STAN PRAWNY NA 10 CZERWCA 2020 Awans zawodowy – przepisy przejściowe Opracował: Michał Łyszczarz, prawnik, główny specjalista w Wydziale Oświaty w Urzędzie Miasta w Dąbrowie Górniczej, współautor komentarza do Ustawy o systemie oświaty oraz szeregu publikacji z zakresu prawa oświatowego Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215), • Ustawa z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 17 ze zm.), • Ustawa z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1287), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2018 r. poz. 1574 ze zm.), • Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli (Dz.U. z 2013 r. poz. 393) – akt uchylony . Ostatnie dwa lata to okres dynamicznych zmian w przepisach dotyczących awansu zawodowego nauczycieli. Zmiany zostały zapoczątkowane przez Ustawę o finansowaniu zadań oświatowych, która 1 września 2018 r. powiązała procedurę awansu z oceną pracy nauczyciela, zmieniła wymogi dotyczące poszczególnych stopni awansu oraz skład komisji konkursowych. Do tego znacznie wydłużono czas, który musiał upłynąć od zdobycia ostatniego stopnia awansu zawodowego, aby można było rozpocząć zdobywanie kolejnego. Zgodnie z brzmieniem art. 9d ust. 4 Karty nauczyciela 1 września 2018 r. nauczyciel kontraktowy mógł rozpocząć staż na stopień nauczyciela mianowanego po przepracowaniu w zawodzie co najmniej trzech lat, a nauczyciel mianowany mógł rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego po przepracowaniu w placówce co najmniej czterech lat od dnia nadania poprzedniego stopnia awansu zawodowego. Obecnie są to odpowiednio dwa lata i rok. Protesty środowisk nauczycielskich spowodowały wycofanie się z tych zmian. Wycofanie było dosłowne. Powrócono do stanu prawnego sprzed 1 września 2018 r., co jednak spowodowało kolejne niejasności w przypadku nauczycieli, którzy stopień awansu zdobywali w okresie przejściowym. Mają do nich bowiem zastosowanie różne regulacje w zależności od momentu rozpoczęcia i zakończenia stażu oraz od tego, kiedy złożono wniosek o podjęcie postępowania egzaminacyjnego lub kwalifikacyjnego. Poniżej zostały opisane najważniejsze regulacje przejściowe, które będą miały zastosowanie w różnych przypadkach odbywania awansu zawodowego. O tym, że przepisy przejściowe nadal mają zastosowanie, decyduje m.in. regulacja art. 9d ust. 7 KN, według której nauczyciel stażysta i nauczyciel kontraktowy składają wniosek o podjęcie odpowiednio postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego w roku uzyskania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Nauczyciel mianowany może złożyć wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego w okresie trzech lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Z kolei w przypadku ubiegania się o awans na stopień nauczyciela mianowanego i nauczyciela dyplomowanego staż trwa dwa lata i dziewięć miesięcy. Oznacza to, że nauczyciel, który rozpoczął staż 1 września 2018 r., zakończy go w zupełnie innym stanie prawnym. Jako że okresy odbywania stażu mogą się przedłużyć, tak też obowiązywanie opisanych niżej przepisów przejściowych może być dłuższe. Do samego przedłużenia stażu nauczyciela zastosowanie mają przepisy art. 9d ust. 5 i 5a KN. Zgodnie z pierwszą z tych regulacji staż przedłużamy z powodu: • pozostawania w stanie nieczynnym, • czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, • zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy, • urlopu innego niż urlop wypoczynkowy i urlopy związane z rodzicielstwem, o których mowa w art. 9d ust. 5 KN. Wskazane nieobecności przedłużają staż nauczyciela wyłącznie wtedy, gdy trwają nieprzerwanie dłużej niż miesiąc. Z kolei zgodnie z ust. 5a KN przedłużenie stażu jest związane z korzystaniem z: • urlopu macierzyńskiego, • urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, • dodatkowego urlopu macierzyńskiego, • dodatkowego urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, • urlopu rodzicielskiego, • urlopu ojcowskiego. W tych przypadkach staż ulegnie przedłużeniu o czas trwania tej nieobecności. Przepisy przejściowe Regulacje przejściowe dotyczące awansu zawodowego znajdują się w dwóch aktach prawnych: • Ustawie z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych, • Ustawie z dnia 13 czerwca 