Sztuka – projekt badawczy Rzeźby i instalacje Opracowała: Joanna Obuchowska O SCENARIUSZU: Niniejsze pomysły na zajęcia zostały stworzone jako kontynuacja materiałów, które ukazały się w majowym wydaniu magazynu „Sygnał” oraz na platformie „Niezbędnik Nauczyciela Szkoły – Sygnał” – w pierwszym tygodniu skupiających się na zapoznaniu uczniów z różnymi dziedzinami sztuki, zaś w drugim i trzecim na pogłębianiu wiedzy i nabywaniu umiejętności związanych z jedną z jej dziedzin – malarstwem. We wspomnianych publikacjach można znaleźć cele pracy projektowej, zasady pracy w trybie zdalnym, szczegółowe opisy, znaczenia poszczególnych rozwiązań proponowanych w konspektach oraz przykładowe zasady organizacji prezentacji online. Poniższe treści zostały stworzone w myśl całkowitej integracji dziedzin nauki oraz przemyślane w taki sposób, by projekty można było przeprowadzić zarówno w trybie nauczania zdalnego, jak i stacjonarnie, w placówkach szkolnych. GRUPA WIEKOWA: całość realizowana była w mieszanej wiekowo klasie 0–I, po wcześniejszym dostosowaniu poszczególnych treści projekt może zostać wykorzystany również w klasach II–III. CZAS: 1 godzina lekcyjna dziennie + zadania do wykonania poza czasem lekcji. CZAS REALIZACJI CAŁOŚCI: tydzień szkolny. CELE OGÓLNE: • zoptymalizowanie treści i form kształcenia na czas nauczania zdalnego, • dostosowanie treści zalecanych do samodzielnej realizacji do poziomu umiejętności, możliwości i zainteresowań uczniów, aby w jak najmniejszym stopniu angażować rodziców, • tworzenie zadań w jak najmniejszym stopniu opartych o pracę przy pomocy narzędzi cyfrowych; w ten sposób ograniczamy nadmierną ekspozycję dzieci na działanie światła niebieskiego i nie narażamy ich na przekraczanie dziennych limitów kontaktu z elektroniką, • łączenie metod i technik pracy w ramach sojuszu, gwarantującego wszystkim uczniom optymalne warunki w procesie uczenia się, • realizacja poszczególnych zakresów podstawy programowej poprzez zajęcia przygotowane na podstawie zainteresowań uczniów oraz wiedzy i materiałów ogólnodostępnych, • ułatwianie procesu przeniesienia szkoły do domu – tworzenie bazy informacji i przydatnych linków dla rodziców zawierających wszelkie instrukcje i wskazówki dotyczące kształcenia zdalnego i realizacji określonych w planie zajęć. INFORMACJE DODATKOWE: • Opisane poniżej działania mogą zostać wzbogacone o treści z zakresu nauczania języków obcych. Tematyka bardzo sprzyja uczeniu się nazw kolorów, kształtów, przymiotników (jak: duży/mały, ciężki/lekki, jasny/ciemny, wysoki/niski itp.), konstrukcji zdań typu: „to jest…”, „to nie jest…”, „to są…”, „to nie są…”, „to ma…”, „to nie ma” itd. • Przed rozpoczęciem tygodnia pracy nauczyciel przesyła rodzicom uczniów linki, aby odpowiednio wcześniej mogli przygotować wszystkie niezbędne materiały. Przepisy na masy plastyczne: masa porcelanowa https://mojedziecikreatywnie.pl/2016/11/porcelana-przepis/, masa solna https://www.haart.pl/2018/03/przepis-na-mase-solna/. PONIEDZIAŁEK: WPROWADZENIE – RZEŹBA CZY INSTALACJA? Wstęp: • Powitanie. • Swobodna rozmowa z uczniami – każdy może opowiedzieć o jednym ważnym dla niego wydarzeniu, które miało miejsce w poprzednich dniach. • Wprowadzenie: prezentacja przykładów rzeźb i instalacji. Część główna: • Po wspólnym obejrzeniu przykładowych zdjęć (prezentacja prowadzona za pomocą funkcji udostępniania pulpitu, materiały dostępne w sieci), tworzymy własne definicje pojęć. Następnie sprawdzamy ich zgodność z definicjami słownikowymi (również tutaj możemy wykorzystać opcję udostępniania pulpitu i przedstawić dzieciom narzędzie, jakim jest słownik PWN online: https://sjp.pwn.pl/). Porównujemy obie wersje, dokonujemy poprawek i sprawdzamy, czy wszyscy uczniowie właściwie rozumieją