STAN PRAWNY NA 29 MAJA 2020 Główny księgowy Opracowała: Alicja Stawowczyk, główna księgowa w szkole podstawowej w Kołobrzegu, autorka publikacji dotyczących kadr, płac oraz finansów w oświacie. Zaktualizował: Roman Lorens, konsultant ds. organizacji i zarządzania oświatą, ekspert ds. awansu zawodowego nauczycieli, były długoletni dyrektor szkoły, lider i koordynator doskonalenia zawodowego nauczycieli i kadry kierowniczej szkół, autor licznych artykułów z zakresu zarządzania oświatą i publikacji książkowych Podstawa prawna: • Ustawa z dnia 9 maja 2014 r. o ułatwieniu dostępu do wykonywania niektórych zawodów regulowanych (Dz.U. z 2014 r. poz. 768), • Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1481 ze zm.), • Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 351 ze zm.), • Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 869 ze zm.), • Ustawa z dnia 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1440 ze zm.), • Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2399). Zgodnie z art. 54 ust. 1 Ustawy o finansach publicznych głównym księgowym jednostki sektora finansów publicznych jest pracownik, któremu kierownik jednostki powierza obowiązki i odpowiedzialność w zakresie: • prowadzenia rachunkowości jednostki, • wykonywania dyspozycji środkami pieniężnymi, • dokonywania wstępnej kontroli: o zgodności operacji gospodarczych i finansowych z planem finansowym, o kompletności i rzetelności sporządzenia dokumentacji dotyczącej operacji gospodarczych i finansowych. Zakres odpowiedzialności dyrektora szkoły i głównego księgowego Stosownie do art. 4 ust. 5 Ustawy o rachunkowości to kierownik jednostki, o ile odrębne przepisy nie stanowią inaczej, ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości określonych Ustawą, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone są pełnione obowiązki w zakresie rachunkowości. Przyjęcie odpowiedzialności przez inną osobę lub przedsiębiorcę powinno być stwierdzone w formie pisemnej. Cytowana Ustawa nie określa rodzaju dokumentu, jakim powinno być potwierdzone przekazanie tych obowiązków innej osobie, wymaga jedynie, aby ich przyjęcie przez tę osobę było stwierdzone w formie pisemnej. Zdecydowanie szerszy katalog podmiotowej odpowiedzialności zawiera Ustawa o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych. Według art. 4 i 4a cytowanej Ustawy odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych podlegają m.in.: • osoby wchodzące w skład organu wykonującego budżet lub plan finansowy jednostki sektora finansów publicznych, • kierownicy jednostek sektora finansów publicznych, • pracownicy jednostek sektora finansów publicznych lub inne osoby, którym odrębną ustawą lub na jej podstawie powierzono wykonywanie obowiązków w takiej jednostce, których niewykonanie lub nienależyte wykonanie stanowią czyn naruszający dyscyplinę finansów publicznych, • osoby zobowiązane lub upoważnione do działania w imieniu podmiotu, któremu odrębną ustawą lub na jej podstawie albo na podstawie umowy lub w drodze porozumienia powierzono określone zadania związane z realizacją programu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, osoby zobowiązane do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, którym przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub które wykorzystują takie środki, • osoby zobowiązane lub upoważnione do działania w imieniu podmiotu zobowiązanego do realizacji projektu finansowanego z udziałem środków unijnych lub zagranicznych, któremu przekazano środki publiczne przeznaczone na realizację tego projektu lub który wykorzystuje takie środki. Z cytowanych wyżej przepisów wynika, że to kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, w tym z tytułu nadzoru, również w przypadku, gdy określone obowiązki w zakresie rachunkowości zostaną powierzone innej osobie za jej zgodą. Zatem odpowiedzialność głównego księgowego zależy od tego, czy przyjął pisemnie obowiązek prowadzenia rachunkowości, czy też nie. Jeżeli księgowy przyjął określone obowiązki w zakresie rachunkowości, skutkuje to odpowiedzialnością wynikającą z rozdziału 9 Ustawy o rachunkowości. Zgodnie z art. 77 tego aktu kto wbrew przepisom Ustawy dopuszcza do: • nieprowadzenia ksiąg rachunkowych, prowadzenia ich wbrew przepisom Ustawy lub podawania w tych księgach nierzetelnych danych, • niesporządzenia sprawozdania finansowego, skonsolidowanego sprawozdania finansowego, sprawozdania z działalności, sprawozdania z działalności grupy kapitałowej, sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, skonsolidowanego sprawozdania z płatności na rzecz administracji publicznej, sporządzenia ich niezgodnie z przepisami Ustawy lub zawarcia w tych sprawozdaniach nierzetelnych danych – podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat dwóch albo obu tym karom łącznie. Z praktyki szkolnej Kiedy naruszenie przepisów finansowych przez pracownika zatrudnionego na stanowisku głównego księgowego może stanowić przyczynę utraty zaufania pracodawcy do niego? Osoba zatrudniona na stanowisku głównej księgowej otrzymała wypowiedzenie umowy o pracę z powodu niewywiązywania się z obowiązków pracowniczych, co polegało na: • niestosowaniu przepisów Ustawy o zamówieniach publicznych przy zakupie węgla oraz w zakresie prowadzonych remontów, • naruszeniu przepisów Ustawy o działalności gospodarczej poprzez dokonywanie zapłat gotówkowych za zakup węgla. Zachowania te podważyły jej kompetencje i spowodowały, że pracodawca stracił do niej zaufanie. Sąd Najwyższy w Wyroku z dnia 14 lipca 1999 r. (I PKN 148/99) uznał, że naruszenie przepisów finansowych przez pracownika zatrudnionego na stanowisku głównego księgowego może stanowić przyczynę utraty zaufania pracodawcy do niego, uzasadniając ocenę niecelowości przywrócenia do pracy ze względu na brak możliwości prawidłowej współpracy w przyszłości.