2019 r. o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw. Przytoczyć tu należy najważniejsze z regulacji przejściowych: • art. 125 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych – staż na kolejny stopień awansu zawodowego nauczyciela, rozpoczęty i niezakończony przed 1 września 2018 r., odbywa się według dotychczasowych przepisów, • art. 126 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych – do postępowań o nadanie nauczycielom stopnia awansu zawodowego, wszczętych i niezakończonych przed 1 września 2018 r., stosuje się przepisy dotychczasowe, • art. 127 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych – w przypadku nauczycieli, którzy zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego przed 1 września 2018 r., lecz do tego dnia nie otrzymali oceny dorobku zawodowego za okres stażu lub nie złożyli wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, oceny dorobku zawodowego nauczyciela za okres stażu dokonuje się oraz postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne prowadzi się według dotychczasowych przepisów, • art. 11 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw – w przypadku nauczycieli, którzy zakończyli staż na kolejny stopień awansu zawodowego w okresie od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., lecz do 31 sierpnia 2019 r. nie otrzymali oceny pracy nauczyciela po zakończeniu stażu lub nie złożyli wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego lub egzaminacyjnego, oceny pracy nauczyciela po zakończeniu stażu dokonuje się oraz postępowanie kwalifikacyjne lub egzaminacyjne prowadzi się według dotychczasowych przepisów. Nadal mogą odbywać staż nauczyciele kontraktowy lub mianowany, którzy rozpoczęli go we wrześniu 2017 r. Dla takich nauczycieli przepisy dotyczące awansu zawodowego są podobne do obecnych. Co prawda w międzyczasie zmienił się stan prawny i wprowadzono reformę regulacji dotyczących awansu, ale reforma ta została cofnięta. Może również powstać sytuacja, w której nauczyciel zakończył staż przed 1 września 2018 r., ale nie złożył jeszcze wniosku o podjęcie postępowania – może to dotyczyć także nauczycieli starających się o stopień nauczyciela dyplomowanego. Dopuszczalne są wtedy różne możliwości, które zostaną omówione. Warto jednak zaznaczyć, że przez obowiązujące nauczyciela „dotychczasowe przepisy” rozumieć należy regulacje zawarte w Rozporządzeniu MEN z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. Staż zakończony przed 1 września 2018 r. Mowa tu o sytuacji, w której staż zakończył się jeszcze przed cofniętą później reformą regulacji dotyczących awansu zawodowego, ale nauczyciel nie złożył wniosku o podjęcie postępowania, w związku z czym procedura awansu się nie zakończyła. Obecnie sytuacja ta może dotyczyć nauczyciela mianowanego, który ubiega się o stopień nauczyciela dyplomowanego. Wniosek o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego może on złożyć w okresie trzech lat od dnia otrzymania pozytywnej oceny dorobku zawodowego za okres stażu. Dla takiego nauczyciela dokonuje się oceny dorobku zawodowego, natomiast postępowanie należy prowadzić według przepisów obowiązujących do 31 sierpnia 2018 r., czyli przepisów dotychczasowych (Rozporządzenie MEN z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli). Realizuje on wymogi zawarte w tym właśnie Rozporządzeniu, dlatego musi być z nim zgodna również dokumentacja dołączona do wniosku, według § 9 ust. 1 obejmująca: • poświadczone kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe, a także poświadczoną kopię aktu nadania stopnia awansu zawodowego, • zaświadczenie dyrektora poradni zawierające informacje o: o wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu; w przypadku nauczyciela, który w okresie odbywania stażu zmienił miejsce zatrudnienia, oraz nauczyciela zatrudnionego w kilku placówkach w każdym w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć, łącznie w wymiarze co najmniej połowy obowiązkowego wymiaru zajęć, należy załączyć zaświadczenia ze wszystkich miejsc, w których nauczyciel był zatrudniony w okresie stażu, o dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego nauczyciela, o dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego, o uzyskanej przez nauczyciela