pojęcia. • Prosimy uczniów, by wzięli dwie kartki papieru i coś do pisania. Ich zadaniem jest napisać na każdej z kartek po jednym wyrazie: rzeźba, instalacja. Po zakończeniu tej części nauczyciel pokazuje uczniom zdjęcia różnych dzieł sztuki, a dzieci pokazują odpowiedni ich zdaniem podpis. W razie rozbieżności opinii nauczyciel prosi poszczególne dzieci o argumenty świadczące o prawdziwości ich opinii. Staramy się naprowadzać uczniów na prawidłowe odpowiedzi, nie podając ich wprost i nie krytykując ich decyzji. Wsłuchując się w odpowiedzi, możemy zauważyć zależności, o których wcześniej nie pomyśleliśmy. • Planowanie pracy samodzielnej. Podsumowanie: • Pytania uczniów. • Krótkie powtórzenie treści omawianych podczas zajęć. Praca samodzielna: • Rozpoczęcie pracy nad lapbookiem bądź inną formą dokumentacji procesu uczenia się (np.: plakat, dziennik badacza itp.) na temat rzeźbiarstwa. Przy okazji ćwiczymy zapisywanie dat, usprawniamy pismo ręczne, ćwiczymy analizę, syntezę i selekcję informacji i materiałów, wzmacniamy umiejętność planowania i realizacji zadań w oparciu o dostępne materiały oraz znajomość własnych możliwości i predyspozycji. • Zadaniem dzieci jest odnalezienie w domach lub najbliższym otoczeniu różnych przedmiotów będących według nich przykładami rzeźb lub instalacji. Dzieci mogą wykonać albumy (ze zdjęciami lub rysunkami) wraz z podpisami i opisami dzieł. Mogą być to tytuły nadane przez autorów lub, w przypadku braku wiadomości na ten temat, przez uczniów. WTOREK – RZEŹBA Wstęp: • Powitanie, pytanie o samopoczucie (termometr bądź wizualizacja samopoczucia), dzieci określają swój poziom energii do rozpoczęcia kolejnego dnia wyzwań związanych z procesem uczenia się. • 5 minut na swobodną rozmowę na wybrany przez dzieci temat (nauczyciel sprawdza umiejętność budowania dłuższych wypowiedzi, stosowania właściwej gramatyki i intonacji, prowadzenia spójnej rozmowy z uwzględnieniem logicznego ciągu wydarzeń, umiejętność prowadzenia rozmowy, oczekiwania na swoją kolej, zabierania głosu itd.). (Ten układ wstępu do zajęć obowiązuje od wtorku do czwartku. W poniedziałki włączamy opisy przeżyć i ważnych wydarzeń z weekendu, z kolei w piątki odnosimy się do odczuć dzieci względem przeżyć z minionego tygodnia pracy szkolnej. W kolejnych częściach scenariusza przy „Wstępie” zamieszczone zostaną zapisy skrótowe: „powitanie, swobodna rozmowa”, których rozwinięcie znajduje się we wtorkowym planie). • Zadanie dzieciom pytań: „Kim jest rzeźbiarz?”, „Co to jest rzeźba?”. Część główna: • Prezentacja nauczyciela, przygotowana według przyjętych przez niego kryteriów (np.: najbardziej znane dzieła w historii/dzieła współczesne/sztuka europejska). Przykładowe strony z inspiracjami (zdjęcia i opisy): sztuka współczesna: https://kukulturze.pl/najpiekniejsze-wspolczesne-rzezby-z-calego-swiata/ lub https://niezlasztuka.net/o-sztuce/sztuka-w-miescie-15-najciekawszych-rzezb-z-roznych-zakatkow-swiata/, najważniejsze dzieła w historii sztuki: https://www.timeout.com/newyork/art/top-famous-sculptures-of-all-time lub https://www.artblr.com/blog/20-most-famous-sculptures-from-all-around-the-world. • Dyskusja na podstawie obejrzanych materiałów, przedstawienie poszczególnych nurtów w sztuce, omówienie ich cech oraz kontekstu wydarzeń bądź czasu, w jakim zostały stworzone (prezentacja udostępniona przy pomocy funkcji dzielenia ekranu, stworzona na podstawie dostępnych w internecie treści z licencją CC lub CC0). • Kształtowanie krytycznego myślenia – wspólna analiza dzieł z prezentacji, na zasadach rozmowy kierowanej: „Czym różnią się od siebie?”, „Co jest najbardziej podkreślone w danej rzeźbie?”, „Co przedstawiają poszczególne rzeźby?”, „Jakie emocje mogły towarzyszyć autorowi tego dzieła?”