcej głosów. Jeśli natomiast wedle tej zasady nie uda się wyłonić dwóch kandydatów, to w drugiej turze biorą udział wszyscy kandydaci, którzy uzyskali dwie największe liczby głosów. Jeżeli w drugim głosowaniu kandydat nie zostanie wyłoniony, komisja konkursowa zarządza jeszcze jedno głosowanie, w którym biorą udział dwaj kandydaci albo wszyscy, którzy uzyskali najwięcej głosów, lub stwierdza nierozstrzygnięcie konkursu (§ 6 ust. 4 Rozporządzenia). Konkurs na dyrektora szkoły i placówki publicznej Po opublikowaniu ogłoszenia o konkursie organ prowadzący publiczną szkołę lub publiczną placówkę wyznacza przewodniczącego komisji konkursowej. Zgodnie z dotychczasowym orzecznictwem (zob. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie z dnia 19 grudnia 2013 r., sygn. akt I SA/OI 855/13; Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt IV SA/Wr 649/12 oraz Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 14 maja 2013 r., sygn. akt I OSK 324/13) osoba pełniąca funkcję organu prowadzącego szkołę nie może być członkiem komisji konkursu na dyrektora szkoły. To stanowisko potwierdził również Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 listopada 2014 r. (sygn. akt I OSK 2185/14), stwierdzając, że „(…) komisja konkursowa ma przyznane kompetencje do wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora szkoły lub placówki. Działa we własnym imieniu, a jej działanie podlega nadzorowi organu prowadzącego szkołę lub placówkę”. Należy zauważyć, że jednym z członków komisji mogą być starosta lub marszałek województwa. Potwierdził to m.in. mazowiecki kurator oświaty, stwierdzając, że zarówno starosta, jak i marszałek województwa jako przewodniczący odpowiednio zarządu powiatu i zarządu województwa, mogą być powołani na przewodniczącego komisji konkursowej, ponieważ reprezentują organ kolegialny i w przypadku konieczności podjęcia decyzji o unieważnieniu konkursu zostaną wyłączeni z udziału w posiedzeniu zarządu, ale powołanie wójta, burmistrza i prezydenta miasta do komisji stanowi istotne naruszenie przepisów prawa. Ważne! Zgodnie z Wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 września 1995 r. (sygn. akt W 8/94) „bezwzględna większość głosów” oznacza co najmniej o jeden głos więcej od sumy pozostałych ważnie oddanych głosów, tzn. głosów przeciw i wstrzymujących się. Pogląd ten jest powszechnie akceptowany przez orzecznictwo sądowe. Jak podkreśla się w doktrynie, bezwzględna większość oddanych głosów ma miejsce wtedy, gdy kandydat otrzymuje więcej niż połowę ważnie oddanych głosów. Oddanie głosów nieważnych obniża jedynie limit pozwalający na uzyskanie bezwzględnej większości głosów. Osoba, która oddaje nieważny głos, nie głosuje na daną osobę ani nie głosuje przeciw niej, ani też nie wstrzymuje się od głosu, nie bierze udziału w ustalaniu wyniku głosowania. By ustalić bezwzględną większość głosów, należy liczyć tylko głosy ważnie oddane, nie uwzględniając nieważnych głosów. Braki w dokumentacji przedłożonej przez kandydata Kandydat, biorąc udział w konkursie na dyrektora szkoły, ma obowiązek przedstawić oryginały lub poświadczone przez siebie za zgodność z oryginałem kopie wszystkich niezbędnych dokumentów. Stosownie do treści § 1 ust. 3 omawianego Rozporządzenia organ prowadzący ma możliwość zażądania od kandydata przedstawienia oryginałów niektórych wymaganych dokumentów. Gdy w dokumentacji pojawią się braki, organ prowadzący ma obowiązek przeprowadzić postępowanie wyjaśniające w sprawie składanych dokumentów. Ważne! Unieważnienie konkursu z powodu braków w dokumentacji nie jest zgodne z orzecznictwem (zob. Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 10 czerwca 2014 r., sygn. akt I OSK 486/14). W opinii sądu wszystkie czynności podejmowane w procesie powierzania stanowiska dyrektora szkoły zmierzają do realizacji ustawowego obowiązku, nałożonego na organ prowadzący szkołę, więc wszystkie muszą być traktowane jako czynności wykonywane przez ten organ, choć na pewnym etapie z jego upoważnienia wykonuje je komisja konkursowa, której powołanie nakazuje Ustawa o systemie oświaty. Komisji konkursowej przypisuje się wykonywanie czynności, których celem są podjęcie uchwały o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu do udziału w konkursie (ocena ofert) i poinformowanie kandydata o podjętej uchwale, przeprowadzenie rozmów z kandydatami, sporządzenie protokołu z czynności konkursowych oraz powiadomienie organu prowadzącego szkołę o wynikach konkursu i przekazanie dokumentacji konkursowej. Warto także podkreślić, że zgodnie z Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 lipca 2014 r. (I OSK 910/14) w toku postępowania konkursowego mogą pojawić się braki lub pomyłki w dokumentach konkursowych kandydata, które są nieistotnie i jako takie mogą podlegać ewentualnemu uzupełnieniu. Do tego typu nieistotnych uchybień należy zaliczyć brak podpisu kandydata na kopii świadectwa ukończenia studiów podyplomowych z organizacji i zarządzania oświatą lub uzasadnienia aktu nadania stopnia awansu zawodowego, w sytuacji, kiedy z okoliczności sprawy wynika, że takie dokumenty niewątpliwie pochodzą od danego kandydata. Należy pamiętać, że organ prowadzący szkołę może – gdy pojawią się wątpliwości co do autentyczności przedłożonych dokumentów – zażądać przedstawienia ich oryginałów. Kandydat biorący udział w konkursie może zaskarżyć do sądu całość konkursu na dyrektora szkoły, bez rozróżnienia na poszczególne etapy. Ponadto przepisy cytowanego Rozporządzenia nie zawierają procedury określającej występowanie kandydatów z wnioskami o unieważnienie konkursu czy wnoszenie odwołań od rozstrzygnięcia komisji konkursowej. Wszystkie czynności urzędowe podejmowane przez organy gminy lub z ich umocowania przez powołaną komisję konkursową, zmierzające do realizacji ustawowego obowiązku powierzenia stanowiska dyrektora publicznej szkoły podstawowej kandydatowi wyłonionemu w drodze konkursu, mają znamiona prawne działań administracji samorządowej sprawowanej przez JST i podlegają zaskarżeniu (zob. Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Lublinie z dnia 6 grudnia 2007 r.). Przedłużenie powierzenia stanowiska dyrektora w czasie epidemii 29 kwietnia 2020 r. został uchylony przepis § 11h ust. 1 Rozporządzenia MEN z dnia 20 marca 2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, który uniemożliwiał ogłaszanie i przeprowadzanie konkursów na stanowiska dyrektorów placówek oświatowych, ponieważ ich funkcjonowanie było czasowo ograniczone. W praktyce oznacza to, że teraz można ogłaszać i przeprowadzać konkursy na dyrektorów szkół i placówek oświatowych. Przedłużenie powierzenia stanowiska dyrektora nadal możliwe W mocy pozostał przepis § 11h ust. 1a ww. Rozporządzenia, zgodnie z którym w przypadku konieczności obsadzenia stanowiska dyrektora jednostki systemu oświaty przed 2 września 2020 r. organ prowadzący może: • przedłużyć powierzenie stanowiska dyrektorowi jednostki systemu oświaty na okres nie dłuższy niż do 31 sierpnia 2021 r. albo • powierzyć pełnienie obowiązków dyrektora jednostki systemu oświaty wicedyrektorowi, a w jednostce, w której nie ma wicedyrektora – nauczycielowi tej jednostki, jednak nie dłużej niż do 31 sierpnia 2021 r., albo • przedłużyć powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora jednostki systemu oświaty, jednak nie dłużej niż do 31 sierpnia 2021 r. W przypadkach, o których mowa w pkt 2 i 3, łączny okres pełnienia obowiązków dyrektora jednostki systemu oświaty może być dłuższy niż 10 miesięcy. Przedłużenie powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora Natomiast zgodnie z § 2 Rozporządzenia MEN z dnia 29 kwietnia 2020 r. (zmieniające Rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty) uchylono przepis, który pozwalał na przedłużenie powierzenia pełnienia obowiązków dyrektora szkoły wicedyrektorowi lub innemu wybranemu nauczycielowi, który pełnił obowiązki dyrektora przed 26 marca 2020 r., tylko do 31 sierpnia 2020 r. Jeżeli organ prowadzący skorzystał z tej możliwości przed 29 kwietnia 2020 r., może ponownie przedłużyć powierzenie pełnienia obowiązków dyrektora szkoły do 31 sierpnia 2021 r., o ile istnieje konieczność obsadzenia stanowiska dyrektora. Unieważnienie konkursów na dyrektora ogłoszonych i niezakończonych przed 26 marca 2020 r. W związku z zagrożeniem epidemicznym od 25 marca 2020 r. obowiązuje również przepis § 11h ust. 3 Rozporządzenia, zgodnie z którym organ prowadzący unieważnia konkurs na stanowisko dyrektora jednostki systemu oświaty ogłoszony i niezakończony przed 26 marca 2020 r. Do kandydata wyłonionego w wyniku konkursu przeprowadzonego przed 26 marca 2020 r. stosuje się przepisy, które dotychczas obowiązywały. Obsadzanie stanowisk w nowo zakładanych szkołach Szczególne zasady dotyczą powierzenia stanowiska dyrektora w nowo zakładanych jednostkach systemu oświaty. Na podstawie § 11h ust. 1d omawianego Rozporządzenia organ prowadzący może powierzyć stanowisko dyrektora kandydatowi, który został wybrany w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny. Powierzenie stanowiska może nastąpić na okres nie dłuższy niż do 31 sierpnia 2021 r.