ocenie dorobku zawodowego za okres stażu oraz dacie jej dokonania, a w przypadku nauczyciela, który w okresie odbywania stażu zmienił miejsce zatrudnienia – także o ocenie dorobku zawodowego za okres stażu odbytego w poprzednim miejscu zatrudnienia; • opis i analizę realizacji wymagań określonych w § 8 ust. 2 Rozporządzenia, w szczególności ze wskazaniem uzyskanych efektów, • poświadczoną kopię dyplomu lub świadectwa potwierdzającego zaawansowaną znajomość języka obcego – jeżeli nauczyciel realizował zadanie, o którym mowa w § 8 ust. 2 pkt 4 lit. d (uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie zaawansowanym, a w przypadku nauczycieli języków obcych – uzyskanie umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie zaawansowanym). Zgodnie z Rozporządzeniem MEN z dnia 1 marca 2013 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli wymagania niezbędne do uzyskania stopnia nauczyciela dyplomowanego obejmują: • uzyskanie pozytywnych efektów w pracy dydaktycznej, wychowawczej lub opiekuńczej na skutek wdrożenia działań mających na celu doskonalenie pracy własnej i podniesienie jakości pracy poradni, a w przypadku nauczycieli, o których mowa w art. 9e ust. 1–3 KN – uzyskanie pozytywnych efektów w zakresie realizacji zadań odpowiednio na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub pełnioną funkcją, • wykorzystywanie w pracy technologii informacyjnej i komunikacyjnej, • umiejętność dzielenia się wiedzą i doświadczeniem z innymi nauczycielami, w tym przez prowadzenie otwartych zajęć, w szczególności dla nauczycieli stażystów i nauczycieli kontraktowych, prowadzenie zajęć dla nauczycieli w ramach doskonalenia zawodowego lub innych zajęć, • realizację co najmniej trzech z następujących zadań: o opracowanie i wdrożenie programu działań edukacyjnych, wychowawczych, opiekuńczych lub innych związanych odpowiednio z oświatą, pomocą społeczną lub postępowaniem w sprawach nieletnich, o wykonywanie zadań doradcy metodycznego, egzaminatora okręgowej komisji egzaminacyjnej, eksperta komisji kwalifikacyjnej lub egzaminacyjnej dla nauczycieli ubiegających się o awans zawodowy, rzeczoznawcy ds. podręczników, o poszerzenie zakresu działań placówki, w szczególności dotyczących zadań dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, o uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie zaawansowanym, a w przypadku nauczycieli języków obcych – uzyskanie umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie zaawansowanym, o wykonywanie zadań na rzecz oświaty, pomocy społecznej lub postępowania w sprawach nieletnich we współpracy z innymi osobami, instytucjami samorządowymi lub innymi podmiotami, o uzyskanie innych znaczących osiągnięć w pracy zawodowej; • umiejętność rozpoznawania i rozwiązywania problemów edukacyjnych, wychowawczych lub innych, z uwzględnieniem specyfiki typu i rodzaju placówki, w której nauczyciel jest zatrudniony. Staż zakończony między 1 września 2018 r. a 31 sierpnia 2019 r. O tym, według jakich regulacji odbywa się staż w tym przypadku, decyduje moment, w którym staż się rozpoczął. Jeżeli więc: • rozpoczął się przed 1 września 2018 r. – odbywa się go według dotychczasowych przepisów (Rozporządzenie MEN z dnia 1 marca 2013 r.), • rozpoczął się 1 września 2018 r. – odbywa się go według nowych przepisów (Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018 r.); można tu oczywiście zadać pytanie, jaki to będzie staż, jeżeli przywołany przepis dotyczy nauczyciela mianowanego ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego, dla którego wynosi on dwa lata i dziewięć miesięcy; otóż w tym wypadku chodzi o tzw. staż dodatkowy, odbywany na podstawie art. 9g ust. 8 KN – nauczyciel mianowany może na podstawie tej regulacji odbyć dodatkowy staż w wymiarze dziewięciu miesięcy. W przypadku tych nauczycieli: • dokonywana jest ocena pracy za okres stażu, a nie ocena dorobku zawodowego, jak obecnie, czyli zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., • postępowanie jest prowadzone według przepisów obowiązujących od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r., • dokumentacja załączana do wniosku musi odpowiadać wymogom nowego rozporządzenia – czyli Rozporządzenia MEN z dnia 26 lipca 2018 