. Ważne! Podczas tej części zajęć warto podkreślić, że na wiele pytań nie istnieje jedna bądź prawidłowa odpowiedź. Są możliwości, odczucia pytanego, domysły i zdarza się tak, że wszystkie wyjaśnienia są równie dobre/właściwe. Największą wartością takiego domyślania się i poszukiwania odpowiedzi na pytania jest to, że możemy przyjrzeć się niektórym zjawiskom z nieznanej dla nas wcześniej perspektywy, spojrzeć na pewne rzeczy inaczej (przy okazji wzmacniając empatię, bo próbujemy dostrzec czyjś punkt widzenia), a w związku z tym dojść do zupełnie innych niż początkowo wniosków. • Stawianie kolejnych pytań badawczych i hipotez – nauczyciel zapisuje pytania w pliku Word, który po zajęciach przesyła rodzicom do stałego uzupełniania (w przypadku kontynuacji projektu). • Planowanie pracy samodzielnej – precyzowanie tematu i zakresu działań. Pomagając dzieciom w procesie planowania realizacji zadania, wyjaśniamy, że najważniejszym etapem jest dobre przygotowanie do podjęcia pracy. Ich zadaniem będzie sprawdzenie, jakich narzędzi mogą potrzebować, zaplanowanie poszczególnych etapów wykonywania zadania, zrobienie listy, przeprowadzenie selekcji pomysłów i możliwych rozwiązań oraz zdobycie informacji i doświadczeń wspierających w procesie. Podsumowanie: • Krótkie usystematyzowanie wiedzy i odczuć względem poszczególnych dzieł sztuki. Praca samodzielna: • Wykonanie własnej rzeźby, według jednego z zaproponowanych pomysłów: stworzenie własnego, autorskiego nurtu w sztuce lub odtworzenie dzieła sztuki poznanego podczas projektu bądź wcześniej. Uczeń ma za zadanie wybrać jedną z mas plastycznych, którą mógłby wykonać w domu, sprawdzając dostępność składników (przepisy na różne masy nauczyciel wysyła rodzicom na początku tygodnia bądź wcześniej, umożliwiając w ten sposób zakup niezbędnych materiałów). Wskazówki dla rodziców: Bardzo ważne w tym zadaniu jest zapoznanie dziecka z różnymi metodami mierzenia składników (obcowanie z jednostkami miar, takimi jak: ml, l, g, dag, kg, mm, cm, m) – w tym celu warto pokazać dzieciom, jak określa się miary przy pomocy wagi bądź miarki kuchennej. Zadanie to można wykorzystać również do ćwiczenia myślenia analitycznego oraz wzmacniania umiejętności matematycznych, takich jak porównywanie liczb, określanie, co jest cięższe/lżejsze, czego jest mniej/więcej itd. Myślenie analityczne to zrozumienie i rozwiązywanie problemów na podstawie informacji, które są dla nas dostępne – jak je rozwijać u dzieci? Spróbujmy przygotować wszystkie składniki do zrobienia masy plastycznej. Porozmawiajmy z dzieckiem o tym, czy używało ich już kiedyś oddzielnie lub razem w zaproponowanej w przepisie kombinacji. Sprawdźmy, co się dzieje z poszczególnymi składnikami po połączeniu z innymi (np. wodą) lub czy wpływa na nie zmiana temperatury. Na podstawie zebranych informacji dziecko może podjąć próbę określenia, co się stanie z masą po połączeniu wszystkich składników, jak będzie wyglądała/jaka będzie zaraz po połączeniu oraz po kilku godzinach. Pamiętajmy, by pozostawić dzieciom jak najwięcej przestrzeni do samodzielności i nabywania nowych kompetencji oraz wzmacniania nabytych już wcześniej umiejętności. Dzieci samodzielnie przygotowują stanowisko pracy oraz wszystkie niezbędne materiały i narzędzia, czytają przepisy, łączą składniki, by następnie stworzyć rzeźbę. Materiał pomocniczy: https://www.youtube.com/watch?v=UkBtPqXV1nk – kilogramy i gramy. Przydatne linki – masy plastyczne na różne okazje: https://mojedziecikreatywnie.pl/2018/02/masy-plastyczne-dla-dzieci-diy/, https://karolowamama.blogspot.com/2017/10/masy-plastyczne-na-29-sposobow.html. W procesie pracy twórczej rodzice mogą wzmocnić koncentrację dziecka i stymulować jego kreatywność przy wsparciu odpowiedniej