r. w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli. W przypadku nauczyciela ubiegającego się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego dokumentacja musi spełniać wymogi z § 9 ust. 2 ww. Rozporządzenia, czyli obejmować: • kopie dokumentów potwierdzających posiadane kwalifikacje zawodowe poświadczone przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem, • zaświadczenie dyrektora poradni o: o wymiarze zatrudnienia nauczyciela oraz nauczanym przez niego przedmiocie lub rodzaju prowadzonych zajęć w dniu wydania zaświadczenia oraz w okresie odbywania stażu, ze wskazaniem wszystkich miejsc, w których nauczyciel odbywał staż, o dacie zatwierdzenia planu rozwoju zawodowego i dacie złożenia przez nauczyciela sprawozdania z realizacji tego planu, o przyczynach wydłużenia okresu stażu oraz zaliczenia dotychczas odbytego stażu w przypadkach określonych w art. 9d ust. 5 i 5a oraz art. 9f ust. 2 i 4 KN, ze wskazaniem podstawy prawnej odpowiednio wydłużenia albo zaliczenia okresu stażu oraz okresu nieobecności w pracy lub niepozostawania w stosunku pracy; • kopię sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego poświadczoną przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem, • kopię karty oceny pracy dokonanej po zakończeniu stażu, poświadczoną przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem, • opis i analizę sposobu realizacji jednego wymagania wybranego spośród określonych w § 8 ust. 3 pkt 1–3 Rozporządzenia i jednego wymagania wybranego spośród określonych w § 8 ust. 3 pkt 4 Rozporządzenia, w szczególności ze wskazaniem uzyskanych efektów dla nauczyciela i placówki, • kopię dyplomu lub świadectwa potwierdzającego znajomość języka obcego na poziomie podstawowym, o których mowa w przepisach w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli, poświadczoną przez pracodawcę za zgodność z oryginałem – jeżeli nauczyciel realizował zadanie, o którym mowa w § 8 ust. 3 pkt 4 lit. c Rozporządzenia (uzyskanie umiejętności posługiwania się językiem obcym na poziomie podstawowym, a w przypadku nauczycieli języków obcych – umiejętności posługiwania się drugim językiem obcym na poziomie podstawowym), • kopię aktu nadania stopnia nauczyciela mianowanego poświadczoną przez dyrektora poradni za zgodność z oryginałem. Staż zakończony po 1 września 2019 r. W tym wypadku przepisy dotyczące stażu także różnią się w zależności od tego, kiedy staż się rozpoczął. Jeżeli więc: • rozpoczął się przed 1 września 2018 r. i nie został zakończony przez 1 września 2019 r. – odbywa się go według dotychczasowych przepisów (Rozporządzenie MEN z dnia 1 marca 2013 r.), • rozpoczął się 1 września 2018 r. i nie został zakończony przed 1 września 2019 r. – również odbywa się go według dotychczasowych przepisów, • rozpoczął się 1 września 2019 r. – odbywa się go według nowych przepisów (Rozporządzenie MEN z dnia 26 lipca 2018 r.). Jednak w każdym z wymienionych przypadków: • dokonywana jest ocena dorobku zawodowego, a nie ocena pracy, w związku z czym stosujemy aktualne brzmienie Karty nauczyciela, • dokumentacja załączana do wniosku jest zgodna z Rozporządzeniem MEN z dnia 26 lipca 2018 r., czyli w przypadku nauczyciela ubiegającego się o stopień nauczyciela dyplomowanego będzie identyczna z opisaną w poprzednim punkcie. Zmiana miejsca zatrudnienia Na koniec należy wspomnieć o przepisach przejściowych dotyczących zmiany miejsca pracy przez nauczyciela. Stosuje się je w dwóch przypadkach: • przy zmianie miejsca pracy do 1 września 2018 r. w trakcie stażu – wówczas na podstawie art. 129 Ustawy o finansowaniu zadań oświatowych w przypadku nauczyciela mianowanego, który otrzymał pozytywną ocenę dorobku zawodowego za okres dotychczas odbytego stażu, ocena ta jest uwzględniana w ocenie pracy dokonywanej po zakończeniu całego stażu; przepis ten dotyczy nauczycieli, których staż zakończył się między 1 września 2018 r. a 31 sierpnia 2019 r., • przy zmianie miejsca pracy od 1 września 2018 r. do 31 sierpnia 2019 r. – zgodnie z art. 12 Ustawy o zmianie ustawy Karta nauczyciela oraz niektórych innych ustaw jeżeli za okres dotychczas odbytego stażu nauczyciel otrzymał co najmniej dobrą ocenę pracy, ocena ta jest uwzględniana w ocenie dorobku zawodowego nauczyciela dokonywanej po zakończeniu całego stażu.