muzyki– https://www.youtube.com/watch?v=TB5xNvssOYs. Przykładowe prace uczniów ŚRODA – SZTUKA NADAWANIA WARTOŚCI PRZEDMIOTOM – INSTALACJE Wstęp: • Rozmowa o osiągnięciach z dnia poprzedniego. • Krótkie omówienie działalności artystycznej dzieci. • Swobodna rozmowa Część główna: • Prezentacja nagrania: https://www.youtube.com/watch?v=k9iDXXw6xdY – czym jest instalacja? • Wspólna analiza nagrania, zamieszczonych w nim treści. Zabawa – próba stworzenia w 3 minuty instalacji z przedmiotów znajdujących się w najbliższym otoczeniu. • Prezentacja ciekawych instalacji z różnych krajów (linki z inspiracjami do stworzenia prezentacji według własnych upodobań i treści dobranych do zainteresowań uczniów: https://www.morizon.pl/blog/sztuka-w-przestrzeni-publicznej/, http://cojestgrane24.wyborcza.pl/cjg24/1,13,20433840,147808,Sztuka-na-ulicach-polskich-miast--Dziewiec-niezwyk.html lub https://blog.kadenze.com/arts-culture/11-mesmerizing-public-art-installations-around-the-world/). • Rozmowa kierowana – skąd mamy wiedzieć, co jest instalacją mającą być dziełem sztuki, a co zwykłym połączeniem przedmiotów? W tym wypadku, tak jak przy okazji ćwiczenia krytycznego myślenia z wtorku, nie mamy z góry określonych wniosków – nauczyciel słucha pomysłów i wniosków uczniów, w przypadku ich braku, może naprowadzić dzieci, podpowiadając różne możliwości. Podsumowanie: • Pytania uczniów. • Krótkie usystematyzowanie wiedzy. Praca samodzielna: • Stworzenie notatki do lapbooka/elementu plakatu na temat instalacji. • Wykonanie własnej instalacji z wykorzystaniem dowolnych materiałów – w zależności od wybranego wariantu (stworzenie własnego nurtu w sztuce lub odtworzenie znanego dzieła sztuki). Dzieci mogą stworzyć dzieło z domowych mas plastycznych (masa solna, masa porcelanowa itp.), gliny, plasteliny, przedmiotów codziennego użytku, zabawek, produktów z recyklingu, makulatury, ubrań – z czego tylko wyobraźnia i umiejętności pozwolą (po uprzednim zatwierdzeniu przez rodzica). Przykładowa praca uczennicy zerówki CZWARTEK – UPCYKLING – SZTUKA ZE ŚMIECI Wstęp: • Powitanie. • Swobodna rozmowa z uczniami – ok. 3 minuty. • Wprowadzenie do tematu upcyklingu – nauczyciel przedstawia uczniom pojęcia: recyklingu i upcyklingu, więcej na ten temat: https://alternativetextiles.pl/pl/n/Recykling-a-Upcykling/162. Jeśli omawialiście już wcześniej (w tym bądź poprzednim roku szkolnym) pojęcie recyclingu, przypomnij dzieciom tę rozmowę i ewentualne wnioski czy procesy twórcze, które dotyczyły tej lekcji. Postarajcie się omówić kilka przykładów recyklingu i upcyklingu z najbliższego otoczenia. Część główna: • Prezentacja dzieł stworzonych według zasady upcyklingu. Zdjęcia: https://www.furgaleria.pl/blog/33/Upcykling+czyli+o+sztuce+ze+%C5%9Bmietnika..html i/lub video: https://www.youtube.com/watch?v=B-ChJHWO3ns. • Rozmowa z dziećmi o znaczeniu takiej formy działalności artystycznej dla środowiska oraz o tym, jakie wiadomości chcą przekazać poszczególni autorzy dzieł (wracamy do wybranych zdjęć i pytamy o pomysły dzieci). • Kształtowanie orientacji przestrzennej, wzmacnianie znajomości poszczególnych punktów geograficznych, ćwiczenie krytycznego myślenia, rozwijanie empatii: rozmowa o tym, na jaki problem uwagę zwracają pomysłodawcy i wykonawcy wieloryba stworzonego z plastiku zebranego u wybrzeży Hawajów (11 metrowa instalacja podróżuje po Europie, została już zaprezentowana m.in. w Brugii, w Belgii i Utrechcie, w Niderlandach): https://travelwithintent.com/2019/01/31/from-hawaii-to-utrecht-plastic-whale/. Do tego fragmentu zajęć możemy przygotować specjalną mapę z oznaczeniami omawianych miejsc oraz opisami kierunków: północ, południe, wschód, zachód (wykorzystajmy okazję do wprowadzania nazw kierunków świata do słowników naszych uczniów). • Przekazanie przez nauczyciela wskazówek do wykonania pracy samodzielnej. Podsumowanie: • Krótkie usystematyzowanie wiedzy i odczuć względem poszczególnych dzieł sztuki. Praca samodzielna: • Usprawnianie umiejętności posługiwania się wyszukiwarką Google – zadaniem dzieci jest odnaleźć w Google Maps Hawaje, Brugię oraz Utrecht, sprawdzenie odległości pomiędzy wymienionymi miejscami i zastanowienie się nad tym, jakie różne środki transportu można było wykorzystać do przewiezienia instalacji, którą poznali podczas lekcji. Uczniowie mogą się również wybrać na wirtualny spacer po wybranych miejscach bądź określić ich odległość od swojego miejsca zamieszkania. • Czytanie ze zrozumieniem – uczniowie mają odczytać pytania dotyczące zdjęć, na których znajdują się pufy z plastikowych butelek. Ich zadaniem jest określić: 1. Jaką funkcję pełni takie dzieło: użytkową czy estetyczną? 2. Czy sami byliby w stanie wykonać puf? 3. Czy chcieliby posiadać w swojej przestrzeni takie wyposażenia wnętrz? 4. W jaki sposób można zdobyć potrzebne materiały? 5. Jakiej pomocy mogliby potrzebować przy wykonaniu zadania? 6. Czy według nich taki element wyposażenia jest trwały, czy raczej łatwo ulega zniszczeniu? Pufy ze zdjęć zostały stworzone w Indiach: patykami bądź innymi cienkimi przedmiotami wkłada się do butelek i „ubija” (aby zmieściło się ich jak najwięcej i by jak najlepiej usztywniły formę) reklamówki, plastikowe etykiety i inne drobne, plastyczne śmieci. Po zebraniu odpowiedniej liczby (w przypadku tego projektu – 19) wypełnionych butelek obkleja się je taśmą, a następnie owija sznurkiem bądź zakłada na nie specjalnie uszyte pokrowce. PIĄTEK – PODSUMOWANIE – PREZENTACJE ONLINE Wstęp: • Powitanie. • Swobodna rozmowa z uczniami. Część główna: • Prezentacje uczniów – uczniowie, zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami, ujmują w prezentacji wybrane elementy dotychczasowej twórczości w temacie „rzeźba i instalacja” oraz wybraną formę dokumentacji procesu uczenia się. • W tej części planujemy też czas na pytania uczniów do prac kolegów i koleżanek oraz na ocenę koleżeńską. Przypominamy o tym, by wypowiedzi miały cechy konstruktywnej krytyki – tak byśmy pomagali innym się doskonalić – a także o zasadzie tworzenia komunikatów „Ja”, tak by podkreślić, że coś jest naszą subiektywną opinią, a nie faktem lub przekonaniem dzielonym przez wszystkich odbiorców. • Dyskusja: „Jak rozpoznać, która rzeźba lub instalacja jest dziełem sztuki?”. • Rozmowa kierowana: „Co było dla mnie najtrudniejsze?”, „Czy wiedza na ten temat może okazać się użyteczna w moim życiu?”, „Czy zdobyte umiejętności mogę wykorzystać poza szkołą?”, „Co było dla mnie najważniejsze, co postaram się zapamiętać?”. Podczas prezentacji warto zwracać uwagę na elementy, które zawierają odpowiedzi na pytania badawcze postawione na początku tygodnia. Czasami po pewnym czasie odpowiedni wydają się dzieciom oczywiste i brakuje należytego wzmocnienia nabywanej wiedzy oraz uważności na proces, jakim jest dochodzenie do wniosków i weryfikowanie hipotez. Podsumowanie: • Szczegółowa informacja zwrotna nauczyciela. Zakończenie: • Podziękowanie uczniom za zaangażowanie, ciekawe wnioski i aktywną współpracę. Docenienie poszczególnych postaw i odniesienie się do konkretnych kompetencji, dzięki którym łatwiej jest uczniom rozpocząć proces planowania pracy bądź przygotować publiczną prezentację. Nauczyciel przygotowuje po zajęciach notatkę z przeprowadzonej lekcji, uwzględniając zweryfikowane hipotezy, określone i brakujące odpowiedzi na postawione pytania badawcze, opis prezentacji i wniosków uczniów oraz inne istotne informacje – uczniowie mogą wydrukować notatkę i załączyć ją do swoich lapbooków/dzienników obserwacji/plakatów.